اسماعیل میرٹھی
| اسماعیل میرٹھی | |
|---|---|
| جم | 12 نومبر 1844 |
| وفات | 1 نومبر 1917 (73 سال) |
| شہریت |  مغلیا سلطنت |
| تعداد اولاد | 5 |
| عملی زندگی | |
| استاذ | مرزا غالب |
| پیشہ | شاعر ، بچوں کے مصنف |
| پیشہ ورانہ زبان | اردو ، فارسی |
ترمیم  | |
مولوی اسماعیل میرٹھی (پیدائش: 12 نومبر 1844ء — یکم نومبر 1917ء) دا شمار جدید اردو ادب دے انہاں اہم ترین شاعر وچ ہُندا اے جنہاں وچ مولانا الطاف حسین حالی، مولوی محمد حسین آزاد وغیرہ شامل نيں۔ "مولوی اسما عیل میرٹھی، اک ہمہ جہت شخصیتان دا شمار جدید نظم دے ہئیندی تجرباں دے بنیاد گزاراں وچ ہونا چاہیے " پروفیسر گوپی چند نارنگ
پیدائش[سودھو]
اسماعیل میرٹھی 12نومبر 1844کو میرٹھ دے اک محلے مشائخان وچ پیدا ہوئے سن ۔ ہن ایہ علاقہ اسما عیل نگر دے ناں توں معروف اے۔
سلسلہ نسب[سودھو]
ان دا سلسلہ نسب محمد بن ابو بکر توں جا ملدا اے۔ انہاں دے کِسے بزرگ نے ترکستان دے قدیم شہر خجند وچ سکونت اختیار کيتی سی تے اوتھے توں آپ دے مورث اعلیٰ وچوں قاضی حمید الدین خجندی بادشاہ ظہیر الدین بابر دے ہمراہ ہندوستان آئے سن ۔ معروف ادیب و شاعر حضرت مولانا محمد اسماعیل میرٹھی علیہ الرحمہ جنہاں دیاں نظماں اج وی داخل نصاب نيں، محمد عبدالعلیم صدیقی دے والد ماجد دے چھوٹے بھائی سن، دونے بھائیاں دی عمراں وچ 14 سال دا فرق سی۔ - See more at: http://www.tahaffuz.com/5067/#sthash.FSaG7cig.dpuf Archived 2013-04-13 at the وے بیک مشین ’’حیات اسماعیل‘‘ وچ درج شدہ معلومات دی روشنی وچ حضرت مولانا قاضی صوفی حمید الدین صدیقی خجندی علیہ الرحمہ تک، مبلغ اعظم دا شجرہ نسب ایہ اے ’’شاہ محمد عبد العلیم بن شاہ عبد الحکیم جوش بن شیخ پیر بخش بن شیخ غلام احمد بن مولانا محمد باقر بن محمد عاقل بن مولانا محمد شاکر بن مولانا عبد اللطیف بن مولانا یوسف بن مولانا داؤد بن مولانا احمد بن مولانا قاضی صوفی حمید الدین صدیقی خجندی رحمتہ اﷲ تعالیٰ علیہم‘‘ (محمد اسلم سیفی بن مولانا محمد اسماعیل میرٹھی (خان بہادر) سابق چیئرمین، میونسپل بورڈ، میرٹھ ’’حیات اسماعیل (مع کلیات اسماعیل)‘‘ - See more at: http://www.tahaffuz.com/5067/#sthash.FSaG7cig.dpuf Archived 2013-04-13 at the وے بیک مشین
ملازمت[سودھو]
تعلیم مکمل کرنے دے بعد اسما عیل میرٹھی نے سررشتہ تعلیم وچ ملازمت اختیار کيتی جتھے انہاں دی ملاقات قلق میرٹھی توں ہوئی۔ قلق میرٹھی نے انگریزی دی پندرہ اخلاقی نظماں دا منظوم ترجمہ ’جواہر منظوم‘ دے ناں توں کيتا سی۔ اس منظوم ترجمے نے اسما عیل میرٹھی نوں بہت متاثر کيتا، جس توں نہ صرف انہاں دی شاعری وچ بلکہ جدید اردو نظم وچ اوہ انقلاب برپا ہويا کہ اردو ادب جدید نظم دے نادر خزانے توں مالامال ہوئے گیا۔
ادبی خدمات[سودھو]
یہ اشعار مولوی اسماعیل میرٹھی دے نيں جو انھاں نے بچےآں دے لئی لکھے نيں۔ لیکن اس دا مطلب ایہ نئيں کہ اوہ صرف بچےآں دے شاعر سن ۔
تعریف اس خدا کی جس نے جہاں بنایا۔ ۔۔۔
کیسی زمیں بنائی کیا آسماں بنایا
ادب سے ہی انسان انسان ہے۔ ۔۔۔
ادب جو نہ سیکھے وہ حیوان ہے
بگڑتی ہے جس وقت ظالم کی نیت۔ ۔۔۔
نہیں کام آتی دلیل اور حجت
ظلم کی ٹہنی کبھی پھلتی نہیں۔ ۔۔۔
ناؤ کاغذ کی کبھی چلتی نہیں
ملے خشک روٹی جو آزاد رہ کر۔ ۔۔۔
تو ہے خوف و ذلت کے حلوے سے بہتر
جو بات کہو صاف ہو ستھری ہو بھلی ہو۔ ۔۔۔
کڑوی نہ ہو کھٹی نہ ہو مصری کی ڈلی ہو
معروف نقاد پروفیسر گوپی چند نارنگ کہندے نيں :”بچےآں دا ادب اسماعیل میرٹھی دی ادبی شخصیت دا محض اک رخ اے۔ انہاں دا شمار جدید نظم دے ہئیندی تجرباں دے بنیاد گزاراں وچ وی ہونا چاہیے۔ آزاد تے حالی نے جدید نظم دے لئی زیادہ تر مثنوی تے مسدس دے فارم نوں بردا سی۔ اسماعیل نے انہاں دے علاہ مثلث، مربع، مخمس تے مثمن توں وی کم لیا اے۔ ترقی پسند شاعراں نے آزاد نظم تے نظم معرٰی دے جو تجربے کیتے، انہاں توں بہت پہلے عبد الحلیم شرر، نظم طباطبائی تے نادر کاکوروی تے انہاں توں وی پہلے اسماعیل میرٹھی انہاں راہاں توں کانٹے کڈ چکے سن ۔ “
وفات[سودھو]
اسماعیل میرٹھی نے 73 سال دی عمر وچ یکم نومبر 1917ء نوں میرٹھ وچ انتقال کيتا۔
مقبولیت[سودھو]
ان لوکاں نے اس وقت اردو بولی و ادب دی آبیاری دی جدوں فارسی بولی و ادب دا بول بالا سی۔ مدارس وچ فارسی کتاباں دا چلن سی تے گھراں وچ صرف انفرادی طور اُتے اردو دی تعلیم ہُندی سی۔ اس وقت بچےآں دی تدریسی ضرورتاں دا ادراک کردے ہوئے جس شخص نے باقاعدہ بچےآں دے ادب دی طرف توجہ دتی اوہ مولوی اسما عیل میرٹھی سن ۔ انھاں نے نظماں وی لکھياں تے پہلی توں پنجويں جماعت تک دے لئی اردو دی درسی کتاباں وی تصنیف کيتیاں ۔ ابتدائی جماعتاں دے لئی اردو بولی دا قاعدہ وی مرتب کيتا۔ انھاں نے قواعد و بولی اُتے وی کئی کتاباں تصنیف کيتیاں ۔ انھاں نے لوئر پرائمری، اپر پرائمری تے مڈل جماعتاں دے لئی علاحدہ درسی کتاباں تیار کيتیاں ۔ جنہاں وچ بچےآں دی نفسیات دے مطابق اسباق شامل کردے ہوئے انہاں دی عمراں دا وی خاص خیال رکھیا گیا۔ انہاں دی درسی کتاباں ہزاراں مدارس تے اردو میڈیم اسکولاں دے نصاب وچ شامل نيں۔