ہوایناپوٹینا

ہوایناپوٹینا
ملک	پیرو
منطقہ	موکیوکوا
کوارڈینیٹس	16°36′56″S 70°50′59″W
اُچائی	4850 میٹر
نقشہ	16.615555555556°S 70.849722222222°W / -16.615555555556; -70.849722222222
انتظامی تقسیم
ملک	پیرو
وقوع تھاں	موکیوکوا
تقسیم اعلیٰ	موکیوکوا
براعظم	لما امریکا
سمندر پدھر توں اُچائی	4850 میٹر
تقسیم اعلیٰ	موکیوکوا
[مکمل اسکرین پر]

ہوایناپوٹینا (Huaynaputina) جنوبی امریکہ دے ملک پیرو وچ اک آتش فشاں اے۔ ایہ آتش فشاں 19 فروری 1600 نوں پھٹیا سی، جو جنوبی امریکہ دی تاریخ وچ سب توں وڈا آتش فشانی دھماکہ سمجھیا جاندا اے۔ ایہ دھماکہ اینا زیادہ طاقتور سی کہ لاوا، راکھ تے زہریلی گیساں دور دور تک پھیل گئیاں، جس نال نہ صرف پیرو بلکہ دنیا دے کئی حصے متاثر ہوئے۔

ایہ آتش فشاں اینڈیز پہاڑاں وچ مجود اے تے پیرو دے موجدہ موکیگوا ریجن وچ واقع اے۔ 1600 وچ ہون والے دھماکے نال نہ صرف قریبی علاقے تباہ ہو گئے، بلکہ زمین دا درجہ حرارت وی کچھ سالاں تک گھٹیا رہا، جس نال قحط تے فصلاں دی تباہی ہوئی۔

ایس آتش فشاں دی چوٹی تقریباً 4850 میٹر (15,912 فٹ) بلند اے۔ حالانکہ اس وقت ایہ غیر فعال اے، مگر سائنسدان مسلسل اس دی نگرانی کر رہن تاں جو کوئی وی نواں خطرہ پہلے ای محسوس کیتا جا سکے۔

ہوایناپوٹینا پیرو دے اینڈیز پہاڑاں وچ اک سٹریٹو وولکینو (Stratovolcano) اے، جہدا مطلب اے کہ ایہ پرت در پرت لاوا تے آتش فشانی راکھ توں بنیا ہویا اے۔ ایہ جنوبی پیرو دے موکیگوا ریجن وچ واقع اے، تے بحرالکاہل دی آتش فشانی پٹی (Pacific Ring of Fire) دا حصہ اے، جتھے دنیا دے سب توں زیادہ متحرک آتش فشاں موجود نیں۔

1600 دا دھماکہ

19 فروری 1600 نوں ہوایناپوٹینا اچانک پھٹیا، تے ایہ دھماکہ جنوبی امریکہ دی تاریخ وچ سب توں وڈا آتش فشانی دھماکہ سمجھیا جاندا اے۔ ایس دھماکے نال تقریباً 30 مربع کلومیٹر تک لاوا تے راکھ دا طوفان آ گیا۔ کئی قریبی علاقے مکمل طور تے تباہ ہو گئے، خاص طور تے اریقپا (Arequipa) تے موکیگوا (Moquegua) دے شہر شدید متاثر ہوئے۔

عالمی اثرات

1. ایس دھماکے دی وجہ نال وڈی مقدار وچ راکھ فضاء وچ پھیل گئی، جس نال دنیا بھر وچ درجہ حرارت کم ہو گیا۔
2. 1601 دے موسم گرما وچ یورپ، روس، تے چین وچ قحط دی کیفیت پیدا ہو گئی۔
3. روس وچ فصلاں دی شدید کمی آئی، جس نال 1601-1603 وچ قحط پیا، تے لکھاں لوگ مر گئے۔
4. سائنسدان کہندے نیں کہ ایہ دھماکہ زمین دے موسمیاتی نظام وچ عارضی مگر نمایاں تبدیلیاں لے آیا۔

جدید تحقیقات

سائنسدان اج وی ہوایناپوٹینا دے آتش فشانی دھماکے دی تحقیق کر رہن، تے لاوا دی باقیات تے زمینی پرت وچ ہون والی تبدیلیاں نوں سٹڈی کیتا جا رہا اے۔ حالانکہ ایہ اس وقت غیر فعال اے، مگر ماہرین سمجھدے نیں کہ مستقبل وچ ایہ دوبارہ متحرک ہو سکدا اے، ایس لئی اس دی مسلسل نگرانی کیتی جا رہی اے۔

دلچسپ گل

• "Huaynaputina" اک کیچوا (Quechua) زبان دا لفظ اے، جیدا مطلب اے "نواں پہاڑ"۔
• 1600 دے دھماکے توں پہلا ایہ آتش فشاں زیادہ نمایاں نظر نہیں آؤندا سی، کیونکہ ایہ زیادہ چوٹی والا نہیں، بلکہ زمین وچ اک گہرے گڑھے ورگے ساخت رکھدا اے۔
• ہوایناپوٹینا دی راکھ دنیا دے کئی حصےآں وچ ملی اے، جیہڑے ایس دھماکے دی شدت نوں واضح کردے نیں۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ