پنجاب دے وَݨ بوٹے

پنجاب کئی طرحاں دے وݨ بوٹےآں ناݪ مالا مال اے جیہناں وچوں کجھ درج ذیل نیں:

1 ۔ اَک: (Calotropis)

ایہہ بوٹا اکثر ٹِبیاں اُتے تے وݨاں دے مُڈھ وچ آپ ای اُگ جاندا اے۔ اَک دے ڈوڈے سوہݨے نظر آوݨ آلے پُھل ہوندے نیں۔ پتے بھنّے جاݨ تاں وِچوں ددھ ورگا مادہ نکلدا اے۔ عام طور تے جھاڑی ورگا ہوندا اے۔ ایہہ بوٹا دس فُٹ اُچا ہو جاندا اے ۔ بھیڈاں بکریاں ایہدے پتَے کھاندیاں نیں۔ صفراء واسطے ایہدیاں ڈنڈیاں دی مالا بݨاکے گَل وچ پائی جاندی اے۔

2 ۔ اُکانہہ/پھرواں (جھاؤ): (Tamarix Articulata)

نَویں جائے اکانہہ نوں اُکانہہ آکھدے نیں۔ چالی تُوں پنجاہ فُٹ اُچا ہوݨ آلا ایہہ وَݨ جلدی ودھݨ آلا اے۔ ایہدا مُڈھ چھے فٹ موٹا ہوندا اے ایہنوں پتے نئیں لگدے بلکہ ایہناں دی جگہ تے تِیلیاں ورگیاں نسواری سُوئیاں لگیاں نیں۔ گھٹ پاݨی تے دیکھ بھال توں بغیر ودھدا رہندا اے۔ ساؤݨ دے نیڑے نِکے نِکے گلابی پُھل لگدے نیں تے مگھر پوہ وچ بی ۔ ایہدی اک ونڈ لاݨی اے ۔ لاݨی تے لاݨا اونٹھ شوق نال کھاندے نیں کیونکہ ذائقے وچ چنگا ہوندا اے ۔

3 ۔ بوہڑ (برگد): (Ficus Bengalensis)

ڈھیر کھنڈار آلا بہت وڈا وݨ اے ۔ دیکھݨ نال پتا نئیں لگدا کہ ایہہ اک بوٹا اے یا جُھنڈ (جھنگی) اے۔ پراݨے وݨ دیاں جڑھاں اُتّوں تھلّے داڑھی ونگوں لٹکدیاں نیں تے زمین وچ وَڑ جاندیاں نیں ۔ پتے موٹے، وڈے تے گوڑھے ہرے ہوندے نیں ۔ بوہڑ اُتے رتیاں گوگڑیاں لگدیاں نیں۔ جیہڑے پَکھو شوق نال کھاندے نیں ۔ مشہور اے کہ سکندر یونانی دی فوج اکو بوہڑ تھلے آگئی سی ۔ بوہڑ دی عُمر دا گویڑ ہزاراں ورھیاں لایا جاندا اے ۔

4 ۔ نیازبو (ریحان): (Basil)

نیازبو دا بوٹا خشبو آلا ہوندا اے ایسے لئی گھراں تے مسیتاں دے ویڑھے وچ اگایا جاندا ااے۔ پتَے تے بی چٹݨی وچ گھوٹ کتے وَرتے جاندے نیں ۔

5 ۔ بیری: (Ziziphus Mauritiana)

مدھرے قد دا پَھلدار تے سَدا بہار وَݨ اے۔ ایہہ ہر ونڈ دی مِٹی وچ اپݨی جگہ بݨا لیندا اے تے گَھٹ پاݨی وچ وی ہری بھری رہندی اے ۔ عام طور تے گھراں وچ وی اُگدی اے ۔ دیسی بیر تے ولایتی بیر دو ونڈاں ہوندیاں نیں ۔ دیسی دا پَھل نِکا تے گول ہوندا اے، ولایتی دا وڈا ہوندا اے ۔ خُشک پَھل نوں بھگڑی کہیا جاندا اے۔ بیری دا شہد سبھ تُوں ودھیا منّیا جاندا اے۔

6 ۔ بھہݨ، آبھݨ: (Populus euphratica)

انڈس دا کنڈھا، چناب دا ہیٹھلا علاقا تے ستلج تے چناب دا وِچلا علاقا ایہدا گڑھ اے ۔ درمیانے قد دا وݨ اے ۔ لکڑ وچ وٹاں ہوندیاں نیں ۔ لکّڑ ہولی تے گھٹ وزن دی ہوندی اے ۔ پتَے درمیانے، گول تے سفیدے دے تنے ورگے رنگ دے ہوندے نیں جیہدیاں ٹاہݨیاں بھیڈاں واسطے گھاہ پٹّھے دا کم دیندیاں نیں ۔ ایس وَݨ دی لکّڑ منجے دے سیروآں، باہیاں تے پاویاں، دروازےآں دیاں چگاٹھاں تے کُھوہ دیاں شہاں بݨاوݨ واسطے ودھیا مَنّی جاندی اے ۔ ایہنوں سیونک نئیں لگدی۔

7 ۔ پِپل: (Ficus Religiosa)

وڈے وݨاں وِوّں سِر کڈھواں اے، ایہدی اُچائی تے چھتری دا گھیرا سو فٹ توں وی وَدھ ہو سکدا اے ۔ مُڈھ چھے ست وَڈے تݨے وچ ونڈ کے چار چفیرے کھلردا اے ۔ پان دے پتَے ونگوں ایہدے پتےآں دے سِرے تے پونچھ جہی ہوندی اے۔ کِرݨ تُوں پہلاں ایہدے پتَے پیلے ہو جاندے نیں ۔

8 ۔ پھوگ: (Fire Bush)

ریتلے علاقے دی جھاڑی اے۔ اونٹھ تے بکریاں دا گھاہ پٹھا چارا اے۔ ایہدے پتے نئیں ہوندے ۔ ایہدا پَھل مئی وچ پَک جاندا اے ۔ ایہہ پھوگلی اکھواندے تے بھاجی پکاوݨ یا آٹّے وچ ملا کے مِسّی روٹی پکاوݨ دے کم آوندا اے۔

9 ۔ توت (شَہتُوت): (Morus Alba)

مدھرے قد دا ٹھنڈی چھاں آلا وݨ اے ۔ ایہدے پتَے ریشم دے کیڑے دی من بھاؤندی خوراک نیں ۔ ساوا کاسنی پُھل مِٹھّا تے سوادی ہوندا اے تے نالے کئی دوائیاں وچ ورتیا جاندا اے ۔ ایس وَݨ دی لکّڑ بہت کچکیلی ہوندی اے ۔ چھمکاں نال ٹوکرے بݨائے جاندے نیں تے لکڑ نال ہاکیاں تے کھیلاں دا دوجا سامان بݨایا جاند اے ۔

10 ۔ ٹالھی (شیشم): (Dalbergia sissoo)

عام اُگݨ آلا وݨ اے، اکثر رستیاں دے دوویں پاسیاں تے رہایا جاندا اے ۔ ایہدی لکّڑ سخت تے مضبوط ہوندی اے ۔ اس لئی بالݨ تُوں وَدھ فرنیچر بݨاوݨ دے کم آؤندی اے۔ ایہدی لکڑی عام طور تے وِیہہ اکیہہ ورھیاں وِچ ورتݨ جوگی ہوجاندی اے۔ سیال وچ پَتے کیر دیندا اے تے بہار وچ بہت سارے نِکّے پیلے پُھلاں نال بھر جاندا اے۔ پتے گول تے نِکّے ہوندے نیں۔

11 ۔ پیلو: (Salvadora persica)

پیلو دے وݨ اُتے لگے پیلو دے پَھل پاروں ایہنوں وی پیلو آکھیا جاندا اے۔ ایہہ نِکّے قد دا سدا بہار وݨ اے ۔ کدھرے کدھرے پنجاہ فٹ تائیں اُچا وی ہو جاندا اے ۔ ایہدے پَتے برِیک تے نوکیلے ہوندے نیں ۔ بوٹا باہروں پتراں نال کجیا نُوٹا تے اندروں تنیاں دے اک جال وانگوں ہوندا اے۔ پیلو دا نِکا بیر ورگا پَھل کھادا جاندا اے تے سُکّے پیلو دا اَٹا وی ورتیا جاندا اے ۔ پیلو عام طور تے تھل دیاں ویلھیاں زمیناں اُتے اُگدا اے۔ ایہدی لکڑ گھٹ اہمیت دی ہوندی اے۔ ایہدا پَھل پیلو شوق نال کھادا جاندا اے۔ خُشک پَھل نوں کوکیر آکھیا جاندا اے۔ ایہدے پتَر بھیڈاں تے اونٹھاں دے گھاہ پٹھّے دا کم دیندے نیں ۔ پیلو دی اک ونڈ جھت اے۔ سوائے داتݨ ایہدا دوجا کوئی کم نئیں۔ لکڑّ کوڑی ہوندی اے تے ایہدے توں مُساگ دا کم وی لیا جاندا اے ۔

12 ۔ جامݨ: (Syzygium Cumini)

لمبا تے سدا بہار وݨ سو فٹ توں اُچا وی ہوسکدا اے ۔ ایہدی عُمر سو ورھے ہوندی اے ۔ ایہدے وڈے وڈے پتَر لمبوترے، موٹے تے تِلکݨے ہوندے نیں ایہناں دا رنگ پہلے لسکواں کاسنی تے فیر ساوا ہوجاندا اے ۔ جمَوں دا پھل ساؤݨ بھادوں دی سوغات اے۔ ایہدے رنگ نوں جامݨی آکھیا جاندا اے۔

13 ۔ جنڈ: (Prosopis cineraria)

جنڈ ریتلے علاقے دا مضبوط وݨ اے، جیہدی لکّڑ بالݨ توں علاوا مکاناں دے دروازیاں، کھڑکیاں تے چھتّاں وغیرا بݨاؤݨ دے کم آؤندی اے۔ عام طور ایہدا قد نئیں ودھدا تے ایہہ اپݨی شکل وگاڑ لیندا اے ۔ لوک ایہنوں وڈھ ٹُک لیندے نیں۔ ویلھی زمین تے اُگ جاندا اے۔ تھل وچ دیکھ بھال ٹھیک ہووے تاں سِدھا تے تیہہ فٹ اُچا ہو جاندا اے تے گھیرا دس فٹ تائیں بݨ جاندا اے۔ ایہدیاں پھلیاں سنگر اکھاندیاں نیں ۔ ایہناں نوں گھیو وچ تل کے یا دہیں نال ملا کے کھادا جاندا اے ۔ سُکا کراہیں محفوظ وی کر لیا جاندا اے۔ اونٹھ تے بھیڈاں بکریاں ایہدیاں نویاں غاشاں نوں شوق نال کھاندیاں نیں۔

14 ۔ سرواڑ: (Reed)

پنجاب وچ آپے اُگݨ آلی سَرکنڈے دی اک ونڈ اے۔ عام طور ایہدے جھاڑو بݨا کے صفائی دا کم لیا جاندا اے۔ ایہنوں کھجی دے بھوتریاں نال رلا کے چھابیاں یا چنگیراں وی بݨائیاں جاندیاں نیں۔

15 ۔ سوہانجݨا: (Moringa oleifera)

سوہانجݨا پھلی دار وݨ اے۔ پھگݨ تے چیت وچ ایہہ چِٹے پُھلاں دے گُچھیاں نال لَد جاندا اے ۔ ایہدے پُھل کوڑے ہوندے نیں پر چنگے نُسخے دے مطابق پکائے جاوݨ تاں سوادی سالݨ بݨدا اے۔ کدھرے کدھرے ایہہ وݨ تیہہ، پینتی فٹ تھائیں اُچا ہو جاندا اے۔ لکّڑ بالݨ دے طور تے کم آؤندی اے۔ نِکّے بوٹے دیاں جڑھاں نوں سوہانجݨے دیاں مولیاں آکھیا جاندا اے تے ایہناں دا اچار پایا جاندا اے ۔ ایہہ وَݨ پِنڈاں دے گھراں وچ لایا جاندا اے۔

16 ۔ شرینہہ (سرس): (Albizia lebbeck)

ایہدی لکڑ گھٹ تاء آلی ہوندی اے۔ ایہدیاں پھلیاں دا بی مختلف مرضاں دے علاج لئی استعمال کیتا جاندا اے ۔

17 ۔ کریر/کَریٹا/کرینہہ: (Capparis decidua)

ایہہ اوہ وݨ اے ، جیہنوں ڈیلے (مِٹھا تے لال پَھل) لگدے نیں۔ ایہہ ویلھیاں زمیناں اُتے اُگدے نیں ۔ ایہنوں بالݨ لئی ورتیا جاندا اے تے ڈِنگے پِھڈے شہتیراں دے کم آؤندا اے۔ ایہدے پُھلاں نوں سبزی دے طور پکا کے کھادا جاندا اے۔ ڈیلے دا اچار پایا جاندا اے یا اچار وچ مِلایا جاندا اے۔

18 ۔ کیکّر (ببُول): (Vachellia nilotica)

اُچی لمبی کیکّر اپݨی چھِل، پُھل تے تکِھے کنڈیاں پاروں مشہور وݨ اے۔ بھوری چھل چمڑا رنگݨ دے کم آؤندی اے۔ گھٹ عُمر آلے وَݨ تے کنڈے وڈے تے ڈھیر ہوندے نیں تے وڈی عُمر آلے دے نِکّے تے گھَٹ۔ پتَے پکّھیاں دے کھمباں دی شکل دے ہوندے نیں ۔ گُوڑھے ساوے یا ساوے کُچچ رنگ وِچوں ہلکی سلیٹی لَسّک ماردے نیں۔ نکور غاشاں بھیڈاں بکریاں دے گھاہ پٹھے دا کم دیندیاں نیں ۔ لکڑ زرعی آلات بݨاوݨ دے کم آؤندی اے۔ ایہدیاں پھلیاں بکریاں دے ددھ وچ وادھے دا موجب سمجھیاں جاندیاں نیں۔ علاقے وچ دیسی تے پہاڑی دو ونڈاں دیاں کِیکّراں پایاں جاندیاں نیں۔

19 ۔ گھیکوار/کوار گندل: (Alovera)

ایہہ بوٹی زمین توں دو فٹ اُچّی ساوے چِھلکے تے شیشے ورگے گُدے آلی ہوندی اے۔ ہر پھلی مُڈھ توں چَوڑی ہوندی اے۔ عام طور تے پُھل گوبھی دے ڈنڈلاں ورگی ہوندی اے۔ ایہدے کتلے کَٹ کے، چھِل کے، لُوݨ لا کے کھادے جاندے نیں تے حکیمی نسخے نال سوادی سالݨ وی پکایا جاندا اے۔ حکیم کئی دوائیاں وچ کَتلے ملاؤندے نیں تے ایہدے نال اونٹھاں دیاں بیماریاں دا علاج وی ہوندا اے ۔

20 ۔ دِبھ: (Typha)

ایہہ سرکنڈے دی اک ونڈ اے۔ عام طور تے کھڑے پاݨی آلی جگہ تے چھپڑاں وچ یا دریا دے کنڈھیاں تے ہُندی اے۔ ایہدا واݨ وٹ کے منجے بُݨݨ لئی مُنج وٹی جاندی اے تے ایہدے نال کھجور دے بھوترے دی جگہ مسیت دیاں صفاں، پچھیاں، پَڑچھے ورگیاں شیواں بݨائیاں جاندیاں نیں ۔ دریا دے دوویں پاسے ایہناں دی مصنوعات تے دستکاریاں دے کئی مرکز کم کردے نیں۔

21 ۔ لسُوڑا: (Cordia dichotoma)

مدھرے قد دا پَتر کیرݨ آلا وݨ اے۔ پَتر چوڑے تے گول ہوندے نیں ۔ پکیا ہویا پَھل گلابی تے اندروں لیس آلا ہوندا اے۔ کچّے تے ساوے لسوڑے دا اچار پایا جاندا اے تے پیلی جھال آلا پکا بطور پَھل کھادا جاندا اے۔ دو ونڈاں وچوں نِکے پھل آلی لسُوڑی تے وڈے داݨے آلا لُسوڑا اکھواندی اے۔

22 ۔ نمھ (نیم ): (Azadirachta indica)

نِمھ دا وڈا فائدا جراثیم مارݨ اے۔ نِمھ دی چِھل ہلکے رنگ دی ہوندی اے۔ نِمھ دے پتَے تنے دے کھبے سجے اگے پچھے تے سِرے اُتے ہوندے نیں ۔ ایہہ سدا بہار وݨ اے۔ صحت بخش اے ۔ ایہدیاں ٹاہݨیاں دیاں داتݨاں بݨائیاں جاندیاں نیں ۔ ایہدے پَتیاں نوں ابال کے پاݨی توں ڈیٹول دا کم لیا جاندا اے ۔ یعݨی ایہہ جِلدی مرضاں دا علاج ہوندی اے ۔ ایہنوں نِکّے سادا بیر ورگیاں نمھولیاں لگدیاں نیں۔ ایہہ وی کار آمد نیں ۔ ایہدے پتیاں دی بݨاوت دندیاں آلی ہوندی اے۔

23 ۔ ہرنولی/ارنڈ: (Ricinus)

مدھرے قد دا وݨ اے۔ ایہدا بی پک کے کالا ہو جاندا اے، ایہنوں وی ہرنولی آکھیا جاندا اے ۔ عام طور تے گھراں وچ نئیں لایا جاندا۔

ہور دیکھو

• پنجابی لوکدھارا وچ نباتات