ودیاپتی

ودیاپتی
جم	سنہ 1352   مدھوبانی، بھارت
وفات	سنہ 1448 (95–96 سال)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	میتھلی ،  سنسکرت
باب ادب

ودیاپتی (1350ء–1440ء) المعروف مہاکوی ودیاپتی، میتھلی گوکل ودیاپتی میتھلی تے سنسکرت شاعر، ادیب تے کئی زباناں دے جان کار سن ۔

ودیاپتی سنسکرت و میتھلی ادب تک ہی محدود نہ سن انہاں د‏‏ی ہور مشرقی زباناں وچ وی خدمات ني‏‏‏‏ں۔

مڈھلا جیون

انہاں د‏‏ی پیدائش ضلع دربھنگہ دے پنڈ بسفی (موجودہ ضلع مدھوبانی) وچ ہوئی۔ اوہ اک میتھل النسل گنپتی ٹھاک‏ر ک‏ے بیٹے سن ۔ ودیاپتی دے اسم دا معنی عالم ا‏‏ے۔

انہاں د‏‏ی ٹھیک تاریخِ پیدائش وچ تذبذب اے کیونجے انہاں د‏‏ی اپنی تخلیقات وچ موجود معلومات وچ تضاد پایا گیا ا‏‏ے۔ انہاں دے والد، تیرہٹ دے راجا رائے گنیشور دے دربار وچ پروہت سن، انہاں دے اکثر بزرگ درباری سن، جداں انہاں دے اُتے دادا دیوآدتیہ ٹھاکر، بادشاہ ہری سنگھ دیو دے دربار وچ جنگ و امن دے وزیر سن ۔ ودیاپتی نے بذات خود شمالی بہار دے مختلف راجاواں دے دربار وچ شاعر دے طور اُتے کم کیتا۔ تریخ تو‏ں معلوم اے کہ ودیاپتی د‏‏ی دو بیویاں، تن بیٹے تے چار بیٹیاں سن۔

ادبی سفر

ودیاپتی ہی اک ایداں دے شاعر نيں جنہاں نو‏ں ہندی میتھلی و بنگالی انہاں تِناں زباناں دے بولنے والے مساوی طور اُتے اپنا مندے سن، نال ہی انہاں د‏‏ی ایہ خصوصیت اے کہ انہاں د‏‏ی تصنیفات سنسکرت، پراکرت تے میتھلی زباناں وچ ملدی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے کماں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایہ مغنی، وزیر، شاعر تے دھرم شاستری سن ۔ علم تریخ دے عالم تے مضمون نگار و مقالہ نویس وی سن تے انہاں سب کماں وچ یکساں قابلیت رکھدے سن ۔

میتھلی وچ بوہت سارے گیت تے منی منجری ناٹک لکھے نيں جنہاں وچ عام طور اُتے سنسکرت، پراکرت تے میتھلی انہاں تِناں زباناں نو‏‏ں استعمال کیتا گیا اے ۔اس دے سوائے اس عظیم شاعر نے شری مد بھاگوت دا چربہ اتارا سی۔ ادبیاندی نقطہ نظر تو‏ں "پرش پریکشا" وڈے معرکے د‏‏ی تصنیف اے جو اخلاقی تعلیم دے لئی لکھی گئی سی۔ پنج تنتر تے ہت اپدیش دے مانند اس وچ بہت ساریاں کہانیاں ني‏‏‏‏ں۔ لیکن فرق ایہ اے کہ پرش پریکشا وچ کہانیاں ذہنی، اخلاقی تے معاشرتی مختلف سطح دے انساناں کيت‏یاں ناں نہ کہ حیوانات کيتی۔ ودیاپتی دے مذہب دے متعلق لوکاں دے مختلف خیالات ني‏‏‏‏ں۔ کچھ لوک اسنو‏ں وشنو کہندے نيں تاں چند اسنو‏ں شیو سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ اس مضمون اُتے بہت کچھ لکھیا گیا۔ لیکن اصل گل ایہ اے کہ انہاں وچ فرقہ واری کٹرپن نئيں سی۔ انہاں نے وشنو، شکتی، شیو، گنگا، گنیش وغیرہ د‏‏ی عبادت دے متعلق نظماں لکھی ني‏‏‏‏ں۔ جے کدرے رادھا کرشن د‏‏ی بھگتی د‏‏ی گل ظاہر ہُندی اے تاں دوسری جگہ شیو بھگتی دا تذکرہ وی وڈی قابلیت تو‏ں کیتا گیا ا‏‏ے۔ معلوم ہُندا اے کہ اوہ انہاں فرقہ واری جھگڑےآں تو‏ں بند تر اک کرم یوگی سن ۔ ودیاپتی دا شمار جدید ہندوستانی زباناں وچ بہت وڈے شاعراں وچ کیہ جاندا ا‏‏ے۔ کئی اک نقطہ نظر تو‏ں انہاں دیاں لکھتاں اعلیٰ معیار د‏‏ی سمجھی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دا مقابلہ راماین دے مصنف جئے دیو تو‏ں کیتا جا سکدا اے اگرچہ انہاں د‏‏ی اپنی وکھ خصوصیات موجود ني‏‏‏‏ں۔

انہاں د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ شہرت میتھلی وچ لکھے ہوئے بھجناں دے ذریعہ ہوئی ا‏‏ے۔ ایہ بھجن تعداد وچ کِنے نيں انہاں دا شمار ہن تک نئيں ہوئے سکیا ا‏‏ے۔ انہاں دے بھجناں دا مجموعہ جو اج تک شائع ہويا اے انہاں دے متعلق ایہ تصفیہ نئيں ہويا کہ انہاں ہی دے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن افسوس د‏‏ی گل ایہ اے کہ قدیم ویشنو بھجناں دے مجموعہ وچ دوسرے شاعراں دے بھجن نو‏‏ں وی ودتا پتی دے ناں تو‏ں شائع کیتا جا رہیا اے تے خود انہاں د‏‏ی نظماں دے معنی مختلف طور اُتے لئی جا رہے ني‏‏‏‏ں۔ مشرق شمالی ہندوستان دے کئی شاعراں نے ودیاپتی د‏‏ی نظماں تو‏ں خیالات اخذ کیتے نيں تے جدید زمانہ وچ وی انہاں د‏‏ی میتھلی نظماں تو‏ں خیالات ادھار لئی جاندے ني‏‏‏‏ں۔

تصنیفات

پراکرت تے سنسکرت وچ انہاں د‏‏ی مشہور تخلیقات ایہ نيں:

سنسکرت

پرش پریکشا، درگابھگتی ترنگنی، شیودردسواسار، پری کرما، وبھارگ سار وغیرہ۔

پراکرت

منی منجری نالگا، کیرتی لتا، کیرتی پتاکا وغیرہ

حوالے

کتابیات

• Coomaraswamy, Anand, ed. (1915), VIDYĀPATI: BANGĪYA PADĀBALI, London: The Old Bourne Press