یہود بحیثیت برگزیدہ قوم
یہودیت وچ برگزیدگی (عبرانی: בחירת עם)، بحیثیت قوم ایہ معنی رکھدی اے کہ خدا نے انہاں نوں منتخب کیتا تے انہاں توں وعدہ کیتا اس بنا اُتے یہودی خود نوں برگزیدہ قوم قرار دیندے نيں۔ ایہ تصور یا عقیدہ پہلی بار تورات وچ ملدا اے تے اس دے بعد دیاں کتاباں جداں عبرانی انجیل تک وچ وی مذکور رہیا۔ خاخامی ادب وچ اس خصوصیت اُتے بے شمار مواد موجود اے۔ یہودیت دے تن معتبر فرقےآں راسخ العقیدہ یہودیت، رجعت پسند یہودیت تے اصلاحی یہودیت دا پختہ عقیدہ اے کہ خدا نے انہاں نوں اپنی خاص الخاص منشا دے تحت چن کر برگزیدگی عطا کيتی۔
کتاب مقدس وچ
[سودھو]یہودیاں دی برگزیدگی دا استدلال تورات دی انہاں آیات توں کیتا جاندا اے :
خداوند نے جو تُم توں محبت دی تے تمکو چُن لیا تاں اِسکیا سبب ایہ نہ سی کہ تُم شمار وچ تے قوماں توں زیادہ سن کیونکہ تُم سب قوماں توں شمار وچ کم سن ؟ بلکہ چونکہ خداوند نوں تُم توں محبت اے تے اوہ اُس قسم نوں جو اُس نے تواڈے باپ دادا توں کھادی پورا کرنا چاہندا سی اِس لئی خداوند تُمکو اپنے زور آور ہتھ توں کڈ لیایا تے غُلامی دے گھر یعنی مصر دے بادشاہ فرعون دے ہتھ توں تساں نوں مخلصی بخشی۔[۱]
سو ہن جے تُم میری گل مانو تے میرے عہد اُتے چلو تاں سب قوماں وچوں تساں ہی میرےمیری خاص مِلکیت ٹھہرو گے کیو نکہ ساری زماں میری اے۔ تے تساں میرے لئی کاہناں دی اک مملکت تے اک مقدس قوم ہوگے۔[۲]
البتہ عہد نامہ قدیم وچوں بعض آیات بنی اسرائیل اُتے شدید تنقید وی کيتی گئی اے ؛
وہ اک ایسی قوم نيں جو مصلحت توں خالی ہو اُنہاں وچ کچھ سمجھ نئيں۔ کاش اوہ عقلمند ہو تے کہ اِسکو سمجھے تے اپنی عاقبت اُتے غور کردے ![۳]
بیل اپنے مالک نوں پہچاندا اے تے گدھا اپنے مالک دی چرنی نوں لیکن بنی اسرائیل نئيں جاندے۔ میرے لوک کچھ نئيں سوچدے۔[۴]
یہودی نقطہ نظر
[سودھو]برگزیدگی دا عمومی یہودی نقطہ نظر دو حصےآں اُتے مشتمل اے اک ایہ کہ خدا نے بنی اسرائیل نوں منتخب کیتا تے دوسرا ایہ کہ بنی اسرائیل نے وی خدا دا انتخاب کیتا۔ اگرچہ ایہ یہودیاں دا واجب نظریہ نئيں اُتے سلطنت اسرائیل تے سلسلہ اسرائیل وچ خاص مذہبی اہمیت دا حامل اے۔ یہودیاں دے بعض فرقے مثلاً کابالائی ایہ عقیدہ رکھدے نيں کہ خدا نے یہودیاں نوں تخلیق عالم توں وی پہلے منتخب کر ليا سی ۔
یہودیاں دے ہاں برگزیدگی دی اس بحث وچ اک اہم نکتہ ایہ وی اے کہ خدا نے یہودیاں نوں ایداں خصوصی انعامات، اعزازات تے فرائض توں نوازیا جو کسی غیر یہودی قوم نوں نصیب نہ ہوئے۔ تے اس کیتے انہاں نوں خود توں کمتر گرداندے نيں۔ مثال دے طور اُتے میشنا 3:14 وچ مذکور اے: کاہن آکیوا نے کہیا: آدم محبوب نيں کہ اوہ صورت خدا اُتے خلق کیتے گئے تے ایہ کہ خدا نے آدم توں کہیا کہ انہاں نوں اپنی صورت ہر خلق کیتا جو اس گل کيتی اہمیت اُتے دلیل قاطع اے۔ اسی طرح آفرینش 9:6 وچ آندا اے ؛ اسنوں صورت خدا اُتے خلق کیتا گیا۔ میشنا وچ اسی نوں اگے ودھایا گیا : اسرائیل دے بیٹے محبوب نيں اس لئی کہ اوہ خدا دے بیٹے گردانے گئے تے انہاں توں کہیا گیا کہ اوہ خدا دے بیٹے نيں تے خدا دا خود ایہ کہنا اس اُتے دلیل اے۔ اسی طرح تورات وچ کہیا گیا: تساں سب خدا دے بیٹے ہو، تواڈا خدا بنی اسرائیل نوں محبوب رکھدا اے کہ تورات وچ انہاں دے لئی آیات گراں قدر مذکور نيں۔
اکثر یہودی کتاباں وچ ایہ عقیدہ اے کہ خدا نے یہودیاں نوں برگزیدگی عطا کر کے انہاں نوں تمام عالم دی طرف پیغام خدا پہچانے دے عظیم کم اُتے مامور کیتا۔ تے جے یہودی ایہ ذمہ داری نہ وی نبھائاں تب وی انہاں دی برگزیدگی وچ کوئی فرق نئيں پئے گا۔ ایہ اوہ اعزاز اے جو خدا نے ابراہام توں وعدے دے وقت عطا کیتا تے دوسری بار جدوں یہودی طور سینا اُتے سن تاں اس دا اعادہ کیتا گیا۔ اسی وجہ توں یہودیاں دی روحانی زندگی نوں مقربین خدا دا عنوان دتا جا سکدا اے۔
روحانیت یہود دے مطابق خدا نے تورات نوں سارے عالم دے لئی نازل کیتا لیکن ماسوائے اسرائیل دے سب نے اسنوں رد کر دتا۔
قبالہ دے مطابق
[سودھو]قبالہ دے کئی نوشتہ جات جداں تانیا اس گل کيتی طرف اشارہ کردے نيں کہ روحانیت وچ یہود دے مماثل غیر یہودی وی نيں۔ حالانکہ قبالہ وچوں ہی کچھ اس گل دے وی معتقد نيں کہ اس مسئلہ دے مطالب نوں کلی طور اُتے لغوی معنےآں وچ نئيں لینا چاہیدا۔ تانیا دا مصنف لکھدا اے کہ اک غیر یہودی وی کوئی صالح بندہ اپنے روحانی درجات اس قدر بلند کر سکدا اے کہ فرشتےآں دا قرب حاصل کر لے۔ لیکن نال ہی ایہ وی کہندا اے کہ اس دا روحانی مقام یہودیاں دی نسبت درجات و توصل دے لحاظ توں مختلف ہوئے گا۔
ناقدین
[سودھو]ربی موردکی کفلان یقین رکھدا اے کہ برگزیدگی دا ایہ نسل پرستانہ عقیدہ جو یہودیت وچ سرایت کرگیا اے اسنوں ختم ہونا چاہیدا۔ اس طرح اس نے یہودیت وچ جنہاں افکار دی بنیاد رکھی اس توں برگزیدگی دے بوہت سارے اسلوبی معانی یہودیت توں خارج ہوئے۔
مسیحیت دی رو توں
[سودھو]چونکہ مسیحی وی کتاب عہد نامہ قدیم اُتے ایمان رکھدے نيں اس لئی برگزیدگی دے مسئلہ اُتے بنی اسرائیل نوں انہاں دی تائید وی حاصل اے ؛ لیکن کچھ مسیحی اس گل دے قائل نيں کہ یسوع مسیح دے آنے اُتے یہودیت منسوخ ہو گئی تے وعدہ خداوندی یہودیاں توں واپس پھیر کر مسیحیاں توں مقرر کر دتا گیا۔
قرآن دی رو توں
[سودھو]قرآن وچ فرزندان اسرائیل (یعقوب) دا ذکر خاصی اہمیت دا حامل اے۔ تے قرآن وچ خدا دے بنی اسرائیل نوں برگزیدہ کرنے دی تائید ملدی اے تے کئی آیات وچ اس مسئلے دی طرف اشارہ ہويا اے:
” | اے یعقوب دی اولاد! میرے اوہ احسان یاد کرو، جو ميں نے تساں اُتے کيتے سن تے ایہ کہ ميں نے تساں نوں جہان دے لوکاں اُتے فضیلت بخشی سی ۔ البقرة : 47 | “ |
لیکن اسلامی تے یہودی نقطہ نظر وچ اہم ترین فرق ایہ اے کہ قرآن یہودیاں دی برگزیدگی نوں اس میثاق توں مشروط قرار دیندا اے جو بنی اسرائیل تے خدا دے وچکار ہويا سی ۔ جس دے مطابق خدا اپنے وعدے نوں اس وقت تک رائج رکھے گا جدوں تک بنی اسرائیل اپنے اوہ فرائض جو میثاق وچ مذکور نيں اُتے عمل پیرا رہن گے۔
” | اے یعقوب دی اولاد! میرے اوہ احسان یاد کرو جو ميں نے تساں اُتے کيتے سن تے اس اقرار نوں پورا کرو جو تساں نے میرے توں کیتا سی ۔ وچ اس اقرار نوں پورا کراں گا جو ميں نے تساں توں کیتا سی ۔ البقرة : 40 | “ |
” | اساں بنی اسرائیل توں عہد وی لیا تے انہاں دی طرف پیغمبر وی بھیجے (لیکن) جدوں کوئی پیغمبر انہاں دے پاس ایسی گلاں لےکر آندا جنہاں نوں انہاں دے دل نئيں چاہندے سن تاں اوہ (انبیاء کی) اک جماعت نوں تاں جھٹلا دیندے تے اک جماعت نوں قتل کر دیندے سن ۔
المائدة : 70 |
“ |
اس دی رو توں مسلماناں تے یہودیاں دے وچکار اس مسئلہ اُتے جو اہم ترین اختلاف اے اوہ ایہ کہ یہودی سمجھدے نيں کہ انہاں دے اعمال جداں وی ہاں خدا دا وعدہ منسوخ نہ ہوئے گا، نعمتاں انہاں توں نہ چھناں گی تے نہ انہاں توں سرزمین موعود واگزار ہوئے گی؛ جدوں کہ قرآنی نقطہ نظر دے مطابق ایہ سب اس وقت ہوئے گا جدوں اوہ اپنے عہد توں ایفا کرینگے۔
” |
تے اساں نصیحت (کی کتاب یعنی تورات) دے بعد زبور وچ لکھ دتا سی کہ میرے نیکوکار بندے ملک دے وارث ہون گے۔ الانبیاء : 105 |
“ |
اسی وجہ توں رومیاں دے ہتھوں یروشلم وچ ھیکل سلیمانی دی تباہی تے بنی اسرائیل دے بارہ گروہاں وچ بٹ جانے نوں مسلمان یہودیاں اُتے غضب الہی گرداندے نيں۔ جدوں کہ یہودی سمجھدے نيں کہ خدا نے از راہ کرم انہاں نوں تمام عالم وچ پھیلا دتا تاکہ سارا جہان تے غیر یہودی اقوام (ویکھو نور اقوام عالم وچ ) انہاں دی برکتےآں توں فیض یاب ہون۔ جدوں کہ قرآنی نقطہ نظر توں یہودیاں دا دنیا وچ منتشر ہوجانا وی انہاں اُتے غضب الہی سی ۔
” |
(تے اس وقت نوں یاد کرو) جدوں تواڈے پروردگار نے (یہود کو) آگاہ کردتا سی کہ اوہ انہاں اُتے قیامت تک ایداں شخص نوں مسلط رکھے گا جو انہاں نوں بری بری تکلیفاں دیندا رہے۔ بےشک تواڈا پروردگار جلد عذاب کرنے والا اے تے اوہ بخشنے والا مہربان وی اے۔ الاعراف : 167 |
“ |
ہور مذاہب اُتے اثرات
[سودھو]عالمی یہودی کانگریس دا اک محقق آوی بکر یقین رکھدا اے کہ مسئلہ برگزیدگی یہودیاں تے غیر یہودیاں دے وچکار وجہ تعلق اے۔ اس دے مطابق یہودیاں دی برگزیدگی غیر یہودی اقوام وچ تحسین و حسد دا مادہ پیدا ہويا تے ایہی ضد سامیت دا باعث بنیا۔ اوہ کہندا اے دی عیسائیاں نے یہودیاں دی نسبت اپنے نظریات نوں تبدیل کیتا جدوں کہ مسلماناں نے حالے تک ایسا نئيں کیا، عرباں تے اسرائیل دے وچکار رابطےآں وچ ایہی سب توں وڈی رکاوٹ اے۔
نسل پرستی
[سودھو]فلسفی زیولوی جداں کچھ مفسرین دا خیال اے کہ اسرائیلیاں دے عقیدہ برگزیدگی نوں تاریخی وقائع دے حوالے توں ہی دیکھیا جانا چاہیدا۔ انہاں دے مطابق برگزیدگی نوں اس قدر عمیق عقیدہ نئيں بنانا چاہیدا کہ غیر برگزیدہ اقوام دے حوالے توں ایہ قومی تعصب تے نسل پرستی قرار پائے۔
تے بعض ایہ کہندے نيں برگزیدگی وچ راسخ العقیدگی تعصب ، نسل پرستی تے غیر یہودی اقوام دی تحقیر دے مترادف اے۔
جدوں کہ اتحاد ضد افتراء تے ہور یہودی تنظیماں دے مطابق یہودیت دا عقیدہ برگزیدگی نسل پرستی یا تعصب نئيں بلکہ خدا تے بنی اسرائیل دے وچکار خاص رابطے دا اظہار اے۔