کیکڑا نیبولا
| نیبولا | |
|---|---|
 Hubble Space Telescope mosaic image assembled from 24 individual Wide Field and Planetary Camera 2 exposures taken in October 1999, January 2000, and December 2000 | |
| نریکھن متی: J2000.0 epoch | |
| سجے جانا | 05h 34m 31.94s[۱] |
| جھکاء | +22° 00′ 52.2″[۱] |
| دوری | ۶,۵۰۰±۱,۶۰۰ ly (۲,۰۰۰±۵۰۰[۲] pc) |
| واضع پرمان (V) | +8.4 |
| واضع پسار (V) | 420″ × 290″[۳][b] |
| تارہ جھرمٹ | ٹارس |
| طبعی خاصیتاں | |
| رداس | ~5.5 ly (~1.7[۴] pc) |
| کل پرمان (V) | −۳.1±۰.5[c] |
| پرمکھ خاصیتاں | اپٹیکل پلسر |
| ہور ناں | میسیئر 1, این.جی.سی 1952, برکھ اے، Sh2-244[۱] |
کیکڑا نیبولا جاں کیکڑا بدلی اک سپرنووا دی ریند کھوند چوں اے تے ٹارس تارہ چرمٹ وچ اے۔ ایہ بدلی زمین توں 6,500 چانن ورے دور اے تے ایہدا ریڈیس 11 چانن ورے اے تے اے 1500 کلومیٹر پر سیکنڈ دی تیزی نال پھیلدا اے۔ اے چٹی راہ دے پرزیوس آرم دا اک حصہ اے۔ اینوں جان بیوس نے 1731 وچ ویکھیا سی۔
کریب نیبولا جاں کیکڑا نیبولا (لسٹ پہچان ایم.1, این.جی.سی.1952, ٹارس اے) ٹارس تارہ جھرمٹ وچّ اوقع اک سپرنووا دی باقیات اتے پلسر ہنیری نیبولا ہے۔ اسدی کھوج 1840 وچّ ولیئم پرسنز ولوں کیتی گئی سی۔ اسنے 36 انچ دی اک دوربین دی مدد نال اسنوں دیکھ کے اسدی اک تصویر تیار کیتی جو کہ کیکڑے (کریب) ورگی سی۔ 1054ء وچّ چینی ماہر فلکیات ولوں اک چمکیلا سپرنووا درج کیتا گیا سی جو کہ اس نیبیؤلے دی شروعات دا اک اہم حصہ سی۔ اس سپرنووا دھماکے توں بعد پہلی وار اس نیبیؤلے نوں انگریز ماہر فلکیات جوہن بیوس ولوں 1731 وچّ دیکھیا گیا سی۔ نیبیؤلا کسے سپرنووا توں بعد پہچانی جا سکن والی پہلی خلائی چیز سی۔
8.4 دے سپشٹ پرمان 'تے، زحل دے چند ٹائیٹن وانگ، اسنوں وی ننگی اکھ نال نہیں ویکھیا جا سکدا۔ پر دو اکھی دوربین دی مدد نال یوگ حالاتاں ہیٹھ ہی اسنوں دیکھیا جا سکدا ہے۔ ایہہ نیبولا ملکی وے کہکشاں دی پرسیئس شاخ وچّ واقع ہے جو کہ دھرتی توں تقریباً 2.0 کلوپارسیک (6500 نوری سال) دی دوری 'تے ہے۔ اسدا ڈایامیٹر 3.4 پارسیک (11 نوری سال) ہے جو کہ 7 آرکمنٹ دے برابر ہے۔ ایہہ نیبولا 1500 کلومیٹر فی سکنٹ (930 میل فی سکنٹ) جاں روشنی دی رفتار دے 0.5% حصے دی رفتار دے حساب نال پھیل رہا ہے۔
نیبیؤلا دا مرکز وچّ کریب پلسر واقع ہے جو کہ اک نیوٹران تارہ ہے اتے اسدا گھیرا 28-30 ک م (17-19 میل) ہے تے گھمن دی در 30.2 چکر فی سکنٹ ہے۔ ایہہ پلسر گاما کرناں توں ریڈیو کرناں تکّ ریڈیئیشن چھڈدا ہے۔ ایکس کرناں (x-Rays) اتے گاما کرناں وچّ، جدوں 30 KeV توں ودھ طاقت ہووے تاں کریب نیبولا اسمان دا سبھ توں مضبوط سروت ہے جسدا ماپ پرواہ 10 TeV توں ودھ رہا ہے۔ نیبیؤلا دا ریڈیئیشن اسمانی پنڈاں دا وسعت نال مطالعہ کرن دی اجازت دندا ہے جو کہ جہڑے کہ اسنوں گپت رکھدے مراد گرہن لگاؤندے ہن۔ 1950-60 وچّ کریب نیبیؤلا دیاں ریڈیو کرناں دے سورج وچوں گزرن کارن سورجی کرونا دا پتہ لگایا گیا سی اتے 2003 وچّ زحل دے چند ٹائیٹن دے ماحول دی موٹائی دا پتہ لگایا گیا سی جسنے کہ نیبیؤلا 'چوں نکلیاں ایکس کرناں نوں روک دتا سی۔
نریکھن اتہاس[سودھو]
 مکھ لیکھ لئی ویکھو: ایس این 1054 |
کریب نیبیؤلا دا سپرنووا توں بنن دا نظریہ 1921 وچّ ساہمنے آئی جدوں کارل اوٹو لینپلینڈ نے کیہا کہ اسنے اسدے ڈھانچے وچّ تبدیلیاں دیکھیاں ہن۔ اسدی اس دھارنا راہیں اس سٹے 'تے پہنچیا جا سکدا ہے کہ کریب نیبیؤلے دی اساری چمکیلے سپرنووا SN 1054 وچوں ہویا ہے جسنوں اک چینی ماہر فلکیات نے 1054 وچّ درج کیتا سی۔ پر اسلامی گرنتھاں وچّ اسنوں لکھیا نہیں گیا۔ اس 'مہمان تارے' نال متعلق اک 13ویں صدی دا جاپانی حوالہ میئیگیٹسوکی ولوں دتا گیا سی۔
اس گھٹنا نوں لمے سمیں تکّ اسلامی فلکیاتی کتاباں وچّ درج نہیں کیتا گیا پر 1978 وچّ اسدا اک حوالہ ملیا۔ ایہہ حوالہ ابن ابی اسائیبیا ولوں بنائی کاپی وچوں ملیا جس وچّ اسنے ابن بتلان، اک نسطوری عیسائی طبعیات دان جو کہ سپرنووا سمیں بغداد وچّ سی، دے کماں بارے دسیا گیا ہے۔
پہلی شناخت[سودھو]
کریب نیبیؤلا دی پہلی شناخت 1731 وچّ جوہن بیوس ولوں کیتی گئی سی۔ 1758 وچّ وی چارلس میسیئر ولوں اسدی مڑ-کھوج کیتی گئی جدونکھ اوہ چمکیلے دمدار تارے دا نریکھن کر رہا سی۔ میسیئر لسٹ وچّ دمدار تارے ورگیاں چیزاں دے زمرے وچّ اسنوں پہلی تھاں 'تے رکھیا گیا؛ سنّ 1757 وچّ الیکسس کلیئراؤٹ نے ایڈمنڈ ہیلی دی گننا دا مطالعہ کیتا اتے 1758 وچّ ہیلی دے دمدار تارے دے مڑ نظر آؤن دے سنکیت دتے۔ دمدار تارے دے مڑ کے آؤن دے واضع سمیں نوں جانن لئی سورجی پروار دے سیارآں جویں کہ برہسپتی دے کارن اسدے پندھ وچّ ہوئی گڑبڑی بارے جاننا ضروری سی جسنوں کہ کلیئرٹ اتے اسدے دو ساتھیاں جیروم لالاندے تے نکول رین لپاؤٹ نے بڑی گہرائی نال لیا تے ایہہ پتہ لگایا کہ ایہہ ٹارس تارہ جھرمٹ وچّ دکھائی دیویگا۔ جدوں چارلس میسیئر نے اسدی کھوج کیتی سی تاں اوہ ہیلی دا دمدار تارے ہی لبھّ رہا سی تے پہلاں-پہلاں اسنے کریب نیبیؤلے نوں ہی دمدار تارے سمجھ لیا۔ پر پھر جدوں اسنے اسدا نریکھن کیتا تاں اسنے دیکھیا کہ ایہہ چیز تاں اگے ودھ نہیں رہی تے اس نتیجے 'تے پہنچیا کہ ایہہ کوئی دمدار تارے نہیں ہے۔ پھر میسیئر دے دماغ وچّ اسمانی چیزاں دی اک لسٹ بناؤن دا وچار آیا پر اس لسٹ وچّ صرف ستھائی چیزاں نوں ہی شامل کیتا گیا تے اس طرحاں دمدار تارے لبھن دے کم نوں اسان بناؤن دا ادم شروع ہویا۔
ولیئم ہرشل نے وی 1783 توں 1809 تکّ کئی وار نریکھن کیتا، پر پتہ نہیں کہ 1783 تکّ اوہ اسدے موجود ہون توں جانو سی جاں کہ اسنے میسیئر تے بیوس توں بنا ستنتر روپ وچّ اسدی کھوج کیتی سی۔ کجھ نریکھن کرن توں بعد اسنے ایہہ نتیجہ کڈھیا کہ ایہہ اک تاریاں دا گوہ ہے۔ 1844 وچّ راس دے ارل تیجے نے 36 انچ دے دوربین دی مدد نال بر قلعے وکھے اس نیبیؤلے دا نریکھن کیتا سی اتے اسنوں کریب نیبیؤلا اس لئی آکھیا سی کیونکہ جدوں اسنے اسدا فوٹو بنایا تاں ایہہ چتر کیکڑے (کریب) ورگا لگدا سی۔ 1848 وچّ اسنے 72 انچ دی دوربین دی مدد نال اک وار پھر اسدا نریکھن کیتا تاں منیا گیا ہے کہ اوہ اس وار سمانتا نہیں دسّ سکیا پر پھر وی اسے ناں 'تے اڑیا رہا۔
ایس.این.1054 نال تعہق[سودھو]
1913 وچّ، جد ویسٹو سلفر نے اپنی آسمان بارے سپیکٹروسکاپی دی پڑھائی نوں درج کروایا تاں اس مطالعہ کیتیاں جان والیاں چیزاں وچوں سبھ توں پہلی چیز کریب نیبیؤلا ہی سی۔ 20ویں صدی دی شروعات وچّ، کئی سال پہلاں کھچیاں نیبیؤلا دیاں تصویراں دے تجزیئے توں ایہہ پتہ چلدا ہے کہ ایہہ نرنتر پھیل رہا ہے۔ پھیلاؤ دیاں پیڑاں دیکھدے ہوئے ایہہ پتہ چلدا ہے کہ 900 سال پہلاں ہی ایہہ دھرتی توں دیکھنیوگ ہو گیا ہووےگا۔ تریخی رکارڈاں توں ایہہ پتہ چلدا ہے کہ ایہہ نواں تارہ چمکیلا ہون کرکے دن وچّ وی آسانی نال دیکھیا جا سکدا سی اتے 1054 وچّ اسے تارے نوں ہی چینی ماہرین فلکیات ولوں درج کیتا جا چکیا ہے۔[۵][۶]
بدلاں دے بدلدے آکار، جو کہ اسدی چھوٹی حد ہون ولّ اشارہ کردے ہن، دی کھوج کارل لینپلینڈ ولوں 1921 وچّ کیتی گئی سی۔[۷] اسے سال ہی، جان چارلس ڈنکن نے ایہہ ثابت کر دکھایا کہ ایہہ ریہند کھوند پھیل رہا ہے،[۸] جدکہ نٹ لنڈمارک نے 1054 دے مہمان تارے لئی اسدی نیڑتا دا الیکھ کیتا سی۔[۶][۹]
کریب پلسر[سودھو]
طبعی حالت[سودھو]
دوری[سودھو]
ماس[سودھو]
سپرنووے دے پرکھ-تارے دے ماس (وزن) دا اندازا لگاؤن لئی نیبیؤلے دے کلّ وزن دا اندازا لگاؤنا بے حدّ ضروری ہے۔ کریب نیبیؤلا دے ریشیاں وچلے مواد دا اندازاً وزن (آئنکرت تے اداسین گیس دا نکاسی وزن ، جس وچّ زیادہ تر ہلیئم ہندا ہے) 4.6±1.8 M ہے۔
ہلیئم-پردھان ٹارس[سودھو]
مرکزی تارہ[سودھو]
| مکھ لیکھ لئی ویکھو: کریب پلسر |
پوروز تارہ[سودھو]
سور پروار دے اثرات[سودھو]
چندر[سودھو]
سورج[سودھو]
ہور چیزاں[سودھو]
ایہہ وی دیکھو[سودھو]
متعلقہ چٹھے[سودھو]
حوالے[سودھو]
- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Kaplan, David L.; Chatterjee, S.; Gaensler, B. M.; Anderson, J. (2008). "A Precise Proper Motion for the Crab Pulsar, and the Difficulty of Testing Spin-Kick Alignment for Young Neutron Stars". The Astrophysical Journal 677 (2): 1201–1215. doi:. Bibcode: 2008ApJ...677.1201K.
- ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےTrimble1973لئی۔ - ↑ Hester, J. J. (2008). "The Crab Nebula: An Astrophysical Chimera". Annual Review of Astronomy and Astrophysics 46: 127–155. doi:. Bibcode: 2008ARA&A..46..127H.
- ↑ Mayall, Nicholas Ulrich (1939). "The Crab Nebula, a Probable Supernova". Astronomical Society of the Pacific Leaflets 3 (119): 145. Bibcode: 1939ASPL....3..145M.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Lundmark, Knut (1921). "Suspected New Stars Recorded in Old Chronicles and Among Recent Meridian Observations". Publications of the Astronomical Society of the Pacific 33: 225. doi:. Bibcode: 1921PASP...33..225L.
- ↑ Lampland, C. O. (1921). "Observed Changes in the Structure of the "Crab" Nebula (N. G. C. 1952)". Publications of the Astronomical Society of the Pacific 33: 79–84. doi:. Bibcode: 1921PASP...33...79L.
- ↑ Duncan, John Charles (1921). "Changes Observed in the Crab Nebula in Taurus". Proceedings of the National Academy of Sciences 7: 179–181. doi:. Bibcode: 1921PNAS....7..179D. http://www.pnas.org/content/7/6/179.full.pdf+html.
- ↑ Srinivasan, G. (1997). "Neutron Stars", Stellar Remnants, Lecture Notes 1995, Swiss Society for Astrophysics and Astronomy. Springer Science, 108. ISBN 3-540-61520-2.
| |||||||||||||||||
بارلے جوڑ[سودھو]
 |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: کیکڑا نیبولا |