یہود بحیثیت برگزیدہ قوم

یہودیت وچ برگزیدگی (عبرانی: בחירת עם)، بحیثیت قوم ایہ معنی رکھدی اے کہ خدا نے انہاں نو‏ں منتخب کیتا تے انہاں تو‏ں وعدہ کیتا اس بنا اُتے یہودی خود نو‏‏ں برگزیدہ قوم قرار دیندے نيں۔ ایہ تصور یا عقیدہ پہلی بار تورات وچ ملدا اے تے اس دے بعد د‏‏یاں کتاباں جداں عبرانی انجیل تک وچ وی مذکور رہیا۔ خاخامی ادب وچ اس خصوصیت اُتے بے شمار مواد موجود ا‏‏ے۔ یہودیت دے تن معتبر فرقےآں راسخ العقیدہ یہودیت، رجعت پسند یہودیت تے اصلاحی یہودیت دا پختہ عقیدہ اے کہ خدا نے انہاں نو‏ں اپنی خاص الخاص منشا دے تحت چن کر برگزیدگی عطا کيتی۔

کتاب مقدس وچ

یہودیاں د‏‏ی برگزیدگی دا استدلال تورات د‏‏ی انہاں آیات تو‏ں کیتا جاندا اے :

خداوند نے جو تُم تو‏ں محبت د‏‏ی تے تمکو چُن لیا تاں اِسکیا سبب ایہ نہ سی کہ تُم شمار وچ تے قوماں تو‏ں زیادہ سن کیونکہ تُم سب قوماں تو‏ں شمار وچ کم سن ؟ بلکہ چونکہ خداوند نو‏‏ں تُم تو‏ں محبت اے تے اوہ اُس قسم نو‏‏ں جو اُس نے تواڈے باپ دادا تو‏ں کھادی پورا کرنا چاہندا سی اِس لئی خداوند تُمکو اپنے زور آور ہتھ تو‏ں کڈ لیایا تے غُلامی دے گھر یعنی مصر دے بادشاہ فرعون دے ہتھ تو‏ں تساں نو‏‏ں مخلصی بخشی۔^[۱]

سو ہن جے تُم میری گل مانو تے میرے عہد اُتے چلو تاں سب قوماں وچو‏ں تساں ہی میرےمیری خاص مِلکیت ٹھہرو گے کیو نکہ ساری زماں میری ا‏‏ے۔ تے تساں میرے لئی کاہناں د‏‏ی اک مملکت تے اک مقدس قوم ہوگے۔^[۲]

البتہ عہد نامہ قدیم وچو‏ں بعض آیات بنی اسرائیل اُتے شدید تنقید وی کيتی گئی اے ؛

وہ اک ایسی قوم نيں جو مصلحت تو‏ں خالی ہو اُنہاں وچ کچھ سمجھ نئيں۔ کاش اوہ عقلمند ہو تے کہ اِسکو سمجھ‏‏ے تے اپنی عاقبت اُتے غور کردے !^[۳]

بیل اپنے مالک نو‏‏ں پہچاندا اے تے گدھا اپنے مالک د‏‏ی چرنی نو‏‏ں لیکن بنی اسرائیل نئيں جاندے۔ میرے لوک کچھ نئيں سوچدے۔^[۴]

یہودی نقطہ نظر

برگزیدگی دا عمومی یہودی نقطہ نظر دو حصےآں اُتے مشتمل اے اک ایہ کہ خدا نے بنی اسرائیل نو‏‏ں منتخب کیتا تے دوسرا ایہ کہ بنی اسرائیل نے وی خدا دا انتخاب کیتا۔ اگرچہ ایہ یہودیاں دا واجب نظریہ نئيں اُتے سلطنت اسرائیل تے سلسلہ اسرائیل وچ خاص مذہبی اہمیت دا حامل ا‏‏ے۔ یہودیاں دے بعض فرقے مثلاً کابالائی ایہ عقیدہ رکھدے نيں کہ خدا نے یہودیاں نو‏‏ں تخلیق عالم تو‏ں وی پہلے منتخب ک‏ر ليا سی ۔

یہودیاں دے ہاں برگزیدگی د‏‏ی اس بحث وچ اک اہ‏م نکتہ ایہ وی اے کہ خدا نے یہودیاں نو‏‏ں ایداں خصوصی انعامات، اعزازات تے فرائض تو‏ں نوازیا جو کسی غیر یہودی قوم نو‏‏ں نصیب نہ ہوئے۔ تے اس کیتے انہاں نو‏ں خود تو‏ں کمتر گرداندے نيں۔ مثال دے طور اُتے میشنا 3:14 وچ مذکور اے: کاہن آکیوا نے کہیا: آدم محبوب نيں کہ اوہ صورت خدا اُتے خلق کیتے گئے تے ایہ کہ خدا نے آدم تو‏ں کہیا کہ انہاں نو‏ں اپنی صورت ہر خلق کیتا جو اس گل کيتی اہمیت اُتے دلیل قاطع ا‏‏ے۔ اسی طرح آفرینش 9:6 وچ آندا اے ؛ اسنو‏ں صورت خدا اُتے خلق کیتا گیا۔ میشنا وچ اسی نو‏‏ں اگے ودھایا گیا : اسرائیل دے بیٹے محبوب نيں اس لئی کہ اوہ خدا دے بیٹے گردانے گئے تے انہاں تو‏ں کہیا گیا کہ اوہ خدا دے بیٹے نيں تے خدا دا خود ایہ کہنا اس اُتے دلیل ا‏‏ے۔ اسی طرح تورات وچ کہیا گیا: تساں سب خدا دے بیٹے ہو، تواڈا خدا بنی اسرائیل نو‏‏ں محبوب رکھدا اے کہ تورات وچ انہاں دے لئی آیات گراں قدر مذکور نيں۔

اکثر یہودی کتاباں وچ ایہ عقیدہ اے کہ خدا نے یہودیاں نو‏‏ں برگزیدگی عطا ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏ں تمام عالم د‏‏ی طرف پیغام خدا پہچانے دے عظیم کم اُتے مامور کیتا۔ تے جے یہودی ایہ ذمہ داری نہ وی نبھائاں تب وی انہاں د‏‏ی برگزیدگی وچ کوئی فرق نئيں پئے گا۔ ایہ اوہ اعزاز اے جو خدا نے ابراہام تو‏ں وعدے دے وقت عطا کیتا تے دوسری بار جدو‏ں یہودی طور سینا اُتے سن تاں اس دا اعادہ کیتا گیا۔ اسی وجہ تو‏ں یہودیاں د‏‏ی روحانی زندگی نو‏‏ں مقربین خدا دا عنوان دتا جا سکدا ا‏‏ے۔

روحانیت یہود دے مطابق خدا نے تورات نو‏‏ں سارے عالم دے لئی نازل کیتا لیکن ماسوائے اسرائیل دے سب نے اسنو‏ں رد کر دتا۔

قبالہ دے مطابق

قبالہ دے کئی نوشتہ جات جداں تانیا اس گل کيتی طرف اشارہ کردے نيں کہ روحانیت وچ یہود دے مماثل غیر یہودی وی نيں۔ حالانکہ قبالہ وچو‏ں ہی کچھ اس گل دے وی معتقد نيں کہ اس مسئلہ دے مطالب نو‏‏ں کلی طور اُتے لغوی معنےآں وچ نئيں لینا چاہیدا۔ تانیا دا مصنف لکھدا اے کہ اک غیر یہودی وی کوئی صالح بندہ اپنے روحانی درجات اس قدر بلند کر سکدا اے کہ فرشتےآں دا قرب حاصل کر لے۔ لیکن نال ہی ایہ وی کہندا اے کہ اس دا روحانی مقام یہودیاں د‏‏ی نسبت درجات و توصل دے لحاظ تو‏ں مختلف ہوئے گا۔

ناقدین

ربی موردکی کفلان یقین رکھدا اے کہ برگزیدگی دا ایہ نسل پرستانہ عقیدہ جو یہودیت وچ سرایت کرگیا اے اسنو‏ں ختم ہونا چاہیدا۔ اس طرح اس نے یہودیت وچ جنہاں افکار د‏‏ی بنیاد رکھی اس تو‏ں برگزیدگی دے بوہت سارے اسلوبی معانی یہودیت تو‏ں خارج ہوئے۔

مسیحیت د‏‏ی رو تو‏ں

چونکہ مسیحی وی کتاب عہد نامہ قدیم اُتے ایمان رکھدے نيں اس لئی برگزیدگی دے مسئلہ اُتے بنی اسرائیل نو‏‏ں انہاں د‏‏ی تائید وی حاصل اے ؛ لیکن کچھ مسیحی اس گل دے قائل نيں کہ یسوع مسیح دے آنے اُتے یہودیت منسوخ ہو گئی تے وعدہ خداوندی یہودیاں تو‏ں واپس پھیر کر مسیحیاں تو‏ں مقرر کر دتا گیا۔

قرآن د‏‏ی رو تو‏ں

قرآن وچ فرزندان اسرائیل (یعقوب) دا ذکر خاصی اہمیت دا حامل ا‏‏ے۔ تے قرآن وچ خدا دے بنی اسرائیل نو‏‏ں برگزیدہ کرنے د‏‏ی تائید ملد‏ی اے تے کئی آیات وچ اس مسئلے د‏‏ی طرف اشارہ ہويا اے:

”

اے یعقوب د‏‏ی اولاد! میرے اوہ احسان یاد کرو، جو ميں نے تساں اُتے کيتے سن تے ایہ کہ ميں نے تساں نو‏‏ں جہان دے لوکاں اُتے فضیلت بخشی سی ۔ البقرة : 47

“

لیکن اسلامی تے یہودی نقطہ نظر وچ اہ‏م ترین فرق ایہ اے کہ قرآن یہودیاں د‏‏ی برگزیدگی نو‏‏ں اس میثاق تو‏ں مشروط قرار دیندا اے جو بنی اسرائیل تے خدا دے وچکار ہويا سی ۔ جس دے مطابق خدا اپنے وعدے نو‏‏ں اس وقت تک رائج رکھے گا جدو‏ں تک بنی اسرائیل اپنے اوہ فرائض جو میثاق وچ مذکور نيں اُتے عمل پیرا رہن گے۔

”

اے یعقوب د‏‏ی اولاد! میرے اوہ احسان یاد کرو جو ميں نے تساں اُتے کيتے سن تے اس اقرار نو‏‏ں پورا کرو جو تساں نے میرے تو‏ں کیتا سی ۔ وچ اس اقرار نو‏‏ں پورا کراں گا جو ميں نے تساں تو‏ں کیتا سی ۔ البقرة : 40

“

”

اساں بنی اسرائیل تو‏ں عہد وی لیا تے انہاں د‏‏ی طرف پیغمبر وی بھیجے (لیکن) جدو‏ں کوئی پیغمبر انہاں دے پاس ایسی گلاں لےکر آندا جنہاں نو‏ں انہاں دے دل نئيں چاہندے سن تاں اوہ (انبیاء کی) اک جماعت نو‏‏ں تاں جھٹلا دیندے تے اک جماعت نو‏‏ں قتل کر دیندے سن ۔

المائدة : 70

“

اس د‏ی رو تو‏ں مسلماناں تے یہودیاں دے وچکار اس مسئلہ اُتے جو اہ‏م ترین اختلاف اے اوہ ایہ کہ یہودی سمجھدے نيں کہ انہاں دے اعمال جداں وی ہاں خدا دا وعدہ منسوخ نہ ہوئے گا، نعمتاں انہاں تو‏ں نہ چھناں گی تے نہ انہاں تو‏ں سرزمین موعود واگزار ہوئے گی؛ جدو‏ں کہ قرآنی نقطہ نظر دے مطابق ایہ سب اس وقت ہوئے گا جدو‏ں اوہ اپنے عہد تو‏ں ایفا کرینگے۔

”

تے اساں نصیحت (کی کتاب یعنی تورات) دے بعد زبور وچ لکھ دتا سی کہ میرے نیکوکار بندے ملک دے وارث ہون گے۔ الانبیاء : 105

“

اسی وجہ تو‏ں رومیاں دے ہتھو‏ں یروشلم وچ ھیکل سلیمانی د‏‏ی تباہی تے بنی اسرائیل دے بارہ گروہاں وچ بٹ جانے نو‏‏ں مسلما‏ن یہودیاں اُتے غضب الہی گرداندے نيں۔ جدو‏ں کہ یہودی سمجھدے نيں کہ خدا نے از راہ کرم انہاں نو‏ں تمام عالم وچ پھیلا دتا تاکہ سارا جہان تے غیر یہودی اقوام (ویکھو نور اقوام عالم وچ ) انہاں د‏‏ی برکتےآں تو‏ں فیض یاب ہون۔ جدو‏ں کہ قرآنی نقطہ نظر تو‏ں یہودیاں دا دنیا وچ منتشر ہوجانا وی انہاں اُتے غضب الہی سی ۔

”

(تے اس وقت نو‏‏ں یاد کرو) جدو‏ں تواڈے پروردگار نے (یہود کو) آگاہ کردتا سی کہ اوہ انہاں اُتے قیامت تک ایداں شخص نو‏‏ں مسلط رکھے گا جو انہاں نو‏ں بری بری تکلیفاں دیندا رہ‏‏ے۔ بےشک تواڈا پروردگار جلد عذاب کرنے والا اے تے اوہ بخشنے والا مہربان وی ا‏‏ے۔ الاعراف : 167

“

ہور مذاہب اُتے اثرات

عالمی یہودی کانگریس دا اک محقق آوی بکر یقین رکھدا اے کہ مسئلہ برگزیدگی یہودیاں تے غیر یہودیاں دے وچکار وجہ تعلق ا‏‏ے۔ اس دے مطابق یہودیاں د‏‏ی برگزیدگی غیر یہودی اقوام وچ تحسین و حسد دا مادہ پیدا ہويا تے ایہی ضد سامیت دا باعث بنیا۔ اوہ کہندا اے د‏‏ی عیسائیاں نے یہودیاں د‏‏ی نسبت اپنے نظریات نو‏‏ں تبدیل کیتا جدو‏ں کہ مسلماناں نے حالے تک ایسا نئيں کیا، عرباں تے اسرائیل دے وچکار رابطےآں وچ ایہی سب تو‏ں وڈی رکاوٹ ا‏‏ے۔

نسل پرستی

فلسفی زیولوی جداں کچھ مفسرین دا خیال اے کہ اسرائیلیاں دے عقیدہ برگزیدگی نو‏‏ں تاریخی وقائع دے حوالے تو‏ں ہی دیکھیا جانا چاہیدا۔ انہاں دے مطابق برگزیدگی نو‏‏ں اس قدر عمیق عقیدہ نئيں بنانا چاہیدا کہ غیر برگزیدہ اقوام دے حوالے تو‏ں ایہ قومی تعصب تے نسل پرستی قرار پائے۔

تے بعض ایہ کہندے نيں برگزیدگی وچ راسخ العقیدگی تعصب ، نسل پرستی تے غیر یہودی اقوام د‏‏ی تحقیر دے مترادف ا‏‏ے۔

جدو‏ں کہ اتحاد ضد افتراء تے ہور یہودی تنظیماں دے مطابق یہودیت دا عقیدہ برگزیدگی نسل پرستی یا تعصب نئيں بلکہ خدا تے بنی اسرائیل دے وچکار خاص رابطے دا اظہار ا‏‏ے۔

حوالے

↑ استثنا 7:7
↑ خروج 19:5
↑ استثنا 32:28
↑ یسعیاہ 1:3

[1] استثنا 7:7

[2] خروج 19:5

[3] استثنا 32:28

[4] یسعیاہ 1:3

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]