شاہ دولہ دے چوہے
شاہ دولہ دے چوہے دی اصطلاح انہاں مخصوص بچےآں دے لئی استعمال کیتی جاندی اے جو شاہ دولہ دے مزار اُتے پائے جاندے نيں، ایہ مزار گجرات، پاکستان وچ واقع اے۔ سولہويں صدی عیسوی دے آخر وچ بعہد اورنگزیب عالمگیر دولے شاہ ناں دے اک نیک تے برگزیدہ بزرگ گجرات دے نزدیک قیام پزیر ہوئے، دولے شاہ سہروردی سلسلہ نال تعلق رکھدے سن ۔ انھاں پرندے تے جانور بہت پسند سن ۔ اک حکایت دے مطابق کئی بار اوہ اپنے پسندیدہ جانوراں دے سر اُتے اک مٹی دی ٹوپی رکھ دیندے سن تے انہاں دے سراں نوں مکمل ڈھانپ کر رکھدے سن ۔ انہاں دا آستانہ عام لوکاں دے لئی ہر وقت کھلا رہندا سی۔ بانجھ عورتاں انہاں توں دعا کروانے دے لئی دور دراز دے علاقےآں توں حاضر ہودیاں سن۔ روایت اے کہ دولے شاہ دی دعا توں اوہ اکثر صاحبِ اولاد ہوئے جاندیاں سن۔ بیشتر والدین پہلے بچے نوں اس آستانے دے لئی وقف کر دیندے سن ۔ حکایت دی رو توں جے والدین اس بچے نوں دولے شاہ دے مزار اُتے وقف نئيں کردے سن تاں انہاں دی ہونے والی ساری اولاد ہمیشہ چھوٹے سروالی ہی پیدا ہُندی سی۔ روایت ایتھے تک موجود اے کہ جے بچے نوں اس آستانہ اُتے نئيں لیایا جاندا سی تاں اوہ وڈا ہوئے کے خود بخود ایتھے پہنچ جاندا سی۔ ایہ بچے مختلف علاقےآں وچ بھیک منگ کر اپنا گزارہ کردے سن ۔
ان تمام پہلوآں اُتے سنجیدہ تحقیق صرف برطانوی ڈاکٹراں تے سائنس داناں نے دی اے۔ اس دے علاوہ چند برطانوی افسران جو گجرات وچ تعینات رہے، نے وی انہاں بچےآں دا بغور مشاہدہ کیتا تے مختلف رپورٹس مرتب کيتیاں ۔ انڈین تے پاکستانی دانشور اس جانب بوہت گھٹ متوجہ ہوئے تے انہاں دا بطور محقق اس معاملے وچ تجزیہ تقریباََ نہ ہونے دے برابر اے۔
کرنل کلاڈ مارٹن (Col Clade Marten) سانچہ:فاصل1839ء وچ اس دربار اُتے پہنچیا۔ اس نے چند خواتین نوں اپنے بچےآں نوں دربار دے لئی وقف کردے ہوئے وی دیکھیا۔ اُس دے مطابق ایہ رسم بہت پہلے توں چلی آ رہی سی۔ اُتے بچےآں دی جسمانی حالت دے متعلق اس نے لکھنے توں گریز کیتا اے۔ 1866ء وچ ڈاکٹر جانسٹن دولے شاہ دے دربار اُتے آیا، اُس نوں اوتھے نو بچے ملے۔ انہاں بچےآں دی عمراں دس تے انیس برس دے درمیان سن۔ انہاں تمام بچےآں دے سر بہت چھوٹے سن تے اوہ دولے شاہ دے چوہے کہلاندے سن ۔ ڈاکٹر جانسٹن اوہ پہلا سائنس دان سی جس نے دسیا کہ انہاں تمام بچےآں دے سراں نوں فولادی خود یا کِسے تے میکینکل طریقے توں چھوٹا کیتا گیا اے۔ 1879ء وچ ہیری ریوٹ کارنک (Harry Rivett Cornic) نے اس دربار اُتے تحقیق کيتی۔ اس نے لکھیا کہ ہر سال تقریباََ دو توں تن بچےآں نوں دربار دے لئی وقف کر دتا جاندا اے۔ اس نے معصوم بچےآں نوں چوہا بنانے دے متعلق لکھیا کہ انہاں بچےآں دے سراں نوں میکنیکل طریقے توں چھوٹا کیتا جاندا اے تے اُس وچ مختلف حربے اختیار کیتے جاندے نيں۔ مٹی دی ہنڈیا تے دھات توں بنے ہوئے خود وی انہاں بچےآں نوں چوہاں وچ تبدیل کر دیندے نيں۔
فلورا اینی اسٹیل (Flora Annie Steel) نے 1886ء وچ انہاں بدقسمت بچےآں دے متعلق لکھیا کہ دربار اُتے ایہ بچے بالکل تندرست تے صحت مند ہُندے سن تے انہاں وچ کِسے دا سر چھوٹا نئيں سی۔ مگر مقامی لوکاں دے چند گروہ انہاں تندرست بچےآں نوں پورے ہندوستان وچ فروخت کر دیندے سن تے انہاں دی جگہ چھوٹے سر والے بچے لے آندے سن ۔ اکثر والدین اپنے معذور بچےآں نوں انہاں گروہاں دے حوالے کے دیندے سن کیونجے ایہ بچے انہاں دے لئی مکمل بجھ سن ۔
کیپٹن ایونز نے 1902ء وچ اس دربار اُتے بھر پور تحقیق کيتی۔ اس وقت تک ایہ بچے 600 سو دے نیڑے ہوئے چکے سن ۔ اس نے بچےآں دے سراں نوں زبردستی چھوٹا کرنے دی تھیوری نوں تسلیم کرنے توں بالکل انکار کر دتا۔ اُس دے بقول ایہ اک بیماری سی تے اس طرح دے بچے شاہ دولہ دے مزار دے علاوہ پورے ہندوستان وچ پائے جاندے سن ۔ اس نے لکھیا کہ، اس طرح دے بچے Microcephalic کہلاندے نيں تے ایہ بچے اس نے برطانیہ وچ وی دیکھے نيں۔ اس دے نزدیک دولے شاہ دا مزار اس مہلک بیماری وچ مبتلا بچےآں دے لئی اک سماجی پناہ گاہ اے۔ مگر اس نے انہاں بچےآں دے نال ناروا سلوک دے متعلق بہت سخت لفظاں استعمال کیتے۔ اس نے بیان کیتا کہ جو فقیر انہاں بچےآں نوں لے کے بھیک مانگنے دے لئی وکھ وکھ تھانواں اُتے لے جاندے نيں۔ انہاں دا رویہ انہاں بچےآں دے نال انتہائی نازیبا تے غیر انسانی اے۔
1902ء وچ کئی بچےآں نوں تاں سالانہ ستاراں توں ویہہ 17-20 روپے دے عوض کرایے اُتے وی دے دتا جاندا سی۔ 1969ء وچ محکمہ اوقاف نے اس دربار نوں اپنی تحویل وچ لے لیا تے چوہے بنانے دے کم نوں قانونی طور اُتے بند کر دتا۔ اس دے باوجود ایہ عمل اج وی جاری اے [۱] تے اج وی دس ہزار توں ودھ بچے اس مزار وچ رہندے نيں، جنہاں وچوں بیشتر دا تعلق گجرات توں اے۔[۲]
ہور ویکھو[سودھو]
حوالے[سودھو]
- ↑ دولے شاہ دے چوہے
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).