جوآن ڈی گریجالوا
| جوآن ڈی گریجالوا | |
|---|---|
| (ہسپانوی وچ: Juan de Grijalva) | |
 |
|
| جم | سنہ 1490
|
| وفات | 21 جنوری 1527 (36–37 سال) |
| وجہ وفات | لڑائی میں مارا گیا |
| شہریت |  سپین
|
| پیشہ ورانہ زبان | سپینی |
| عسکری خدمات | |
| عہدہ | جرنیل |
ترمیم  | |
جوآن ڈی گریجالوا (عرف گریجالبا , ۱۴۸۹–۱۵۲۷) اک ہسپانوی فاتح سی جس نے ۱۵۱۸ وچ میکسیکو دے مشرقی ساحل دی کھوج دی سی۔ اس دی نمایاں کامیابیاں وچ ایہ ظاہر کرنا شامل سی کہ جزیرہ نما یوکاتان صرف اوہی اے تے جداں کہ پہلے سوچیا گیا سی، اک جزیرہ نئيں سی۔ گرجالوا دی مہم سونے توں بنی کچھ اشیاء تجارت دے ذریعے حاصل کيتياں ، تے انہاں دو دریافتاں نے ہسپانویاں نوں امریکی سرزمین اُتے ہور مہمات بھیجنے دی ترغیب دتی۔
کیوبا توں میکسیکو تک[سودھو]
جوآن ڈی گریجالوا کیولر، سیگوویا، اسپین وچ ۱۴۸۹ وچ پیدا ہوئے سن ۔ انہاں دے چچا ڈیاگو ویلازکوز ڈی کیولر (۱۴۶۵–۱۵۲۴) سن، جو ہسپانوی فاتح سن جنہاں نے ۱۵۱۱ وچ کیوبا نوں فتح کيتا تے فیر اگلے ڈی کیڈ دے لئی جزیرے دا پہلا گورنر بنیا۔ گرجالوا نے جزیرے دی فتح وچ حصہ لیا سی ، تے اسنوں انعام دے طور اُتے اک خوشی ملی ، ایہ حق اے کہ اوہ اپنی زمین اُتے کم کرنے دے لئی مقامی جبری مشقت دا استعمال کرے۔
اس دے بعد ویلازکوز نے امریکی سرزمین نوں تلاش کرنے تے اس دا استحصال کرنے دے لئی مہمات نوں سپانسر کیتا، تے اس طرح دے دوسرے ادارے دے لئی، گریجالوا نوں اس دا لیڈر منتخب کيتا گیا۔ اس دا مختصر سفر اج میکسیکو دے ساحل اُتے اترنا تے اندرون ملک دریافت کرنا سی۔ ویلازکوز دی پہلی مہم جو کہ ۱۵۱۷ وچ بھیجی گئی سی تے اس دی قیادت فرانسسکو ہرنینڈیز ڈی کورڈُبیا (۱۴۷۴–۱۵۱۷) نے دی سی، اس نے جزیرہ نما یوکاٹن دی اک امید افزا رپورٹ بھیجی سی، لیکن اوہ تے اس دی پارٹی دے بوہتے لوک مایا دے نال لڑائی وچ مارے گئے سن (کورڈُبیا زندہ بچ گیا سی۔ کیوبا واپس جانا سی لیکن زخماں دی تاب نہ لیا کے چل بسا۔ واضح طور پر، گرجالوا نوں مزاحمت دی توقع کرنی چاہیے کیونجے اس نے اس نامعلوم علاقے دے جنگلاں وچ گہرائی تک دباؤ ڈالیا، فیر وی اسنوں اک جزیرہ سمجھیا جاندا سی جداں کہ بقیہ ہسپانوی فتوحات کیریبین وچ ہوئی سی۔
اپنے چھوٹے بحری جہازاں دی وجہ توں تازہ پانی اُتے جانے دے لئی باقاعدگی توں رکنے دی لوڑ اے، ایہ مہم میکسیکو دے ساحل دے نال چھلانگ لگاندی اے۔
۸ اپریل ۱۵۱۸ نوں گرجالوا دا مہم جوئی بیڑا کیوبا توں روانہ ہويا۔ اس نے چار بحری جہازاں وچ ۲۰۰-۲۴۰ آدمیاں دی کمانڈ کيتی۔ مہم دے دو کارآمد ارکان مایان سن جنہاں نوں ۱۵۱۷ وچ قرطبہ نے ترجمان دے طور اُتے کم کرنے دے لئی یرغمال بنایا سی۔ انہاں دے ناں (ہسپانوی دے ذریعہ دتے گئے) جولین تے میلچیئر سن ۔ اس گروپ دا اک ہور مشہور رکن، اس وقت اک ہسپانوی، برنل ڈیاز ڈی کاسٹیلو (۱۴۹۲ توں ۱۵۸۰) سی، جو اس وقت محض اک نشان سی۔ بعد وچ ڈیاز نے اپنا مشہور اکاؤنٹ The Conquest of New Spain لکھیا(۱۵۶۸)۔ پر، گریجالوا دی مہم دے حوالے توں جغرافیہ دے نکات دے نال دیاز دی کدی کدائيں متضاد ہونے دی وجہ توں کچھ مورخین اس اُتے اس دی موجودگی اُتے شک کردے نيں۔ بھانويں ڈیاز نے اپنی کتاب دا اک پورا باب اس مہم دے لئی وقف کر دتا جس دا اوہ تفصیل توں بیان کردا اے۔ ڈیاز نے ایہ وی ریکارڈ کيتا کہ، انہاں دی رائے وچ ، گرجالوا "ہمیشہ اک بہادر تے دلیر لیڈر دی تمام خصوصیات دے نال اک بہادر آدمی تھا" (۳۹)۔
گریجالوا دی مہم قرطبہ دے مقابلے وچ بہت وڈی تے بہتر لیس سی، جس وچ اک قابل ذکر وادھا کئی توپاں سی۔ ایہ بارود والے ہتھیار مایا نوں دہشت زدہ کرنے دے لئی استعمال کيتے گئے، جنہاں نے اس توں پہلے کدی ایسی چیزاں نئيں دیکھی سی۔ بھانويں توپاں چھوٹی فالکنیٹ قسم دی سی – اوہ صرف ۱۳۵ میٹر (۴۵۰ فٹ) دور کسی ہدف اُتے درستگی دے نال پروجیکٹائل فائر کر سکدی سی – شور تے دھواں اپنے آپ وچ موثر ہتھیار سن ۔ فاتحین دے ذریعہ اٹھائے گئے ہور کارآمد ہتھیاراں وچ مسکٹ تے کراس بوز شامل سن ۔ ایہ کماناں، نیزےآں، تلواراں تے سلنگاں توں لیس لوکاں دے خلاف استعمال ہون گے۔
یوکاٹن جزیرہ نما[سودھو]
یہ مہم پہلے جزیرہ نما یوکاتان دے مشرقی جانب کوزومیل جزیرے اُتے دوبارہ سپلائی دے لئی رکی سی۔ ایہ جزیرہ مستقبل دی فاتح مہمات دے لئی کثرت توں استعمال ہونے والا سیڑھی بن جائے گا۔ مورخ ایف سروینٹس نے کوزومیل دے پرکشش تھانواں دی وضاحت کيتی اے، ایہ مایا دنیا دا ذائقہ اے جس اُتے گرجالوا تے اس دے آدمی مداخلت کرنے والے سن :
| ” | کوزومل وعدہ توں بھریا ہويا تھا؛ مقامی شہد شاندار سی، تے پھل تے سبزیاں اِنّی ہی غیر ملکی سی جِنّی کہ اوہ صحت بخش سی۔ پرندےآں دے چمکدار رنگ ایداں دے سن جو انہاں نے پہلے نئيں دیکھے سن، جو مقامی باشندےآں دی تقابلی نفاست دے لئی اک موزاں نتیجہ سی۔ نہ صرف انہاں دے پاس 'کتاباں' سی، جداں کہ پیٹر مارٹر خوبصورتی توں پینٹ کيتی گئی تصویراں نوں بٹومین توں لپٹی ہوئی تے چھال توں بنی لمبی چادراں اُتے پھیلی ہوئی تصویراں نوں کدرے گے، بلکہ انھاں نے اک لمبے اہرام دی چوٹی اُتے اک کھجور والا مندر وی بنایا سی جتھے کچھ دلچسپ بتاں دی پوجا کيتی جاندی سی۔ . (۱۲۲) | “ |
جزیرہ نما دے سرے نوں گول کردے ہوئے، مہم مغرب دی طرف چلی گئی۔ اپنے چھوٹے بحری جہازاں دی وجہ توں تازہ پانی اُتے جانے دے لئی باقاعدہ رکنے دی لوڑ اے، ایہ مہم مئی دے اوائل وچ پہلے کیمپیچ تے فیر لگونا ڈی ٹرمینوس اُتے اتردے ہوئے ساحل دے نال چھلانگ لگاندی اے۔ احتیاط دی اک وجہ انہاں پانیاں توں واقفیت دا فقدان سی، جداں کہ ڈیاز دسدے نيں: "[اساں] دن دے وقت اپنا راستہ مغرب دی طرف بنایا، ساحل دے قریب، لیکن چٹاناں تے اتھلیاں دے خوف توں رات نوں جہاز چلانے دی ہمت نئيں کيتی" (۳۱) . اس طرح ایہ مہم واپس مڑنے توں پہلے پوتنچن، کوٹزاکوالکوس، سان جوآن ڈی اولا/ویراکروز، نوٹلا، تے آخر وچ ٹمپیکو تے دریائے پنوکو اُتے رک گئی۔
لڑائیاں، بارٹرنگ، تے خونی قربانیاں[سودھو]
جب ایہ مہم پہلی بار کیمپیچے دے نیڑے پہنچی، جو جدید دور دے چمپوٹن دے شمال وچ ، انہاں دی ملاقات خوفناک مایا نال ہوئی جو قرطبہ دے تحت اک سال پہلے ہی ہسپانوی حملہ آوراں نوں دیکھ چکی سی۔ مایا گوریلا جنگ وچ ماہر سی ، جنگل تے ہٹ اینڈ رن دی حکمت عملی دا استعمال کردی سی۔ اس تصادم وچ ہسپانویاں نے اپنی توپاں دا چنگا استعمال کيتا لیکن اس دے باوجود متعدد ہلاکتاں ہوئیاں تے ۶۰ توں ودھ افراد زخمی ہوئے۔ اس دے علاوہ، ڈیاز نوٹ کردا اے: "گریجالوا نوں تیر دے تن زخم آئے تے اس دے دو دانت ٹُٹ گئے" (۳۰)۔ فتح کرنے والےآں نے مایا نوں واپس اندرون ملک دلدل وچ دھکیل دتا تے ساحل دے نال نال اپنی پیش رفت جاری رکھی۔
دریائے تاباسکو دے منہ پر، جسنوں ہن اس دے 'دریافت' دے بعد دریائے گرجالوا کہیا جاندا اے، مسلح جنگجوواں توں بھری ۵۰ مایا کینو دا اک بیڑا اسپینیاں نال ملن نکلیا۔ ترجماناں دا استعمال کردے ہوئے، تنازعہ توں گریز کيتا گیا، تے سامان دی تجارت کيتی گئی۔ کچھ سونے دی اشیاء جداں مجسمے، ڈائیڈم تے ہار حاصل کيتے گئے، لیکن جدوں ہور دے لئی دباؤ ڈالیا گیا، تاں مایا نے فاتحین توں کہیا کہ انہاں دے پاس دینے دے لئی کوئی نئيں اے لیکن اوہ ساحل دے نال ہور سونا تلاش کرن گے۔ پرامن تجارت دے نال لڑائیاں دا ایہ ردوبدل اس مہم دا اک نمونہ بن گیا۔
بحری بیڑے نے کئی جزیراں دا سامنا کیتا، تے انہاں وچوں اک، اسلا وردے پر، انہاں نوں انسانی قربانی دے ثبوت ملے، جو بعد وچ عیسائیاں دی امریکا دی فتح دے بنیادی جواز وچوں اک دے طور اُتے استعمال ہوئے:
| ” | اس دے بعد کشتیاں چلائی گئياں، تے جوآن ڈی گرجالوا نے اسيں وچوں بوہت سارے فوجیاں دے نال اس جزیرے دا معائنہ کرنے دے لئی روانہ کیتا، کیونجے اساں اس توں دھواں اٹھدا ہويا دیکھیا۔ سانوں اچھی کاریگری دی دو پتھر دی عمارتاں ملیاں، جنہاں وچوں ہر اک دی سیڑھیاں اک قسم دی قربان گاہ تک جاندی سی، تے انہاں قربان گاہاں اُتے بُرے بُت سن، جو انہاں دے دیوتا سن ۔ ایتھے سانوں پنج ہندوستانی ملے جو ايسے رات انہاں اُتے قربان ہوئے سن ۔ انہاں دے سیناں نوں ماریا گیا سی تے انہاں دے بازو تے راناں نوں کٹ دتا گیا سی، تے انہاں عمارتاں دی دیواراں خون توں ڈھکی ہوئی سی۔ اس سب نے سانوں بہت حیران کیتا، تے اساں اس جزیرے نوں Isla de Sacrificios کہیا۔ (۳۷) | “ |
یہ مہم خلیج میکسیکو دے سب توں جنوبی مقام اُتے کوٹزالکواس اُتے پہنچی تے فیر ساحلی پٹی دے بعد شمال مغرب دی طرف روانہ ہوئی تے آخر کار ویراکروز اُتے اتری۔ اوتھے، مقامی لوکاں دے نال تعلقات ودھ پرامن سن، تے سامان (خاص طور اُتے ۲٬۰۰۰ سبز شیشے دی موتیاں) دی تجارت باریک سوندی کپڑے تے کچھ سونے دے ٹکڑےآں دے لئی کيتی جاندی سی۔ انہاں نے اس جزیرے دا ناں ویراکروز San Juan de Ulúa توں باہر رکھیا کیونجے دریافت دا دن کلینڈر وچ سنت دا دن سی تے اس وجہ توں کہ مقامی لوکاں نے جزیرے اُتے دو نوجوان لڑکےآں دی انسانی قربانی دا حکم دتا سی، ایہ وضاحت کردے ہوئے کہ ایہ "Culhua" دے حکم اُتے سی۔ تھلے دیکھو) جسنوں ترجمان نے "ulua" وچ خراب کر دتا سی۔ San Juan de Ulúa-Veracruz بعد وچ ہسپانوی مین دے سب توں اہم خزانے دی بندرگاہاں وچوں اک بن جائے گا ، جتھے گیلینخزانے دے بیڑے اسپین دے لئی روانہ ہوئے تے منیلا گیلیون ہسپانوی فلپائن توں اترے۔
اس دے بعد گرجالوا نے ساحلی پٹی اُتے سفر جاری رکھیا، تے اس ناں دے دریا دے منہ اُتے پنوکو اُتے دوبارہ لینڈ فال بنا، جو مہم دے شمال وچ سب توں دور اے۔ سردیاں دی بارشاں دے نال، سامان ختم ہونے، تے اک جہاز دے خراب ہونے دے بعد، گھر دے لئی واپس جانے دا فیصلہ کيتا گیا۔ مہم، پنج ماہ دی تلاش دے بعد، آخر کار سینٹیاگو ڈی کیوبا واپس آگئی، لیکن ویلازکوز نے پہلے ہی فروری ۱۵۱۹ وچ گرجالوا دی تلاش دے لئی اک تیسری مہم روانہ کر دتی سی، ایہ اک وڈا معاملہ ہرنان کورٹیس (۱۴۸۵–۱۵۴۷) دے زیرکمان سی۔ ویلازکوز نوں اپنے انتخاب اُتے سخت پچھتاوا ہوئے گا کیونجے Cortés نے اپنی تلاش تے جاسوسی دے احکامات توں بہت ودھ تجاوز کيتا تے اس نے بغاوت کی، بالآخر ازٹیک رہتل نوں اس طرح دے مہتواکانکشی ادارے دے لئی کسی سرکاری حمایت دے بغیر فتح کر ليا۔
ویلازکوز دی مایوسی[سودھو]
واپس کیوبا وچ ، گرجالوا نے ویلازکوز نوں اطلاع دتی کہ میکسیکو کوئی جزیرہ نئيں اے بلکہ اک عظیم لینڈ ماس دا حصہ اے۔ اس توں وی بہتر، گرجالوا نے پتھر دی انہاں وڈی یادگاراں نوں بیان کيتا جو اس نے دیکھی سی، یقیناً اس گل دا اشارہ اے کہ نويں دنیا دے اس حصے وچ اک عظیم سلطنت سی تے شاید ہن وی موجود سی۔ مقامی لوکاں دے نال ہمبستری نے ہسپانویاں نوں مغرب وچ اک عظیم رہتل دی افواہاں دا انکشاف کيتا ، جس دی قیادت اک امیر حکمران کردا سی جسنوں "لارڈ آف کلہويا" کہیا جاندا اے۔ ہن اسيں جاندے نيں کہ Aztec حکمران موتیکوہزوما II (عرف موتیکوہزوما،ر ۱۵۰۲–۱۵۲۰) نے اس ناں نوں اپنے اعزازی القابات دی طویل لسٹ وچ شامل کيتا تے ایہ کہ اس نے ہسپانویاں دی پہلی لینڈنگ دا علم میسنجر توں کيتا سی۔ افواہاں نوں ثابت کرنے دے لئی، ایتھے تک کہ سونے دی چیزاں تجارت دے ذریعے حاصل کيتی گئی سی تے فاتحین نے انہاں اُتے قبضہ کر ليا سی۔ انہاں وچوں کچھ تحائف درحقیقت موتیکوہزوما دی طرف توں غیر ملکی حملہ آوراں نوں اس امید اُتے بھیجے گئے سن کہ اوہ انہاں توں مطمئن ہو جاواں گے تے فوری طور اُتے خیریت توں غائب ہو جاواں گے۔ گرجالوا نوں اس دے چچا نے انہاں قیمتی اشیاء نوں واپس نہ لیانے اُتے ڈانٹا، کیونجے فاتح دی سونے دی پیاس بہت ودھ گئی سی۔
بدقسمتی توں گریجالوا دے لئی، اس دی ذاتی صورت حال ايسے طرح تنزلی دا شکار سی جس طرح ہسپانوی اندازےآں دے مطابق اس خطے دی صورتحال ودھ رہی سی۔ اپنی ۱۵۱۸ دی مہم دے دوران، گرجالوا نے اپنے اک ودھ پریشان کن فاتح پیڈرو ڈی الوارڈو (ت. ۱۴۸۵–۱۵۴۱) دا دشمن بنا لیا سی۔ کٹتھروٹ فتح کرنے والےآں دے درمیان مقابلہ غیر معمولی نئيں سی، تے الوارڈو بعد وچ خود نوں اپنی نوعیت دا سب توں ظالم تے سب توں ودھ افسوسناک ثابت کرے گا۔ الوارڈو نے اک مہم جوئی دے بحری جہاز دی کپتانی دی سی تے گرجالوا نوں اس وقت پریشان کيتا جدوں اوہ اک بار بغیر اجازت دے اک دریا دی تلاش دے لئی چلا گیا سی۔ بدلے وچ ، الوارڈو نے گریجالوا نوں ویلازکوز توں ملامت کيتی، جس دی اچھی طرح وضاحت ہو سکدی اے، اس دے نال نال میکسیکو توں واپس لیائے گئے سونے دی کمی اُتے اس دے چچا دی مایوسی، اگلے چند سالاں دے لئی ریسرچ لائم لائٹ توں گریجالوا دی عدم موجودگی۔
بعد دی مہمات تے موت[سودھو]
گرجالوا ۱۵۲۵ وچ اک مہم یا گھٹ توں گھٹ اس دے بحری حصے دی کمان وچ واپس آیا سی۔ جداں کہ جمیکا دے گورنر فرانسسکو ڈی گارے نے پنوکو دے آس پاس دے علاقے وچ اک زمینی فوج دی قیادت کی، گرجالوا نے ۱۲ دے بیڑے دے نال ساحل دے نال تعاقب کيتا۔ جہاز ایہ مہم اک ناکامی سی کیونجے یورپی باشندے مچھراں توں متاثرہ جنگل دے خوفناک حالات وچ کم ہُندے چلے گئے۔ گرجالوا اس بار مخالف سمت وچ تے تھلے وسطی امریکا وچ تلاش کردا رہیا، لیکن اوہ جنوری ۱۵۲۷ وچ اج ہونڈوراس وچ ماریا گیا۔ اس دا بیٹا، روڈریگو ڈی گرجالوا وی اک فاتح سی، خاص طور اُتے فرانسسکو پیزارو (ت. ۱۴۷۸) دی مدد کر رہیا سی۔ -۱۵۴۱) ۱۵۳۶ وچ پیرو دی فتح وچ ۔