شاہ مکھی لپی
شاہ مُکّھی، پنجابی زبان دی لپی اے جیہڑی عربی فارسی لپی دی بنیاد اُتے بݨی اے۔ شاہ مکھی دا لفظی مطلب "شاہ دے مُون٘ھ آݪی" اے۔ ایہ نام ایہنوں بُلّے شاہ تے وارث شاہ دی نِسبت ناݪ دِتا گیا اے۔ شاہ مکھی لپی لہندے پنجاب وچ پنجابی لِکھݨ واسطے ورتی جان٘دی اے۔ ایہ لپی سجّے توں کھبّے پاسے نوں لِکھی جان٘دی اے۔ گرمکھی لپی چڑھدے پنجاب وچ ورتی جان٘دی اے۔ پن٘جابی لِکھݨ واسطے سَبھ توں پہلاں شاہ مکھی دی ہی ورتوں ہوئی سی، جدوں بابا فرید نے اپݨی باݨی قلمبن٘د کیتی سی۔
ایہدی بنیاد عربی فارسی لپی اُتے دھری گئی اے۔ ایہ لِپی گرمکھی ناݪوں پیچیدہ اے تے ایہنوں پڑھنا وی گُرمُکھی ناݪوں اوکھا اے کیون٘کہ عربی لِپی وچ اکھراں دیاں شکلاں شبداں دے شروع، وچکار تے اخیر وچ بدل جان٘دیاں نیں۔ ایہدے ناݪ ناݪ اکّ آواز لئی کئی کئی اکھر دِتّے ہوئے نیں:
- ز دی آواز واسطے چار اکھر (ز ، ذ ، ض ، ظ) نیں۔
- س دی آواز واسطے تن اکھر (س ، ث ، ص) نیں۔
- ک واسطے دو اکھر (ک ، ق) نیں۔
- ت واسطے دو اکھر (ت ، ط) نیں۔
ایس لپی وچ کچھ شبداں دی آواز تے لِکھت وچ فرق اے۔ جیویں
- لفظ دے شروع وچ 'بھ' دی آواز "پ" والی بݨ جاندی اے۔
- لفظ دے شروع وچ 'جھ' دی آواز "چ" والی بݨ جاندی اے۔
- لفظ دے شروع وچ 'دھ' دی آواز "ت" والی بݨ جاندی اے۔
- لفظ دے شروع وچ 'ڈھ' دی آواز "ٹ" والی بݨ جاندی اے۔
- لفظ دے شروع وچ 'گھ' دی آواز "ک" والی بݨ جاندی اے۔
شاہ مُکھی لِپی وچ لکھائی تھوڑی جگہ وچ ہوجان٘دی اے تے گُرمُکھی زیادہ جگہ لی٘ندی اے۔ شاہ مُکھی وچ ہتھ ناݪ لکھائی دی رفتار وی گُرمُکھی ناݪوں تیز ہُن٘دی اے کیون٘کہ شاہ مُکھی وچ گُرمُکھی وان٘گ پُورے پُورے حروف سالم شکل وچ نئیں لِکھݨے پین٘دے۔
پن٘جابی حروف
[سودھو]مُفرد حروف
[سودھو]پن٘جابی لِپّی دے چھیاݪی مُفرد حروف ایہ نيں۔
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ا | ب | پ | پھ | ت | تھ | ٹ | ٹھ | ث | ج | چ | چھ | ح | خ | د |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ڈ | ذ | ر | ڑ | ز | ژ | س | ش | ص | ض | ط | ظ | ع | غ | ف |
| 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ق | ک | کھ | گ | ل | ݪ | م | ن | ݨ | ں | و | ہ | ھ | ء | ی | ے |
مرکّب حروف
[سودھو]
پن٘جابی دے مرکّب دو چشمی حروف ایہ نيں۔ ایہناں حرفاں ناݪ "ھ" لائی جان٘دی اے۔
ایہناں حرفاں دیاں آوازاں اوہی رہن٘دیاں نیں پَر بھاریاں ہوجان٘دیاں نیں۔
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بھ | پعھ | پھھ | تعھ | تھھ | ٹعھ | ٹھھ | جھ | چعھ | چھھ | دھ | ڈھ | رھ | ڑھ |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سھ | شھ | کعھ | کھھ | گھ | لھ | ݪھ | مھ | نھ | ݨھ | ن٘ھ | وھ | ہھ | یھ |
ہور حروف
[سودھو]| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
|---|---|---|---|---|---|
| آ | أ | ؤ | ة | ۂ | ئ |