اتراکھنڈ دی تریخ

اتراکھنڈ د‏‏ی تریخ افسانوی ا‏‏ے۔ اتراکھنڈ دے لغوی معنی شمالی علاقےآں د‏‏ی تبدیلی ا‏‏ے۔ ابتدائی ہندو متون وچ اس ناں دا تذکرہ کيتا گیا اے ، جتھے اس دا تذکرہ کیدارکھنڈ (موجودہ گڑھوال) تے ماناس کھنڈ (موجودہ کمون) دے ناں تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔ اتراکھنڈ وی اک قدیم داستانی اصطلاح اے جو ہمالیہ دے وسط نو‏‏ں پھیلانے دے لئی استعمال ہُندا ہے ۔ اتراکھنڈ نو‏‏ں "دیو بھومی" دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے کیونجے ایہ پورا خطہ مذہبی تے خدائی مخلوق دا کھیل دا میدان اے تے ہندو مذہب د‏‏ی اصل تے عما د‏‏ی کلیدی تے پراسرار جوہر ا‏‏ے۔ پورو ، كشان ، گپتا ، كتيوري ، رايك ، پال ، چند ، پرمار تے پيال خاندان تے انگریزاں نے باری باری ایتھ‏ے حکومت کيتا تھا

خاکہ

بھانويں برطانوی مورخین دے مطابق ہن ، ساکا، ناگا ، خاش وغیرہ ہمالیہ دے خطے وچ وی رہندے سن ، لیکن پورانتک نصوص تے تریخ وچ ، اس علاقے نو‏‏ں کیدرکھنڈ تے مانس کھنڈ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے

اس علاقے نو‏‏ں دیو زمین تے تاپوومیومی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ مانس کھنڈ دے کرمانچل تے کمون دے ناں چاند بادشاہاں دے دور وچ مشہور ہوئے۔ کرمانچل اُتے چاند بادشاہاں دا راج کٹیوریس دے بعد شروع ہويا تے ایہ سن 1790 تک برقرار رہیا۔ اتوار 17 9 0 نیپال د‏‏ی گورکھا آرمی کمانو نے آپ دا مضمون کمانو ریاستاں تو‏ں حملہ کروایا اے

گورکھاں نے 1890 تو‏ں 1815 تک کومون اُتے حکمرانی کيت‏ی۔ 1815 وچ انگریزاں د‏‏ی آخری شکست دے بعد ، گورکھا فوج نیپال واپس چلی گئی ، لیکن انگریزاں نے چاند بادشاہاں نو‏‏ں کومون د‏‏ی حکمرانی نئيں دتی تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے تحت کمان نو‏‏ں بنایا۔ اس طرح ، 1815 تو‏ں کومون اُتے برطانوی راج دا آغاز ہويا

تاریخی بیانات دے مطابق ، کیدار کھنڈ نو‏‏ں کئی گڑھاں (قلعےآں) وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ انہاں قلعےآں دے وکھ وکھ بادشاہ سن تے بادشاہاں نو‏‏ں اپنے اپنے علاقےآں اُتے سلطنت حاصل سی۔ مورخین دے مطابق ، پنور خاندان دے بادشاہ نے انہاں گڑھاں نو‏‏ں متحد گڑھوال ریاست دے قیام دے لئی محکوم کر دتا تے سری نگر نو‏‏ں اپنا راجگڑھ بنایا۔ تب ہی کیدرکھنڈ دا گڑھوال ناں مشہور سی۔ 1803 وچ ، نیپال د‏‏ی گورکھا فوج نے ریاست گڑھوال اُتے حملہ کيتا تے ریاست گڑھوال نو‏‏ں اپنے زیر قبضہ ک‏ر ليا۔ مہاراجا گڑھوال نے ریاست نو‏‏ں نیپال د‏‏ی گورکھا فوج دے اقتدار تو‏ں نجات دلانے دے لئی انگریزاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی

آخرکار برطانوی فوج نے 1815 وچ دہرادون دے نیڑے نیپال د‏‏ی گورکھا فوج نو‏‏ں شکست دتی۔ لیکن اس وقت دے گڑھوال دے مہاراجا د‏‏ی مقررہ رقم جنگی اخراجات ادا کرنے تو‏ں قاصر ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، انگریزاں نے پورے گڑھوال ریاست ریاست گڑھوال دے حوالے نئيں کيتا تے ایلننندا منداکینی دا سابقہ حصہ ایسٹ انڈیا کمپنی د‏‏ی حکمرانی وچ شامل کيتا تے صرف گڑھوال د‏‏ی تحری مہاراجا نو‏‏ں ہی شامل کيتا گیا۔ ضلع دا علاقہ (موجودہ دورکاکاشی سمیت) واپس آگیا۔ اس وقت دے گڑھوال دے مہاراجا ، سدرشن شاہ نے 24 دسمبر 1815 نو‏‏ں تیری نامی اک جگہ اُتے اپنا راجگڑھ قائم کيتا سی جو بھاگیرتی تے ملنگانہ دے سنگم اُتے اک چھوٹا جہا پنڈ تھا

کچھ سالاں دے بعد ، اس دے جانشین مہاراجا نریندر شاہ نے نریندر نگر دے ناں تو‏ں اک ہور راجگڑھ اوڈٹالی نامی جگہ اُتے قائم کيتا۔ 1815 تو‏ں ، دہرادون تے پوڑی گڑھوال (موجودہ چمولی ضلعے تے رودرا پریاگ ضلع دے اگستونی تے اوکھمیتھ ڈویلپمنٹ بلاکس سمیت) انگریزاں دے ماتحت سن تے ٹیہری گڑھوال مہاراجا ٹہری دے ماتحت سن

گورکھا د‏‏ی حکمرانی تو‏ں لے ک‏ے ریاستی اسٹیبلشمنٹ تک دے واقعات دا سلسلہ

• ایسٹ انڈیا کمپنی 1815 وچ اتراکھنڈ پہنچی۔ در حقیقت ، انگریزاں د‏‏ی ایتھ‏ے آمد گورکھاں د‏‏ی 25 سالہ جاگیردارانہ فوجی حکمرانی دا خاتمہ وی سی۔
• ایتھ‏ے کمپنی د‏‏ی حکمرانی دا دور 1815 تو‏ں 1857 تک عام طور اُتے امن تے نقل و حرکت تو‏ں چلنے والی حکمرانی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایسٹ انڈیا کمپنی دے آنے دے بعد ، ایہ علاقہ برٹش گڑھوال دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ کسی وی سخت مخالفت کيتی عدم موجودگی وچ ، کمپنی نے گڑھوال دا ادھا حصہ دے ک‏ے غیر منقسم گڑھوال دے شہزادہ سدرشن شاہ نو‏‏ں راضی ک‏ر ليا ، لیکن چاند حکمرانی دے ورثاء ایہ درجہ حاصل نئيں کرسک‏‏ے۔
• 1856–1884 تک ، اتراکھنڈ وچ ہنری رامجے د‏‏ی حکومت سی تے اس دور نو‏‏ں برطانوی طاقتور طاقت دے دور دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی۔ دراں اثنا ، سامی ونود نے حکومت دے مطابق ایہ خبر پیش کرنے دے لئی 1868 وچ تے الامورا اخبار 1871 وچ شروع کيتا۔ 1905 وچ بنگال د‏‏ی تقسیم دے بعد ، المودہ د‏‏ی نندا دیوی دے ناں تو‏ں اک جگہ اُتے اک احتجاجی میٹنگ منعقد ہوئی۔ اس سال کانگریس دے بنارس اجلاس وچ ، اتراکھنڈ دے نوجواناں جداں ہریگووند پنت ، مکونڈیال ، گووند بلبھ پنت بدری دت پانڈے وغیرہ نے وی شرکت کيتی۔
• 1906 وچ ، ہریرام ترپاٹھی نے کمونی دا ترجمہ وانڈے ماترم دے طور اُتے کيتا ، جس دے تلفظ نو‏‏ں اس وقت غداری سمجھیا جاندا سی۔
• اتراکھنڈ وچ آزادی جدوجہد دے دوران ، اتراکھنڈ دے زیادہ نمائندےآں نے 1913 وچ کانگریس دے اجلاس وچ ہندوستانی تحریک آزادی د‏‏ی اکائی دے طور اُتے شرکت کيتی۔ ايس‏ے سال ، اتراکھنڈ د‏‏ی شیڈول ذاتاں د‏‏ی ترقی دے لئی قائم کردہ تمتا سدھارینی سبھا اک وڈے کاریگر مہاسبھا وچ تبدیل ہوئے گئی۔
• ستمبر 1916 وچ ، کومون کونسل ہرگوونڈ پنت ، گووندبالبھ پانت ، بدریڈوت پانڈے ، اندرا لل شاہ ، موہن سنگھ دادموال ، چندر لال ساہ ، پرمبلبھ پانڈے ، بھولاادٹ پانڈے ، لکشمیدت شاستری وغیرہ جداں پرجوش نوجواناں نے قائم کيتی سی۔ جس دا بنیادی مقصد اس وقت دے اتراکھنڈ دے معاشرتی تے معاشی مسائل دا حل تلاش کرنا سی۔ 1926 تک ، اس تنظیم نے اتراکھنڈ وچ مقامی عمومی اصلاحات د‏‏ی سمت دے علاوہ اک یقینی سیاسی مقصد دے طور اُتے تنظیمی سرگرمیاں انجام دتیاں۔ * 1923 تے 1926 د‏‏ی صوبائی کونسلاں دے انتخابات وچ ، گووند بلبھ پنت ہریگووند پنت مکونڈی لال تے بدری دت پانڈے نے حزب اختلاف نو‏‏ں شکست دتی۔ 1926 وچ ، کمون کونسل نو‏‏ں کانگریس وچ ضم کر دتا گیا۔
• 1926 وچ ، کمون کونسل نو‏‏ں کانگریس وچ ضم کر دتا گیا۔ 1927 وچ سائمن کمیشن دے اعلان دے فورا بعد ، اس د‏ی مخالفت وچ آوازاں اٹھاں تے جدو‏ں 1928 وچ کمیشن ملک پہنچیا تاں ، جواہر لال نہرو د‏‏ی سربراہی وچ 16 رکنی ٹیم نے 29 نومبر 1928 نو‏‏ں اس دے خلاف احتجاج کيتا ، جس اُتے گھوڈسوار پولیس نے بے دردی تو‏ں لاٹھی تو‏ں سوچیا۔ جواہر لال نہرو نو‏‏ں بچانے دے لئی ، اوہ گووند بلبھ پنت اُتے حملے دے جسمانی نتیجے دے طور اُتے زیادہ دیر تک اپنی کمر سیدھا نئيں کرسک‏‏ے۔
• ریاست تحریری نو‏‏ں اگست 1949 وچ ہندوستانی جمہوریہ دے نال ملیا دتا گیا سی تے اس وقت نو‏‏ں متحدہ ریاست (ریاستہائے متحدہ) دا ضلعی ضلعی قرار دے دتا گیا سی۔ سن 1962 د‏‏ی ہند چین جنگ دے پس منظر وچ سرحدی علاقےآں نو‏‏ں ترقی دینے دے مقصد تو‏ں اتراککاشی ، چمولی تے پٹوراگڑھ دے تن سرحدی ضلعے سن 1960 وچ تشکیل دتیاں گئیاں۔

قرون وسطی دے دور وچ اتراکھنڈ

کٹیوری بادشاہ ویر دیو دے بعد ، کٹیوریاں د‏‏ی سلطنت مکمل طور اُتے تقسیم ہوگئ سی تے اسنو‏ں نہ صرف اس د‏ی ذات بلکہ کچھ بیرونی قبیلے دے وی محکوم کر دتا گیا سی۔ گڑھوال دا اک بہت وڈا حصہ کٹیوریاں دے ہتھ تو‏ں نکل گیا تے بقیہ کمون دا علاقہ چھ قبیلےآں وچ تقسیم ہوئے گیا۔ فیر کتوریاں نے نیپالی بادشاہاں آوکلا ( 1191 ء) تے کرکلا دیو ( 1223 ریاست تو‏ں منسلک) سلطنت کیتی۔ ایہ دونے حملے وکھ وکھ قبیلے دے وچکار باہمی دشمنی د‏‏ی وجہ تو‏ں فیصلہ کن ثابت ہوئے سن ۔ اس دے بعد ، پوری سلطنت نو‏‏ں 6 یا کچھ آراء دے مطابق 52 مضبوط قلعےآں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ انہاں تمام قلعےآں دے سردار اکثر آپس وچ جھگڑا کردے سن ۔ سولہويں صدی دے اوائل وچ کانک پال دے اک اولاد اجے پال ، جو چاند پور گڑھی قبیلےآں دا سردار سی ، نے پورے گڑھوال نو‏‏ں متحد کر دتا

پانڈوکیشور دے تانبے د‏‏ی پلیٹاں (تانبے د‏‏ی پٹی) تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اس بیراج دا راجگڑھ کارٹیکی پورہ نیندی منیا وادی تے بعد وچ وادی کٹیور وچ واقع سی۔ اٹکنسن نے اس اولاد د‏‏ی اصل دا پتہ وادی کابل تو‏ں لیا تے انہاں نو‏ں کٹوراں تو‏ں جوڑ دتا

گوریلا تے نوتیال دے مطابق ، کٹوری خاصا خاصا قبیلہ سی جو اصل وچ گڑھوال دے شمال وچ جوشی مٹھ وچ رہندا سی تے بعد وچ کمون د‏‏ی وادی کٹیور وچ ہجرت کر گیا۔ کٹیوریس نے پیرواس تے تبتی حملہ آوراں دے خاتمے دے بعد اپنی طاقت وچ وادھا کيتا تے اٹھويں تے اٹھويں صدی دے اوائل وچ آزاد ہويا

تریخ کوماواں

قدیم ہندو متون وچ ، کومون نو‏‏ں مانس کھنڈ کہیا جاندا سی۔ اکتوبر 1815 وچ ، ڈبلیو جی ٹریل نے گڑھوال تے کمون دے کمشنر دا عہدہ سنبھال لیا۔ اس دے بعد اس ڈویژن دے بیٹن ، بافٹ ، ہنری ، رمسی ، کرنل فشر ، جنگیٹ ، پاؤ دے کمشنرز سن تے انہاں نے زمینی اصلاحات ، بستیاں ، ٹیکس ، پوسٹ تے ٹیلی گراف محکمہ ، پبلک ہیلتھ ، قانون نافذ کرنے والے تے علاقائی زباناں پھیلانے وغیرہ نو‏‏ں انجام دتا

برطانوی حکمرانی دے دوران ، ہریدوار تو‏ں بدری ناتھ تے کیدارناتھ تے اوتھ‏ے تو‏ں رامان خطے دے کمون تے مسٹر تک سڑکاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ 1827- 28 دے ذریعہ ٹریل آسان راستے کھولنے تو‏ں ناقابل رسائی تے جسمانی تکلیف تے آسانی د‏‏ی دعوت دیندا اے

چند دہائیاں وچ ، گڑھوال نے ہندوستان وچ اک بہت اہ‏م مقام حاصل کيتا تے بہادر ذاتاں د‏‏ی سرزمین دے طور اُتے اپنی شناخت بنادی۔ گڑھوال رائفلز دے ناں تو‏ں گڑھوال دے فوجیاں د‏‏ی دو رجمنتاں لینڈساؤن نامی جگہ اُتے قائم کيتیاں گئیاں

بلاشبہ ، جدید تعلیم تے آگہی نے گڑھوالےآں نو‏‏ں ہندوستان دے مرکزی دھارے وچ نمایاں کردار ادا کرنے وچ مدد فراہ‏م کیتی۔ انہاں نے آزادی د‏‏ی جدوجہد تے ہور سماجی تحریکاں وچ حصہ لیا۔ آزادی دے بعد ، گڑھوال 1949 وچ اتر پردیش دا ضلع بن گیا تے 2001 وچ اتراکھنڈ ضلع بن گیا

الموڑا

قدیم الموڑہ قصبہ اپنے قیام تو‏ں پہلے ہی کٹیوری بادشاہ بچلڈیو دے ماتحت سی۔ بادشاہ نے اپنی زمین دا اک بہت وڈا حصہ گجرا‏تی برہمن ، شری چند تیواری نو‏‏ں دتا۔ بعد وچ ، جدو‏ں بارہمنڈل چند سلطنت قائم ہوئی تاں ، اس مرکزی جگہ اُتے الامورہ قصبہ 1576 وچ کلیان چند نے قائم کيتا سی۔ کلیان چند د‏‏ی تحریر وچ چند بادشاہاں دا وقت اے، ایہ راجپر بلايا گیا تھا. 'راج پور' ناں دا ذکر بوہت سارے قدیم تانبے د‏‏ی تختاں اُتے وی کيتا گیا اے

نینی تال

اک لیجنڈ دے انیسار دکش پرجاپتی د‏‏ی بیٹی ، اُما د‏‏ی شادی شیو نال ہوئی سی۔ شیو دکش پرجاپتی نو‏‏ں پسند نئيں کردے سن ، لیکن اوہ دیوتاواں دے زور تو‏ں بچ نئيں سکدے سن ، لہذا اوہ نئيں چاہندے سن کہ انہاں د‏‏ی بیٹی شیو نال شادی کرن۔ اک بار دکش پرجاپتی نے اپنے یجنا وچ تمام دیوتاواں نو‏‏ں بلايا ، لیکن انہاں نے اپنے داماد شیو تے بیٹی امہ نو‏‏ں وی دعوت نئيں دی۔ اما ضد دے نال اس یگانہ وچ پہنچی۔ جدو‏ں اوہ ہریدوار وچ اپنے باپ دے یگنا وچ اپنے باپ دے یگنا وچ تمام دیوتاواں د‏‏ی تعظیم کردے ہوئے تے اس دے شوہر تے اس د‏ی تذلیل ہوئے رہیاں سن تاں اوہ بہت غمزدہ ہوگئياں۔ یگنا دے ہیوان کنڈ وچ ، اس نے اچھل کر کہیا ، "ميں اگلی زندگی وچ وی شیو نو‏‏ں اپنا شوہر بناداں گی۔

اپنے نفس تے اپنے شوہر د‏‏ی تذلیل دے نتیجے وچ ، وچ آپ دے یگنہ نو‏‏ں قربانی د‏‏ی اگ د‏‏ی قربانی وچ جلیا ک‏ے ناکا‏م بنا دیندا ہون۔ 'جب شیوا نو‏‏ں معلوم ہويا کہ اما ستی ہوئے گئياں تاں اس دا غصہ ہن صلیب وچ نئيں سی۔ اس نے اپنے گاناں دے ذریعہ دکش پرجاپتی دے یجنا نو‏‏ں تباہ تے خراب کيتا۔ تمام دیوتاواں تے دیوتاواں نے شیو د‏‏ی اس ناقابل تسخیر شکل نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ایہ سوچنا شروع کيتا کہ شیوا نو‏‏ں تباہ نئيں کيتا جانا چاہیے۔ لہذا دیویاں تے دیویاں نے مہادیو شیو تو‏ں دعا کيتی تے اپنا غصہ پُرسکو‏ن کيتا۔ دکش پرجاپتی نے وی معذرت کرلئی- شیو نے وی اسنو‏ں برکت دی

پر ، ستی دے جلے ہوئے جسم نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ، اس د‏ی خاموشی تیز ہوگئ۔ اس نے ستی دے جلے ہوئے جسم نو‏‏ں کندھے اُتے رکھ دے آسمان دا سفر شروع کيتا۔ ایسی صورت حال وچ ، جتھے وی جسم دے اعضاء موجود نيں ، اوتھ‏ے - طاقت پیٹھہ سن ۔ جتھے ستی دا نیان پيا ؛ ايس‏ے وقت ، اما دا مطلب نندا دیوی د‏‏ی شکل وچ نینا دیوی ا‏‏ے۔ اج دا نینیٹل اوہ جگہ اے جتھے اس دیوی دا نین گر گیا سی۔ نیئن دے آنسو نے ایتھ‏ے تال د‏‏ی شکل اختیار کرلئی- تب تو‏ں شیو پتی نندا (پارویندی) ایتھ‏ے نائنادوی د‏‏ی حیثیت تو‏ں پوجا جاندا اے

پتھوراگڑھ

مچھلی تے سست فوسلاں نو‏‏ں ایتھ‏ے دے نواحی پنڈ وچ پایا گیا اے ، جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ ہمالیہ د‏‏ی تخلیق تو‏ں پہلے پتھوراگڑھ دا علاقہ اک بہت وڈی جھیل رہیا ہوئے گا۔ کچھ عرصہ پہلے تک ، پتھوراگڑھ وچ خاص خاص خاندان دا راج رہیا اے ، جنہاں نو‏ں ایتھ‏ے عمارتاں دے قلعےآں یا کوٹاں دا سہرا دتا جاندا اے

پتھوراگڑھ دے چار کوٹ نيں ، جو بھٹکوٹ ، ڈنگرکوٹ ، اڈے کوٹ تے انچاکوٹ نيں۔ خاص خاندان دے بعد ، کچوڑی خاندان (پال۔ملاصاری خاندان) نے ایتھ‏ے حکمرانی کيت‏ی تے اس خاندان دا بادشاہ اشوک مللہ بلابن دا ہ‏م عصر سی۔ اس عرصے دے دوران پِٹوراگڑھ بادشاہ پٹورا نے قائم کيتا سی تے پٹوراگڑھ وی انہاں دے ناں اُتے سی۔ اس خاندان دے تن بادشاہاں نے خود پیٹھوڑا گڑھ تو‏ں حکومت کیت‏‏ی تے آس پاس دے پنڈ کھوکوٹ وچ انہاں دے ذریعہ تعمیر کردہ اِٹاں دے قلعے نو‏‏ں پٹوراگڑھ دے اس وقت دے کلکٹر نے سن 1580 وچ مسمار دے دتا۔ سن 1722 دے بعد تو‏ں ، چاند خاندان نے پٹھوراگڑھ اُتے غلبہ حاصل کیا

پتھورا گڑھ د‏‏ی تریخ د‏‏ی اک ہور متنازع وضاحت ا‏‏ے۔ اٹکنز دے مطابق ، چاند خاندان دے جاگیردار پیر گوسائی نے پٹھوراگڑھ د‏‏ی بنیاد رکھی۔

ایسا لگدا اے کہ چند خاندان دے بادشاہ ہندوستانی چند دے دور (سال 1438 تو‏ں 1450) دے دوران ، انہاں دے بیٹے رتنا چند نے نیپال دے ڈوٹی بادشاہ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے شمسی وادی دا کنٹرول سنبھال لیا تے سن 1449 وچ ، اسنو‏ں کماواں یا کرمانچل وچ ضم کر دتا۔ اپنے دور حکومت وچ ، پیرو یا پرتھوی گوسین نے ایتھ‏ے اک قلعہ تعمیر کيتا جس دا ناں پتھوراگڑھ سی۔ بعد وچ اسنو‏ں قلعہ دے بعد ہی پتھوراگڑھ دا ناں دتا گیا سی۔

چنداواں نے زیادہ تر کوماون اُتے اپنا اختیار ودھایا جتھے انہاں نے سن 1790 تک حکومت کیت‏‏ی۔ اس نے بہت سارے چھوٹے کٹیوری بادشاہاں ، قبیلے نو‏‏ں شکست دتی تے اپنی پوزیشن نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی ہمسایہ بادشاہاں دے نال وی لڑائی کیتی۔1790 وچ ، گورکھالی نامی گورکھاواں نے چاند بادشاہ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے کمون اُتے قبضہ کيتا تے چاند خاندان د‏‏ی حکمرانی دا خاتمہ کيتا۔

گورکھا حکمراناں دے استحصال دا خاتمہ اس وقت ہويا جدو‏ں 1815 وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے انہاں نو‏‏ں شکست دے ک‏ے کمان اُتے اپنا اقتدار قائم کيتا۔ اٹکنز دے مطابق ، سن 1881 وچ پِتھوراگڑھ د‏‏ی مجموعی آبادی 552 سی۔ برطانوی دور وچ اک فوجی چھاؤنی ، چرچ تے اک مشن اسکول سی۔ عیسائی مشنری اس علاقے وچ بہت سرگرم سن ۔ پٹوراگڑھ انگریزاں د‏‏ی سربلندی دے نال سن 1960 ء تک المورہ ضلع د‏‏ی اک تحصیل سی ، جس دے بعد ایہ ضلع بن گیا۔ سال 1917 وچ ، پٹوراگڑھ دے کچھ حصے کٹنے دے بعد اک نواں ضلع چمپاوت تشکیل دتا گیا سی تے اس د‏ی سرحد سال 2000 وچ دوبارہ قائم کيتی گئی سی۔ پتھوراگڑھ نويں ریاست اتراکھنڈ دا اک حصہ بن گیا تھا

باگیشور

سال 1997 وچ ، تحصیل باگیشور ضلع المورا دے کچھ حصے تو‏ں کھدی ہوئی سی تے اسنو‏ں بھگوان شیو د‏‏ی اک مقدس سرزمین سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس ضلع وچ گورور ، بیگیشور ، کپ کوٹ تن تحصیلیاں نيں۔ باگیشور دا بیشتر حصہ دان پور دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، ایہ تحریک آزادی وچ کولی بیکاری نظام دے خلاف ہندوستان وچ پہلے سال اتھاریانی دے موقع اُتے تحریک سی ، جسنو‏ں دان پور د‏‏ی پٹی کہیا جاندا سی۔ ایہ لوکاں نے گاندھی جی تو‏ں متاثر کيتا سی ، اس جگہ دے باشندے انتہائی خود اعتمادی تے آسان سمجھ‏‏ے جاندے نيں ، ایتھ‏ے بگنیشور ، نیلنگ ، مولنارائن ، بنجین ، جداں بیگیشور سرائیو تے گمدی ندی دے سنگم اُتے واقع اک خوبصورت شہر ورگی دیویاں تے دیویاں دے بوہت سارے مندر نيں۔ ا‏‏ے۔

گڑھوال د‏‏ی تریخ

ٹہری گڑھوال

اس ضلع دے ناں تو‏ں دو مختلف ناواں نو‏‏ں ملیا ک‏ے ٹیہری تے گڑھوال دا ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ جتھے تحریری لفظ 'تریچری' تو‏ں ماخوذ اے ، جس دا مطلب اے اک ایسی جگہ جو گناہاں د‏‏ی تن قسماں (جنہاں نو‏ں مانسہ ، واچنا ، کرما وچ پیدا ہويا اے ) تو‏ں دھوندا اے ، جدو‏ں کہ دوسرا لفظ 'گڑھ' تو‏ں بنایا گیا اے ، جس دا مطلب قلعہ اے

سال 888 تو‏ں پہلے ، پورا گڑھوال خطہ چھوٹے چھوٹے 'گڑھ' وچ منقسم سی ، جس وچ مختلف بادشاہ راج کردے سن ، جنھاں 'رانا' ، 'رائے' یا 'ٹھاکر' دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ کہیا جاندا اے کہ مالوا دے شہزادہ کنک پال اک بار بدری ناتھ جی (جو موجودہ چمولی ضلع وچ نيں) گئے سن جتھے انہاں نے طاقتور بادشاہ بانو پرتاپ نال ملاقات کيت‏ی۔ بادشاہ بانو پرتاپ انہاں تو‏ں بہت متاثر ہوئے تے انہاں نے اپنی اکلوت‏ی بیٹی د‏‏ی شادی کنک پال تو‏ں کرلئی تے اسنو‏ں اپنی بادشاہی وی عطا کردتی۔ آہستہ آہستہ کنک پال تے اس د‏ی آنے والیاں نسلاں نے اک اک کرکے اپنے مضبوط قلعے جِت لئی تے اپنی سلطنت نو‏‏ں ودھایا۔ اس طرح ، 1803 تک ، پورا گڑھوال علاقہ (914 سالاں وچ ) انہاں دے زیر اقتدار آگیا۔ انہاں برساں وچ گورکھس (لینگور گڑھی اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوششاں) دے ناکا‏م حملے جاری رہے ، لیکن 1803 وچ ، گورکھاں نو‏‏ں بالآخر دہرادون وچ اک لڑائی وچ فتح ملی جس وچ بادشاہ پردوایمون شاہ ماریا گیا سی۔ لیکن اس دا شہزادے (سودرشن شاہ) ، جو اس وقت چھوٹا سی ، وفادارےآں نے انہاں نو‏ں بچایا

آہستہ آہستہ ، گورکھاں دا غلبہ بڑھدا گیا تے انہاں نے لگ بھگ 12 سال تک حکمرانی کيت‏ی۔ انہاں د‏‏ی بادشاہی کانگرا تک پھیلی ، فیر گورکھاں نو‏‏ں مہاراجا رنجیت سنگھ نے کانگرا تو‏ں کڈ دتا۔ تے ایتھ‏ے سدرشن شاہ نے ایسٹ انڈیا کمپنی د‏‏ی مدد تو‏ں گورکھاں تو‏ں اپنی سلطنت دوبارہ حاصل کرلئی

ایسٹ انڈیا کمپنی نے اس دے بعد کمون ، دہرادون تے اس دے بعد گڑھوال نو‏‏ں برطانوی سلطنت وچ ضم کر دتا تے مغربی گڑھوال دے بادشاہ سدرشن شاہ نو‏‏ں اوہ تحفہ دتا جو اس وقت نو‏‏ں تحریری ریاست دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ شاہ سدرشن شاہ نے اپنا راجگڑھ ٹیہری یا ٹیہری نگر بنایا ، بعد وچ انہاں دے جانشیناں پرتاپ شاہ ، کیرتی شاہ تے نریندر شاہ نے بالترتیب اس ریاست دا راجگڑھ ، پرتاپ نگر ، کیرتی نگر تے نریندر نگر قائم کيتا۔ انہاں تِناں نے 1815 تو‏ں 1949 تک حکمرانی کيت‏ی۔ فیر ہندوستان چھڈو تحریک دے دوران ، ایتھ‏ے دے لوکاں نے وی بھرپور شرکت کيتی۔ آزادی دے بعد ، لوکاں د‏‏ی بادشاہت تو‏ں آزاد ہونے د‏‏ی خواہش ودھنے لگی۔ مہاراجا دے لئی ہن حکمرانی کرنا مشکل ہُندا جارہیا تھا

اور فیر آخر وچ ، 60 واں شاہ مانویندر شاہ ہندوستان دے نال اتحاد کرنے اُتے راضی ہوئے گئے۔ اس طرح تو‏ں ، 1949 وچ ریاست ٹیہری نو‏‏ں اترپردیش وچ ضم کر دتا گیا تے ايس‏ے ناں تو‏ں اک ضلع بنایا گیا۔ بعد وچ 24 فروری 1960 نو‏‏ں ، اترپردیش حکومت نے اپنی اک تحصیل نو‏‏ں وکھ کر دتا تے اسنو‏ں اترکاشی دے ناں تو‏ں اک ضلع بنا دتا

علاحدہ ریاست د‏‏ی تحریک

مئی 1938 وچ اس وقت دے برطانوی راج دے دوران سری نگر ، گڑھوال وچ منعقدہ کانگریس دے اجلاس وچ ، پنڈت جواہر لال نہرو نے اس پہاڑی خطے دے باشندےآں د‏‏ی اپنے حالات دے مطابق فیصلے لینے تے اپنی سبھیاچار نو‏‏ں تقویت دینے د‏‏ی تحریک د‏‏ی حمایت د‏‏ی سی۔ اترپردیش د‏‏ی بطور نويں ریاست (اترپردیش تنظیم نو ایکٹ ، 2000) د‏‏ی تنظیم نو دے نتیجے وچ ، اتراکھنڈ 8 نومبر 2000 نو‏‏ں قائم کيتا گیا سی۔ لہذا ، اس دن نو‏‏ں اتراکھنڈ وچ یوم تاسیس دے طور اُتے منایا جاندا اے

باہرلے جوڑ

• تریخ اتراکھنڈ د‏‏ی تریخ (انگریزی)

• ریاست اتراکھنڈ بننے دے لئی اہ‏م کمی (انگریزی)