پیش ہند یورپی بولی
اولّی ہند۔ یورپی بولی جاں پیش ہند یورپی بولی (انگریزی:proto-indo-european language ) اک غیرمصدقہ تے نوعمّر (عَم + مَر) یعنی نوتعمر شدہ ( reconstricted ) بولی ہے جنوں ہند یورپی بولیاں دی سانجھی ماں سمجھیا جاندا ہے ۔ اس بولی دی ممکنہ موجودگی دے بارے وچّ ماہر لسانیات دا اندازہ کوئی صدی بھر توں چلیا آ رہا ہے اتے اس دے ممکنہ نین نقش دے کھوج دیاں کئی کوشش کیتی جا چکی ہے ۔ لغات وچّ اسنوں PIE انگریزی وچّ لکھیا جاندا ہے اتے اردو وچّ اہی اختصار کر سکدے آں۔
پیش- ہند - یوروپی بولی( اولی ہند یورپی بولی ) , جنوں پروٹو - انڈو - یوروپی بولی( انگریزی : Proto - Indo - European ) وی کیہا جاندا ہے ، بولی ماہراں ولوں پورے ہند یورپی بولی ٹبر دیاں ساریاں بولیاں دی اکماتر پرانی ماں بولی منی جاندی ہے ۔ منیا جاندا ہے دے اسنوں پرانے ویلے وچّ اولین ہند یورپی لوک بولیا کردے سن ، لیکن ایہہ بولی ہزاراں سال پہلے ہی پوری طرحاں توں ختم ہو چکی سی ۔ بہت ساریاں ہند یورپی بولیاں دے قرابتدار شبداں دی اک - دوجے توں موازنے دے بعد بولی ماہراں نے اس معدوم بولی دا پنرنرمان کیتا ہے جس توں اس دے شبداں دا اندازہ لگایا جا سکدا ہے ۔ ساری گیات ہند یورپی بولیاں وچوں سنسکرت ہی اس پیش - ہند - یوروپی بولی دے سبھتوں نزدیک ہے ۔
بولی ماہر اندازہ لگاؤندے ہن دے پیش- ہند - یوروپی بولی لگبھگّ 3700 قبل مسیح تکّ بولی جاندی رہی اتے پھر اسدا وکھریاں بولیاں وچّ کھنڈن ہون لگا ۔ اس تاریخ دے بارے وچّ ودواناں وچّ ہزار سال ایدھر - ادھر تکّ دا آپسی فرق ہے ۔ اس گلّ اتے وی کئی اودھارناواں ہن دے اس بولی نوں بولن والے کتھے رہندے سن ، لیکن بہت سارے لہندے ودوان کرگن اودھارنا وچّ یعقین رکھدے ہن ۔ کرگن اودھارنا دے مطابق اس بولی نوں بولن والے اولین- ہند - یوروپی لوک چڑھدے یورپ اتے لہندے ایشیا دے کجھ حصےآں وچّ پھیلے ہوئے پونٹک - کیسپیائی سٹیپ دے علاقے وچّ رہندے سن ۔ موجودہ دور وچّ ولیم جونز پہلا ودوان سی جنہاں نے سنسکرت ، پرانی یونانی اتے لاطینی بولیاں وچّ سمانتاواں ویکھکے ایہہ دعوی کیتا سی کہ ایہہ ساری اک ہی اولین- ہند - یوروپی بولی توں نکلیاں بولیاں ہن ۔ ویہویں صدی کیتی شروعات تکّ بولی ماہراں دے تھکیواں توں پیش- ہند - یوروپی بولی دا چترن کافی حد تکّ کیتا جا چکیا سی ، جس وچّ چھوٹے - موٹے سدھار لگاتار ہندے رہے ہن ۔