تاتاری

تاتاری منگولاں دے اک قبیلے تاتامنگو نال منسوب ، جہڑے اتلے لہندے صحرائے گوبی واقع وسط ایشیا دے رہن آلے سن ۔ ہولی ہولی ایہہ ناں عام منگول قبیلےآں لئی جنہاں چ چنگیز خان دا قبیلہ وی سی ، لئی ورتیا جانہہ لگا ۔ اینہاں دا وطن اج کل روس دی وفاقی اکائی تاتارستان تے اسدا نالدا علاقہ اے ۔ تریخی طور تے تاتاریاں دا وطن ترکستان تے اسدے نال لگدے علاقے جنہاں تے تاتاریاں نے مل مار لئیا سی ، سن ، جہڑے تارتری کہلاندے سن ۔ تاتاریاں دی وڈی گنتی اج کل روس دے علاقے سائبیریا تے جمہوریہ تاتارستان تے دریائے وولگا دے علاقےآں چ آباد اے ۔ اینہاں لوکاں نوں 13ویں صدی دے منگول حملہ آوراں دی اولاد سمجھئیا جاندا اے ۔ روس ، افغانستان ، ایران تے ترکستان دے علاقے چ وی تاتاریاں دی کافی تعداد آباد اے ۔ روس دے یورپی علاقے ، یوکرائین تے یوکرائن دی خودمختار جمہوریہ کریمیا ، بیلورشیا ، پولینڈ تے فن لینڈ چ وی تاتاریاں دیاں کئی نکیاں نکیاں آبادیاں آباد نیں ، بلکہ کریمیا تے اصل چ کریمیائی تاتاریاں دا اصل وطن سی تے 4 صدیاں تک اوہ اک آزاد ریاست دے طور تے دنیا دے نقشے تے موجود رہئیا ۔ تاتاری لوک مذہبا مسلمان نیں ۔

شروع شروع تاتاری خانہ بدوش قبیلےآں دی شکل چ جانوراں دے اجڑ لے کے صحرا چ پھردے سن ، پر ہن باقاعدہ واہی بیچی کرن لگے نیں ۔

13ویں صدی عیسوی چ منگول تاتاریاں نے چنگیز خان دے پتر جوجی خان دے آگوائی چ منگولیا توں لے کے یورپ دے ادھ تک اک وڈی سلطنت قا‏ئم کیتی جس نوں تریخ چ آلتین اوردا (انگریزی چ گولڈن ہورڈ) آکھئیا جاندا اے ، جس چ سارا روس ،یوکرائین ، بیلاروس ، پولینڈ دا کجھ حصہ رومانیہ دا کجھ حصہ تے دوجے یورپی علاقے شامل سن ۔ دوجے بنے اینہاں ای منگول تاتاریاں نے چین تے دوجے نالدے علاقےآں تے مل مارئیا تے چنگیزخان دے پوتے قبلائی خان نے ایتھے اک وڈی سلطنت قا‏ئم کیتی ۔ چنگیز خان دے ای اک جانشین چغتائی خان نے ترکستان ، مشرقی ترکستان تے افغانستان دے کجھ علاقےآں تے چغتائی سلطنت قائم کیتی ۔

ایران تے ملحقہ علاقےآں تے اینہاں منگول تاتاریاں نے ایل خانی سلطنت قائم کیتی ، جس نے بغداد دی خلافت عباسیہ دا خاتمہ کردتا تے بعد چ ایہہ منگول تاتاری مسلمان ہو گئے سن ۔

دلی دی سلطان شمس الدین التمش دے زمانے چ ، جدوں تاتاریاں نے چنگیز خان دی آگوائی چ سارے ایشیا چ قتل تے غارت دا بازار گرم کر رکھئیا سی ، خوارزم دی خوارزم شاہی سلطنت دے بادشاہ جلال الدین خوارزم شاہ دا پچھا کر دے ہو‍ئے منگول تاتاری افغانستان نوں تباہ کردے ہوئے پشاور تک اپڑ گئے ۔ جلال الدین سلطنت خوارزم دا بادشاہ سی ، جہڑا تاتاریاں کولوں شکست کھان دے مگروں جان بچان لئی سندھ بھج گئیا سی ۔