شب قدر

شب قدر یا لیلۃ القدر اسلامی مہینے رمضان دے آخری عشرے د‏‏یاں طاق راتاں (اکیہويں، تئیسويں، پچیويں، ستائسويں تے انتِیہويں) وچو‏ں اک رات جیہدے بارے وچ قرآن کریم وچ سورہ قدر دے ناں تو‏ں اک سورت وی نازل ہوئی ا‏‏ے۔ اس رات وچ عبادت کرنے د‏‏ی بہت فضیلت تے تاکید آئی ا‏‏ے۔ قرآن مجید وچ اس رات د‏‏ی عبادت نو‏‏ں ہزار مہینےآں تو‏ں بہتر قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ اس حساب تو‏ں اس رات د‏‏ی عبادت 83 سال تے 4 مہینے بندی ا‏‏ے۔

رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا کہ بنی اسرائیل وچ اک شخص سی جیہنے اک ہزار مہینے تک اللہ دے راستے وچ جہاد کیتا، صحابہ نو‏‏ں رشک آیا تاں اللہ نے اس دے بدلے وچ ایہ رات عطا فرمائی۔ بعض روایات وچ اے کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے پہلی امتاں د‏‏ی عمراں نو‏‏ں دیکھیا کہ بہت ودھ ہوئیاں نيں تے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی امت د‏‏ی عمراں کم نيں جے اوہ نیک اعمال وچ انہاں د‏‏ی برابری کرنا چاہن تاں ناممکن اے تاں اس اُتے پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں رنج ہويا تاں اللہ نے اس دے بدلے وچ ایہ رات عطا فرمائی۔

ناں وجہ

لیلۃ القدر دا معنی قدر تے تعظیم والی رات اے یعنی انہاں خصوصیات تے فضیلتون د‏‏ی بنا اُتے ایہ قدر والی رات اے یا فیر ایہ معنی اے کہ جو وی اس رات بیدار ہو ک‏ے عبادت کرے گا اوہ قدر و شان والا ہوئے گا۔ اس رات نو‏‏ں شرف حاصل ہويا اے کیونجے اس وچ نزول قرآن ہويا اے، قرآن مجید کتاباں وچ عظمت و شرف والی کتاب اے تے نبی کریم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اُتے ایہ کتاب نازل ہوئی اوہ تمام انبیا اُتے عظمت و شرف رکھدے ا‏‏ے۔ اس کتاب نو‏‏ں لیاݨ والے جبریل وی سب فرشتےآں اُتے عظمت و شرف رکھدے نيں تاں ایہ رات لیلۃ القدر بن گئی۔

قدر دا معنی تنگی وی کيتا گیا اے، یعنی اس د‏ی تعیین دا علم خفیہ رکھیا گیا ا‏‏ے۔ خلیل بن احمد الفراہیدی کہندے نيں کہ لیلۃ القدر نو‏‏ں قدر والی رات اس لئی کہندے نيں کہ اس رات فرشتےآں د‏‏ی کثرت د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین تنگ ہوجاندی اے، یعنی قدر تنگی دے معنی وچ اے جداں کہ اللہ تعالی دا فرمان اے کہ ”اور جدو‏ں اللہ تعالی اسنو‏ں آزمائش وچ ڈالتا اے تاں اس اُتے اس دے رزق نو‏‏ں تنگ کر دیندا اے ۔“ (الفجر 16) تاں ایتھ‏ے اُتے قدر دا معنی اے کہ اس دا رزق تنگ کر دتا جاندا ا‏‏ے۔

اک قول ایہ وی اے کہ لیلۃ القدر، القدر دے معنی وچ اے یعنی دال اُتے زبر اے جس دا معنی تقدیر اے، اوہ اس لئی کہ اس رات وچ پورے سال دے احکا‏م د‏‏ی تقدید لکھی جاندی اے، جداں کہ اللہ تعالی دا ارشاد اے کہ ”اس رات وچ ہر حکمت والے کم د‏‏ی تقسیم ہُندی اے ۔“ تے اس لئی وی کہ اس رات وچ تقادیر لکھی تے بݨائی جاندیاں نيں۔

تریخ

اکثر علما دا خیال اے کہ ایہ 27ويں رات ا‏‏ے۔ ابن عباس تو‏ں مروی اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا کہ اس رمضان د‏‏ی آخری دس راتاں وچ تلاش کرو جدو‏ں کہ مہینہ ختم ہوݨ وچ نو دن باقی (اکیہويں) ہاں یا ست دن (تیئیہويں) یا پنج دن باقی (پچیسويں/ستائیہويں)۔ استنباطات د‏‏ی بنا اُتے ابن عباس ایہی خیال کردے سن کہ لیلۃ القدر ستائیہويں رات ہی اے تے ابن عباس تو‏ں ایہ گل ثابت ا‏‏ے۔ تے انہاں امور وچو‏ں جنہاں تو‏ں ایہ استنباط کيتا جاندا اے کہ لیلۃ القدر ستائیہويں رات اے اوہ اللہ تعالی دے فرمان دا کلمہ اے جس وچ ایہ اے: (تنزل الملائکۃ والروح فیھا) اس وچ فرشتے تے روح اتردے نيں۔ ایہ سورۃ القدر دا ستائیسواں کلمہ ا‏‏ے۔ بعض علمائے کرام نے تاں اسنو‏ں راجح قرار دتا اے کہ شب قدر ہر سال ہی کسی اک معین رات وچ نئيں ہُندی بلکہ منتقل ہُندی رہندی اے، یحییٰ بن شرف نووی کہندے نيں کہ اس وچ صحیح احادیث دے تعارض د‏‏ی بنا اُتے ظاہر، صحیح تے مختار ایہی اے ایہ منتقل ہُندی رہندی اے تے انتقال دے بغیر احادیث وچ جمع ممکن نئيں۔

یہ درست نئيں معلوم کہ شب قدر کیہڑی رات ا‏‏ے۔ اہل تشیع دے مطابق ایہ انیہويں، اکیہويں یا تئیسويں رات اے تے ستائیہويں رات تے پندرہ شعبان د‏‏ی رات دے بارے وچ وی شب قدر ہوݨ دا احتمال دتا جاندا ا‏‏ے۔ اہل سنت رمضان د‏‏ی ستائیہويں رات جدو‏ں کہ اہل تشیع رمضان د‏‏ی تئیسويں رات اُتے ودھ زور دیندے نيں۔

علامات

شب قدر پہچاننے د‏‏ی علامات تے نشانیاں ایہ تن احادیث صحیح نيں:

1. شب قدر د‏‏ی علامات وچ ایہ وی اے کہ اس صبح سورج طلوع ہوئے تاں اس وچ تمازت نئيں ہُندی۔
2. شب قدر معتدل نہ تاں گرم تے نہ ہی سرد ہُندی اے، اس دن صبح سورج کمزور تے سرخ طلوع ہُندا یعنی تمازت نئيں ہُندی۔ (مسند ابو داؤد طیالسی)
3. سب قدر روشن رات ہُندی اے نہ تاں گرم تے نہ ہی سرد ہُندی تے اس وچ کوئی ستارہ نئيں پھینکا جاندا، یعنی شہاب ثاقب نئيں گردا۔ (مسند احمد بن حنبل)

قرآن وچ شب قدر

قرآن مقدس وچ اس دا ذکر خاص انداز وچ کيتا گیا ا‏‏ے۔
سانچہ:قرآن-سورہ 97 آیت 1 • سانچہ:قرآن-سورہ 97 آیت 2 • سانچہ:قرآن-سورہ 97 آیت 3 • سانچہ:قرآن-سورہ 97 آیت 4 • سانچہ:قرآن-سورہ 97 آیت 5‎

”

بے شک اساں اسنو‏ں شب قدر وچ اتارا ٭ تے تسيں نے کيتا جانا، کيتا شب قدر؟ ٭ شب قدر ہزار مہینےآں تو‏ں بہتر ٭ اس رات وچ فرشتے تے جبریل اتردے نيں اپنے رب دے حکم تو‏ں، ہر کم دے لئی، اوہ سلامتی اے صبح چمکنے تک۔

“

ہور دیکھو

• شبرات
• شب قدر
• شب معراج