نویں سپین دی فتح
۱۶ويں صدی وچ شمالی امریکا وچ ہسپانوی فتح تے تلاش
برنل ڈیاز ڈیل کاسٹیلو (۱۴۹۲ توں ۱۵۸۰) دی فتح نیو اسپین میسوامریکا دی ابتدائی ہسپانوی نوآبادیات دا ۱۵۶۸ وچ لکھیا گیا اک بیان اے، خاص طور اُتے ۱۵۱۹ توں ۱۵۲۱ تک میکسیکو وچ ازٹیک رہتل دی فتح جدوں ڈیاز اس دے رکن سن ۔ ہرنان کورٹس (۱۴۸۵–۱۵۴۷) دی قیادت وچ فاتح مہم ۔
برنال ڈیاز[سودھو]
ڈیاز ۱۴۹۲ وچ میڈینا ڈیل کیمپو، ویلاڈولڈ، سپین وچ پیدا ہوئے۔ اپنی نسل دے بوہت سارے نوجواناں دی طرح، اس نے نويں دنیا وچ فوجی فرار وچ اپنی قسمت دی تلاش کيتی۔ ڈیاز ۱۵۱۴ وچ پاناما وچ نومرے ڈی ڈوئس وچ سی جتھے اس نے پیڈرو آریاس ڈي اویلا (عرف Pedrarias Dávila, جم. ۱۴۴۲) دی خدمت کيتی۔ ۱۵۱۷ وچ ، ڈیاز کیوبا چلا گیا جتھے اس نے اک ہور بدنام زمانہ نوآبادیاتی گورنر، ڈیاگو ویلازکوز ڈی کیولر (۱۴۶۵–۱۵۲۴) دے ماتحت خدمات انجام دتیاں۔ ویلازکوئز جزیرہ نما یوکاتان دے بارے وچ ہور معلومات حاصل کرنے دے خواہشمند سن - فیر اسنوں صرف اک ہور کیریبین جزیرہ سمجھیا جاندا سی۔ کیولر نے ریسرچ دی دو مہمات میکسیکو بھیجاں: اک ۱۵۱۷ وچ فرانسسکو ہرنینڈیز ڈی کورڈُبیا (۱۴۷۴–۱۵۱۷) دی قیادت وچ تے دوسری ۱۵۱۸ وچ جوآن ڈی گریجالوا دی قیادت وچ (۱۴۸۹–۱۵۲۷)۔ ڈیاز اک نشان دے طور اُتے دونے مہمات وچ شامل سی، تے انہاں دا اک اک باب اے جو ڈیاز دی تریخ وچ انہاں دے لئی وقف اے، لیکن ایہ انہاں مہمات دے جغرافیہ وچ تضادات نيں جس دی وجہ توں کچھ لوکاں نوں ڈیاز دی شرکت اُتے شک اے۔
ویلازکوئز مغرب دی اک وڈی رہتل توں متعلق پہلی دو مہمات دی خبراں توں اس قدر متاثر ہويا کہ اس نے اک تیسرا جاسوسی مشن بھیجنے دا عزم کیتا، ایتکاں ہرنان کورٹیس دی قیادت وچ ۔ ڈیاز ۱۵۱۹ وچ اس مہم اُتے گیا سی، لیکن کورٹیس معلومات توں کدرے ودھ دے لئی پرجوش سی تے فتح تے دولت دا ارادہ رکھدا سی۔
ایزٹکاں دے خلاف مہم دے بعد، ڈیاز نوں گوئٹے مالا وچ اک سرکاری عہدہ ملیا جس وچ مقامی کمیونٹی توں مزدوری نکالنے دے لئی اک اینکومندا لائسنس شامل سی۔ ڈیاز نے دوبارہ اسپین دا دورہ کيتا لیکن بالآخر گوئٹے مالا واپس آیا تاکہ اپنی اہم زندگی دے آخری سالاں وچ اپنا مشہور کم لکھے۔ ہسپانوی وچ اصل عنوان Historia verdadera de la conquista de la Nueva España ("The True History of the Conquest of New Spain") اے۔ نیو اسپین اس وائسرائیلٹی نوں دتا گیا ناں سی جو ہسپانوی نے ۱۵۳۵ وچ قائم کيتا سی، جس وچ میکسیکو اک حصہ سی۔
ایہ کم پہلی بار ۱۵۶۸ وچ شائع ہويا، تقریباً ۵۰ سال بعد انہاں واقعات دے جو کتاب بیان کردی اے۔
یہ کم پہلی بار ۱۵۶۸ وچ شائع ہويا، تقریباً ۵۰ سال بعد انہاں واقعات دے جو کتاب بیان کردی اے۔ ڈیاز اوداں ۷۶ سال دا سی، تے اس توں بعض متضادات دی وضاحت ہو سکدی اے جنہاں نے جدید مورخین نوں پریشان کر رکھیا اے۔ شکوک و شبہات قدرے ستم ظریفی نيں کیونجے ڈیاز دے قلم اٹھانے دا اک بنیادی محرک ریکارڈ نوں سیدھا کرنا سی۔ ڈیاز فرانسسکو لوپیز ڈی گوماریا (۱۵۱۱ توں ۱۵۶۶)، ہرنان کورٹس دے نجی پادری تے حتمی اعتراف کرنے والے دی حالیہ اشاعت توں متفق نئيں سن ۔ اس نے محسوس کيتا کہ لوپیز دی جنرل ہسٹری آف دتی انڈیز ( Historia General de las Indias )، جو گونزالو ڈی الیسکاس دے تعاون توں لکھی گئی سی، نوں ازٹیک دی تمام تفصیلات حاصل نئيں سی۔فتح دا حق تے ایہ کہ کورٹس دی درست نمائندگی نئيں کيتی گئی سی۔ ڈیاز نے دعویٰ کيتا کہ لوپیز کدی وی امریکا نئيں گیا سی جداں کہ اوہ ہر وڈی لڑائی دا عینی شاہد رہیا اے ۔ ڈیاز اکثر اپنے کم وچ انہاں تریخ سازاں اُتے تنقید تے انہاں دی اصلاح کردا اے، تے اوہ ایہ ظاہر کرنے دا خواہاں اے کہ فتح فتح کرنے والےآں دی اک ٹیم دی کوشش سی نہ کہ صرف کورٹیس، جسنوں ڈیاز نے محسوس کيتا کہ اس نے اپنے ساتھیاں دی قیمت اُتے بہت ودھ کریڈٹ حاصل کر ليا اے۔ ڈیاز دے لئی اک ہور محرک ایہ سی کہ اس دا اکاؤنٹ، جس وچ اوہ فتح وچ اپنا کردار ظاہر کرنے دا خواہاں اے، کسی نہ کسی لحاظ توں اس دی خوشامد نوں جائز قرار دتا، جس نوں اوداں قوانین دے اک نويں سیٹ دے ذریعے ختم کيتے جانے دا خطرہ سی۔
برنل ڈیاز ڈیل کاسٹیلو
ڈیاز دا انتقال ۱۵۸۰ دے آس پاس ہويا، جس نے اپنے تمام پرانے فاتح ساتھیاں نوں پِچھے چھڈ دتا، لیکن گھٹ توں گھٹ، انگریزی مترجم جے ایم کوہن دے لفظاں وچ ، "اک گرافک یادداشت تے ڈرامائی دی اک عظیم احساس" نوں ظاہر کردے ہوئے اپنی نسل دے واقعات دے ورژن نوں ریکارڈ کيتا۔ ۷)۔
کتاب دا خلاصہ[سودھو]
پہلا سفر[سودھو]
ڈیاز نے اپنے کم دا آغاز اک پیش کش دے نال کیا: "جو ميں نے خود دیکھیا، تے اوہ لڑائی جس وچ ميں نے حصہ لیا، خدا دی مدد توں، وچ بالکل صاف صاف بیان کراں گا، اک ایماندار عینی شاہد دے طور پر، حقائق نوں کسی وی طرح توں مروڑائے بغیر۔" ڈیاز نے فاتحین دے محرکات تے مقاصد دا واضح طور اُتے خلاصہ کیا: "خدا تے اس دی عظمت دی خدمت کرنا، انہاں لوکاں نوں روشنی دینا جو اندھیرے وچ سن، تے امیر بننا، جداں کہ تمام لوک کرنا چاہندے نيں" (اصل وچ ch. 174)۔
داستان دے پہلے حصے وچ ۱۵۱۷ وچ کورڈُبیا دی قیادت وچ میکسیکو جانے والی پہلی مہم دا احاطہ کيتا گیا اے۔ ڈیاز دسدے نيں کہ اس نے اس لئی سائن اپ کيتا کیونجے، تن سال کیریبین وچ رہنے دے بعد، اس نے اس خوش قسمتی نوں حاصل کرنے دی طرف کوئی قدم نئيں اٹھایا سی جس دی اسنوں امید سی۔ نويں دنیا. مہم جوواں نے سب توں ودھ کے سونا ، چاندی تلاش کرنے دی امید کيتی۔اور غیر دریافت شدہ زمیناں وچ موتی مقامی باشندےآں دا سامنا کردے ہوئے، لڑائی چھڑ گئی، لیکن زائرین نوں سونے، اچھی طرح توں تعمیر شدہ چنائی، خون توں ڈھکی ہوئی قربان گاہاں تے عجیب و غریب بتاں دیاں مثالاں ملیاں، جو ایہ دسدے نيں کہ ایہ اک عظیم رہتل دا کنارہ اے۔ اک ہور پرتشدد مقابلے وچ ، ڈیاز تن تیراں توں زخمی ہويا، تے کورڈُبیا اپنے متعدد زخماں توں مر گیا۔ دو قیدیاں نوں لے جایا گیا تے انہاں دا ناں میلچیور تے جولین سی۔ ایہ جوڑا اگلی مہمات وچ انمول ترجمان دے طور اُتے کم کرے گا۔
دوسرا سفر[سودھو]
تلخ تجربے دے علاوہ اپنی مہم جوئی دے لئی کچھ وی نئيں دکھانے دے لئی، ڈیاز نوں "غربت وچ کمی" (۲۶) کر دتی گئی تے اس لئی خوشی توں ۱۵۱۸ وچ ویلازکوز دی طرف توں بھیجی گئی دوسری مہم وچ شامل ہو گئے۔ گرجالوا نے چار جہازاں وچ تقریباً ۲۵۰ آدمیاں دی قیادت کيتی۔ اک ہور پرتشدد تصادم اوداں ہويا جدوں سرزمین تے مقامی لوکاں نال رابطہ کيتا گیا۔ ہسپانویاں نے اپنی توپاں توں تباہی مچا دی، لیکن اس مہم وچ شامل بوہت سارے لوک اک بار فیر تیراں توں زخمی ہو گئے: "گریجالوا نوں تن تیر لگے تے اس دے دو دانت ٹُٹ گئے؛ تے اسيں وچوں سٹھ توں ودھ زخمی ہو گئے" (۳۰)۔ اک بار فیر زائرین نوں مقامی مذہبی طریقےآں دے ثبوت ملے:
ساحل اُتے پتھر دی کچھ عمارتاں سی جو عبادت گاہاں دے طور اُتے استعمال ہُندیاں سن، جنہاں وچ پکی ہوئی مٹی، لکڑی تے پتھر دے بوہت سارے بت سن ۔ انہاں وچوں کچھ عورتاں سی جو کہ ہور سانپاں دی نمائندگی کردی سی، تے بوہت سارے ہرناں دے سنگ سن ۔
(۳۰)
[[جوآن ڈی گرجالوا ]] مایا چیف نال ملاقات کر رہے نيں۔
بعد وچ ، انہاں نوں اک چھوٹے توں جزیرے اُتے مذہبی رسومات دے ہور اشارے ملے:
سانوں اچھی کاریگری دی دو پتھر دی عمارتاں ملیاں، جنہاں وچوں ہر اک دی سیڑھیاں اک قسم دی قربان گاہ تک جاندی سی، تے انہاں قربان گاہاں اُتے بُرے بُت سن، جو انہاں دے دیوتا سن ۔ ایتھے سانوں پنج ہندوستانی ملے جو ايسے رات انہاں اُتے قربان ہوئے سن ۔ انہاں دے سیناں اُتے ضرباں لگائی گئی سی تے انہاں دے بازو تے راناں نوں کٹ دتا گیا سی تے انہاں عمارتاں دی دیواراں خون توں ڈھکی ہوئی سی۔
(۳۷)
کسی وی بشریات ورگی دلچسپی نوں ہويا دینے توں دور، انہاں تھانواں نے صرف فتح کرنے والےآں دے اس یقین دی تصدیق دی کہ اوہ اپنے فرض نوں پورا کرنے تے مسیحی عقیدے نوں پھیلانے دے لئی صحیح جگہ اُتے سن، جو فتح دا اک وڈا جواز اے۔ کچھ پرامن تجارتاگے چل کے، ہسپانوی کھانے دے لئی شیشے دے موتیاں تے ہور ٹرنکیٹ جداں مکئی دے کیک تے انناس دے نال نال سونے توں بنی چند اشیاء پیش کردے نيں۔ ایہ مؤخر الذکر اشیاء ہور فتح دا دوسرا جواز سن : براعظم دی دولت نوں کھوہنا تے اسنوں اسپین بھیجنا۔ تباسکو دریا پایا گیا تے اس دا ناں بدل کے ریو ڈی گرجالوا رکھ دتا گیا۔ اک اچھی قدرتی بندرگاہ دریافت ہوئی، نقشہ لگایا گیا تے آواز لگائی گئی – ایہ بعد وچ ویراکروز دی وڈی نوآبادیاتی بندرگاہ بن جائے گی۔ مختصراً، مہم دے نتائج ویلازکوئز دے لئی تیسرا مشن بھیجنے دے لئی کافی امید افزا سن، ایتکاں ہرنان کورٹس دی قیادت وچ ، جو اس کردار وچ کافی شاندار نظر آئے: "اس نے تمغے تے سونے دی زنجیر دے نال پراں دا اک بیر پہنا ہويا سی۔ ، تے اک مخمل دی چادر جس اُتے سونے دے لوپ لگے ہوئے سن ۔ درحقیقت اوہ اک دلیر تے بہادر کیپٹن دی طرح لگ رہیا تھا" (۴۷)۔
کورٹیس تے جہازاں نوں جلانا
ڈیاز دے مطابق، کورٹیس نے ۱۵۱۹ وچ اپنی کمان وچ ۵۰۰ جنگجوواں دے نال کیوبا چھڈ دتا۔ گیارہ جہاز سٹوراں، ہتھیاراں تے ۱۶ گھوڑےآں توں بھرے ہوئے سن ۔ اترنے تے اندرون ملک جانے پر، مقامی قبیلے دے نال معمول دی لڑائیاں ہوئیاں، لیکن ہسپانوی گھڑسوار دستے، فولاد تے بارود دے ہتھیاراں نے تیراں تے پھینکاں دے مقابلے وچ ناقابل تسخیر امتزاج ثابت کيتا۔ اگرلیئر نامی اک شخص، جو ہندوستانی لگدا سی لیکن درحقیقت اک پھڑیا گیا ہسپانوی سی جسنوں اک مقامی قبیلے نے گود لیا سی، اک مترجم دے طور اُتے بہت چنگا ثابت ہويا۔ فیر انہاں نے اک عورت نوں پھڑ لیا جس دا ناں مالنتزن (عرف Doña Marina یا La Malinche) سی، اک مایا عورت جو ایزٹکاں دی ناہوآلت بولی بولدی سی تے اک مقامی مایا بولی جس دا اگرلیئر ترجمہ کر سکدا سی۔ Cortés دے لئی جنگ نوں ملانے دا راستہ ہن کھلا سی۔اور سفارت کاری جداں جداں اوہ میسوامریکا وچ گہرائی وچ ترقی کردا گیا۔
ہرنان کورٹس[سودھو]
بالآخر، ازٹیک حکمران موٹیکوہزوما (عرف مونٹیزوما ،دور۔ ۱۵۰۲–۱۵۲۰) دے نمائندےآں نال رابطہ کيتا گیا۔ تحائف دا تبادلہ کيتا گیا، ہسپانوی سوندی قمیضاں، شیشے دا کپ تے شیشے دے موتیاں نوں دیندے سن، جداں کہ ازٹیکس نے کوئٹزل دے پراں، عمدہ ٹیکسٹائل دے رولز تے سونے تے چاندی دی مختلف اشیاء دتی سی۔ ہور اندرون ملک منتقل ہُندے ہوئے، کورٹیس نے ٹوٹونیکس دے نال جنگ کی تے فیر اس دے اتحادی بنائے، جو ازٹیک سلطنت دے زوال نوں دیکھنے دے خواہشمند سن ۔ دراں اثنا، ویراکروز وچ اک قلعہ تے چرچ تعمیر کيتا گیا کیونجے فاتحین نے اوتھے اک مستقل اڈہ قائم کيتا۔ ایہ ویراکروز وچ سی کہ کورٹس نے اپنے آدمیاں دے نال مشاورت توں اک غیر معمولی فیصلہ کیتا، جداں کہ ڈیاز نے وضاحت کيتی اے:
بحری جہازاں نوں ساڈی پوری معلومات دے نال تباہ کيتا گیا تے نئيں، جداں کہ مورخ گوماریا دا الزام اے، خفیہ طور اُتے ۔ فیر اجتماع دے بعد اک صبح، فوجی معاملات اُتے اک عمومی بحث دے دوران، شائستگی توں ساڈی توجہ دے لئی درخواست کرنے دے بعد، کورٹس نے اک تقریر دی کہ ہن اسيں سمجھ گئے نيں کہ ساڈے سامنے کون سا کم اے … اسيں خدا دے سوا کسی مدد یا مدد کيتی تلاش نئيں کر سکدے سن، فی الحال ساڈے پاس کوئی بحری جہاز نئيں سی جس وچ کیوبا واپس جا سکن۔ اس لئی سانوں اپنی اچھی تلواراں تے مضبوط دلاں اُتے بھروسہ کرنا چاہیے۔(۱۳۱)
تلاسکالان نوں شکست دینا[سودھو]
کورٹیس نے اندرون ملک اپنے آدمیاں تے اتحادیاں دی قیادت کی، لیکن ایہ راستہ آسان نئيں سی:
اساں پہاڑاں دی چڑھائی مکمل دی تے غیر آباد ملک وچ داخل ہوئے جتھے سخت سردی سی تے جتھے بارش تے اولے برس رہے سن ۔ اس رات ساڈے پاس کھانے دی بہت کمی سی، تے ساڈے اک طرف دی برفیلی بلندیاں نوں ہويا نے اڑا دتا جس نے سانوں سردی توں کپکپا دتا...(۱۳۵)
اوہ تلاسکالان دے علاقے وچ چلے گئے، اک لوک جو ایزٹک s دی فوجی حکمرانی دے تابع سن ۔ ستمبر ۱۵۱۹ وچ ، اوتھے گھات لگائے گئے تے کھلی لڑائیاں ہوئیاں، لیکن تلاسکالان دے بعض سرداراں دی گرفتاری دا مطلب بالآخر Cortes امن دے لئی سودے بازی کرنے دے قابل سی۔ تلاسکالان، ازٹیکس دے کوئی دوست نئيں، ہسپانویاں نوں انہاں دا تختہ الٹنے وچ مدد کرنے دے خواہاں سن ۔ تحائف دا تبادلہ کيتا گیا، نوجوان سوانیاں نوں ہسپانوی باشندےآں نوں پیش کيتا گیا، تے سب توں اہم گل ایہ اے کہ تلاسکالان نے ازٹیک جنگ کيتی حکمت عملیاں تے انہاں دے راجگڑھ تنوچتیتلان ، اک عظیم شہر دے رازاں نوں تفصیل توں بیان کيتا۔ اک جھیل اُتے بنایا گیا تے بوہت سارے پلاں تے کاز ویز دے ذریعے داخل ہويا۔ ایزٹیکس نمک، چاندی تے سونا جداں مواد نوں کنٹرول کرنے وچ بہت محتاط سن، تے ایہ شہر دے سٹور رومز وچ وڈی مقدار وچ مل سکدے سن ۔ آخر کار، فتح کرنے والےآں نوں اوہی مل گیا جو اوہ لبھن دے لئی کیوبا چھڈ کے گئے سن ۔
مونٹیزوما نال ملاقات[سودھو]
جد فاتح چولولا پہنچے تو، ایزٹک افواج دے نال اک جنگ شروع ہوئی، جو انہاں نے تلاسکالان دی مدد توں جِت لئی۔ ڈیاز نے میکسیکو دے اس علاقے نوں فوجی تے سیاسی واقعات توں اک غیر معمولی موڑ وچ بیان کيتا اے:
چولولا اک میدانی علاقے وچ واقع اے جس دے ارد گرد بوہت سارے دوسرے قصبے نيں… ایہ مکئی تے ہور سبزیاں، کالی مرچاں تے مگوئی توں مالا مال اے جتھوں اوہ اپنی شراب بناتے نيں۔ اوہ اس ضلع وچ سرخ تے سیاہ تے سفید مٹی دے بہت اچھے برتن بناتے نيں، مختلف ڈیزائناں وچ پینٹ کيتے جاندے نيں، تے اوہ میکسیکو تے تمام پڑوسی صوبےآں نوں اس دی فراہمی کردے نيں۔(۲۰۱-۲)
مونتیزوما کورٹیس نال ملاقات کردا اے۔
حکمت عملی دی تبدیلی وچ ، مونتیزوما دے سفیر ہسپانویاں دے پاس پہنچے، جنہاں نوں ۸ نومبر نوں پرامن طریقے توں تنوچتیتلان وچ داخل ہونے دی دعوت دتی گئی۔ ایسا لگدا سی کہ دونے فریقاں نوں اس گل دا یقین نئيں سی کہ کس طرح اگے ودھنا اے، لیکن اس لمحے دے لئی، پرامن اوورچرز نے انہاں لوکاں نوں غرق کر دتا جو جنگ دے لئی چیخ رہے سن ۔ ہوسکدا اے کہ راجگڑھ اک جال رہیا ہو، لیکن ایہ یقینی طور اُتے اک دلچسپ سی۔ ہسپانوی اس عظیم شہر نوں دیکھ کے اپنی اکھاں اُتے یقین نئيں کر سکدے سن جس وچ اس دے بلند و بالا مندراں دے اہرام ، دیوہیکل کاز ویز، تیردے گلاب دے باغات تے خوشبودار درخت سن ۔ سب توں ودھ شاندار نظارہ، بھانويں، خود مونٹیزوما سی:
عظیم مونٹیزوما اپنے کوڑے توں اترا… سونے دے کم، چاندی تے موتیاں توں مزین سبز پراں دی شاندار چھتری دے نیچے… مونٹیزوما اپنے فیشن دے لحاظ توں شاندار لباس پہنے ہوئے سن، تے سینڈل پہنے ہوئے سن … جنہاں دے تلوے سونے دے سن تے اوپری حصے قیمتی پتھراں توں مزین... انہاں سرداراں وچوں کسی نوں وی اس دی طرف دیکھنے دی ہمت نہ ہوئی۔
(۲۱۷)
کورٹیس نے ایزٹیک حکمران نوں خوشبودار موتیاں دا ہار دتا۔ بدلے وچ ، اسنوں سنہری کیکڑاں دا اک ہار پیش کيتا گیا تے اسنوں مونٹیزوما دے والد اخایاکاتل (دور. ۱۴۶۹–۱۴۸۱) دے شاہی محل وچ اپنے گھر بنانے دی دعوت دتی گئی، جداں کہ ایہ ہويا، سلطنت دا خزانہ وی ۔ مونٹیزوما اپنے مہماناں نوں ودھ توں ودھ مہنگے تحائف دینے دے لئی پرعزم دکھائی دے رہیا سی، شاید اس امید اُتے کہ اوہ مطمئن ہو جاواں گے تے اوتھے واپس چلے جاواں گے جتھوں اوہ آئے سن ۔ دوسری طرف، ہسپانوی ہن خود نوں مالا مال کرنے دے لئی پہلے توں کدرے ودھ پرجوش سن ۔ انہاں نے مددگار طریقے توں وضاحت کيتی کہ اوہ چارلس پنجم، مقدس رومن شہنشاہ (دور. ۱۵۱۹–۱۵۵۶) تے عیسائی مذہب دی بنیادی گلاں دی نمائندگی کردے نيں ۔
ڈیاز ایزٹیک حکمران دی تھلے لکھے جسمانی وضاحت دیندا اے:
عظیم مونٹیزوما دی عمر تقریباً ۴۰ سال سی، قد اچھی، متناسب، فاضل تے ہلکا، تے ودھ سیاہ نئيں، بھانويں عام ہندوستانی رنگت دا سی۔ اس نے اپنے بال لمبے نئيں کيتے سن بلکہ صرف اپنے کاناں دے اُتے سن تے اس دی چھوٹی کالی داڑھی سی، اچھی شکل تے پتلی سی۔ اس دا چہرہ کافی لمبا تے خوش گوار سی، اس دی اکھاں اچھی سی، تے اس دی ظاہری شکل و صورت تے جدوں ضروری ہوئے تاں سنجیدگی دا اظہار کر سکدا سی۔ اوہ بہت صاف ستھرا تے صاف ستھرا سی، تے ہر دوپہر نوں غسل کردا سی۔ (۲۲۴-۵)
ڈیاز نے شاہی محل وچ زندگی، کھائے جانے والے کھانے تے روزمرہ دی تقریبات نوں بیان کيتا اے۔ تفریحی اقتباست وچ ، اوہ اسلحہ خانے، محل دے پنڈال، مینیجری، تے دستکاری دی ورکشاپاں دے نال نال باہر گلیاں دا بہت وڈا بازار، انہاں دے عظیم مجسماں دے نال مندر، تے شہر دے فن تعمیر دی عمدہ چنائی نوں بیان کردا اے ۔
مونٹیزوما قیدی نوں لے جانا
جداں کہ ہسپانوی اپنی بشارت اُتے قائم رہے، مونتیزوما ایزٹک دیوتاواں دی بے عزتی تے کورٹیس دے اصرار اُتے غصے وچ آگئے کہ عظیم مندر دا اہراماس دے اُتے ورجن مریم دے مجسمے دے نال بہت عمدہ نظر آئے گا۔ ہسپانویاں دے دسیاں ہزار ممکنہ دشمناں توں گھرے ہوئے اجنبی شہر وچ ہونے دے باوجود، کورٹس نے بہادری دے نال مونٹیزوما نوں قیدی بنانے دا فیصلہ کیتا، اسنوں اس دے محل توں کڈ کے اس جگہ اُتے رکھیا جتھے ہسپانویاں نوں رکھیا گیا سی۔ کچھ عجیب تعطل وچ ، مونٹیزوما نے خود نوں گھر وچ نظر بند پایا لیکن فیر وی اس دے اہل خانہ تے نوکراں نے شرکت کيتی۔ ایتھے تک کہ اوہ اپنا روزانہ نہانے دے قابل سی۔ دراں اثنا، ہسپانویاں نے شاہی خزانے نوں آپس وچ ونڈ لیا۔ ایزٹک دے امرا نوں معلوم نئيں سی کہ اس مکمل طور اُتے نويں صورت حال وچ کیہ کرنا اے لیکن اوہ انہاں ہتھیاراں توں ہوشیار سن جو ہسپانویاں نے چولولا وچ اِنّے مؤثر طریقے توں استعمال کيتے سن ۔ جادو ٹُٹ گیا جدوں مونٹیزوما دے رشتہ داراں نے فیصلہ کيتا کہ اوہ کسی دے لئی چنگا نئيں اے تے انہاں نوں ازٹیک سلطنت اُتے حکومت کرنے دے لئی بہتر جگہ دتی گئی سی۔
تنوچتیتلان دے لئی جنگ[سودھو]
ویلازکوئز نے پانفیلو ڈی ناروائز دی کمان وچ اک فورس ویراکروز بھیجی سی تاکہ چولولا نوں خود توں اک سلطنت نوں فتح کرنے دی کوشش وچ اپنے اختیار توں تجاوز کرنے اُتے پھڑ سکے۔ کورٹیس نوں خزانے دے لئی انہاں حریفاں دا سامنا کرنے دا پابند کيتا گیا، تے اس لئی، مئی ۱۵۲۰ وچ ، اس نے پیڈرو ڈی الوارڈو دی کمان وچ اک چھوٹی ہسپانوی فوج دے ہتھوں تنوچتیتلان نوں چھڈ دتا۔(دور. ۱۴۸۵–۱۵۴۱)۔ کورٹیس نے آسانی توں نارویز دی طرف توں لاحق خطرے دا مقابلہ کیتا، جنہاں وچوں بوہتے مرد اس دے نال شامل ہو گئے۔ دراں اثنا، واپس تنوچتیتلان وچ ، الواردو نے اک جنگ چھیڑ دتی سی، جدوں فساد دے خوف توں، اس نے اک مذہبی تقریب دے دوران ایزٹیک معززین دی وڈی تعداد دا قتل عام کيتا سی۔ ۲۴ جون نوں کورٹیس واپس تنوچتیتلان وچ آیا سی۔ مونٹیزوما نوں عوام نوں پرسکون کرنے دا کم سونپیا گیا سی لیکن اوہ اک پھینکے گئے پتھر توں ماریا گیا۔ ہسپانوی اخایاکاتل دے محل وچ پھنس گئے، لیکن کورٹیس ۳۰ جون ۱۵۲۰ نوں رات دی لڑائی وچ شہر توں بھاگنے وچ کامیاب ہو گیا۔ ایہ خونی پسپائی نوشے ٹریسٹ ('اداس رات') دے ناں توں مشہور ہوئی۔ اس دے بعد ہسپانویاں نے جولائی وچ اوٹمبا دے نیڑے زبردست فتح حاصل کيتی۔ کئی تے مہماں دے بعد، تے سمندر دے ذریعے کمک حاصل کرنے دے بعد، کئی شہراں اُتے قبضہ کر ليا گیا، خاص طور اُتے ٹیکسکوکو۳۱ دسمبر ۱۵۲۰ نوں کورٹس نے اک طویل محاصرہ شروع کيتا تے تنوچتیتلان اُتے دوبارہ قبضہ کر ليا، جس دی مدد توں تلاسکالان دے ہزاراں اتحادیاں تے لکڑی دے کئی بحری جہازاں نے ازٹیک دے راجگڑھ دے آبی گزرگاہاں اُتے دوبارہ جمع کيتا سی۔
تنوچتیتلان[سودھو]
کتاب دے آخری حصے وچ میکسیکو تے ہونڈوراس وچ ہور فتوحات، کورٹیس دے بعد دے کیریئر، تے اسپین وچ دوبارہ پہچان حاصل کرنے دے لئی ڈیاز دی اپنی کوششاں دا احاطہ کيتا گیا اے۔ بوہتے انگریزی ایڈیشن انہاں بعد والے حصےآں نوں چھڈ دیندے نيں تے اگست ۱۵۲۱ وچ تنوچتیتلان دی کامیاب گرفتاری دے نال اختتام پذیر ہُندے نيں، جو نیو اسپین دا راجگڑھ بنیا۔ ڈیاز تے ہور دے لئی، پوری فرار مایوسی وچ ختم ہوئی۔ نوچے تریستے دے دوران جھیل تیخکوکو وچ خزانے دے ضائع ہونے دا مطلب ایہ سی کہ "ہم کپتان تے سپاہی سب کچھ اوداں غمگین ہوئے جدوں اساں دیکھیا کہ اوتھے سونا کتنا کم اے تے ساڈا حصہ کتنا ناقص ہوئے گا" (۴۱۹)۔ ایہ برساں دیاں مشکلاں، لڑائیاں، تے موت تے بیماری دے نیڑے کھرچنے دا بوہت گھٹ انعام سی ۔
میراث[سودھو]
ڈیاز دا اکاؤنٹ اس دور دی تریخ دا اک لازمی عنصر بن گیا اے۔ ہور تاریخاں دے نال کچھ تضادات نيں جداں کورٹیس تے ویلازکوئز دے درمیان دشمنی، تے اک یا دو واقعات نوں تریخ دے لحاظ توں ملایا گیا اے (شاید ہمیشہ ڈیاز دی بجائے طویل مردہ آرکائیوسٹ دی غلطی)۔ کئی معمولی تفصیلات مماثل نئيں نيں، مثال دے طور پر، کورٹیس دا اپنا اکاؤنٹ، لیکن ایہ عام طور اُتے اچھے جدید تراجم وچ نوٹ کيتے جاندے نيں، تے بنیادی کہانی نوں گھٹ توں گھٹ ہسپانوی نقطہ نظر توں درست سمجھیا جاندا اے، جو یقیناً فاتح دا سی۔ دیکھو
یہ کم اس دور دی ہسپانوی بولی دا اک انمول ریکارڈ وی اے کیونجے ایہ بوہت گھٹ رسمی انداز وچ لکھیا گیا اے جو اس دور دے ايسے طرح دے کماں دے لئی عام سی، اس دی اک وجہ ایہ اے کہ اسنوں اج وی پڑھیا جاندا اے جدوں کہ ہور، ودھ سیکھے جانے والے علاج لائبریری شیلف اُتے خاک جمع کرنے دے لئی چھڈ دتا گیا اے ۔