گلشن نندہ
گلشن نندہ (? - 16 نومبر 1985) نوں اک مشہور بھارتی ناول کار اتے سکرین لکھاری سی۔[۱][۲] اس دے گئی ناولاں تے 1960ویاں اتے 1970ویاں وچّ ہندی فلماں بنیاں، جہناں وچّ اک درجن توں ودھ اس زمانے وچّ بہت ہٹ وی ہوئیاں - کاجل (1965), کٹی پتنگ (1970), کھلونا (1970), شرمیلی (1971) اتے داغ (1973).[۳][۴] اس دے پچھوکڑ بارے زیادہ نہیں پتہ لگدا۔ لیکھک بنن توں پہلاں اوہ دلی وکھے اک عینکاں دی دوکان تے کم کردا سی۔ اک کہانی کار دے روپ وچ گلشن نندہ دا ناں فلمی دنیا وچ سبھ توں اپر منیا جاندا ہے۔ کہانی لکھن وچ جو مہارت گلشن نندہ نوں حاصل سی، اوہ تجربہ تاں سلیم جاوید کول وی نہیں سی۔ ہندوستانی عورت جو کدے گھنڈ وچ چھپی رہندی سی نے اج جو آئیٹم اتے مس بنکے چھا جان دا سفر طے کیتا ہے، اس سفر دی رفتار نوں شروع وچ گلشن نندہ نے ہی ڈرائیو کیتا سی۔ گلشن نندہ نے جس سمیں مارکیٹ وچ پرویش کیتا، اس سمیں اندرا گاندھی یگ دا بیج بویا جا چکیا سی۔ ساڈا ملک آزادی توں بعد نویں راہاں ولّ پے رہا سی۔ اجیہی حالت وچ پرمپراواں دی بیڑی وچ جکڑی ہوئی بھارتی عورت وی آزاد ہون لئی تڑپ رہی سی۔ اس سمیں تکّ لوک کڑیاں نوں پڑاؤن لئی توجہ دین لگے سن۔ گلشن نندہ نوں راہ مل گیا۔ گلشن نندہ دے چونی چھاپ منے جاندے ناول کڑیاں اتے منڈیاں دے بستیاں وچ چھپ کے بستر تکّ پہنچ گئے۔ گلشن نندہ نے اپنے نویں قسم دے پاٹھکاں دی ایہہ رگ پہچان لئی اتے اوہناں دے ارماناں نوں ہوا دین لئی سنکیتک روپ وچ سیکس دی چاشنی چڑھا کے ناول لکھنے شروع کر دتے۔
گلشن نندہ دی ودھ رہی لوکپراتا نے فلمی دنیا تکّ ہلا دتی کیوں کہ ہن لوکاں دی دلچسپی فلماں وچ گھٹّ رہی سی اتے گلشن نندہ دے ناولاں وچ ودھ رہی سی۔ لوک جیمنی اے. وی. ایمّ. ورگیاں سنستھاواں ولوں بنائیاں جا رہیاں پرارمپک اتے ٹھوس پریوار وادی فلماں توں اوب رہے سن۔ اجیہی حالت وچ فلمکار پنہ لال مہیشوری (نانک نام جہاز ہے پھیم) نے پہل کیتی اتے گلشن نندہ دے ناول ‘مادھوی’ دے ادھیکار خرید کے ‘کاجل’ ورگی سپرہٹّ فلم بنائی۔
اس توں بعد تاں جویں سپرہٹّ فلماں دی جھڑی ہی لگّ گئی۔ ساون کی گھٹا، پتھر کے صنم، نیل کمل، جھیل کے اس پار، کٹی پتنگ، نیا زمانہ، جگنوں، آزاد، داغ، شرمیلی محبوبہ، کھلونا، جوشیلا، بڑا دلوالا، دو پریمی، بندیاں چمکینگی، بادل، نذرانہ، پالیکھان، میں آوارہ ہوں اتے ہور وی کئی۔ گلشن نندہ نے اپنے جیون وچ کیول 47 ناول ہی لکھے۔ کجھ ناول فلم بنن توں بعد نویں ناں نال وی پرکاشت ہوئے۔ کجھ منافع خور پرکاشکاں نے گلشن نندہ دے ناولاں دی گنتی چلاکی نال 50 بنا کے ‘لکشمن ریکھا’ ناول نوں گولڈن جبلی ناول دسیا۔ اسے ناول تے ادھارت فلم ‘نذرانہ’ ہن تکّ دی گلشن نندہ دی آخری فلم ہے۔ ایہہ فلم 1987 وچ آئی سی۔
گلشن نندہ دے ناولاں اتے فلماں دی سبھ توں وڈی خاصیت ایہناں دا ٹائیٹل ہندے سن۔ جویں پتھر کے صنم، پتھر کے ہونٹھ، نیلکمل، نیلکنٹھ، کٹی پتنگ، کھلونا، کنلکنی، میلی چاندنی، گھاٹ کا پتھر، پیاسا ساون، سانولی رات، راکھ انگارے، شیشے کی دیوار، بھنور، ٹوٹے پنکھ، کانچ کی چوڑیاں آدی۔ اجیہے ٹائیٹل اپنے آپ وچ سسپینس بن جاندے سن کہ آخر اس ٹائیٹل دا کہانی وچ مطلب کی نکلیگا۔
اج دے سبھ توں وڈے فلمکار یش چوپڑہ چاہے پہلاں ‘وقت’ اتے ‘دھرم پتر’ ورگیاں مہان فلماں نردیشت کر چکے سن پر ایہناں نوں صحیح پہچان گلشن نندہ دے ناولاں تے بنیاں فلماں ‘داغ’ اتے ‘جوشیلا’ راہیں ہی ملی۔
گلشن نندہ نے ہندوستان دے ناری پاتراں نوں نویں سمیکرن دتے۔ گلشن نندہ نے ناری نوں قدرت دا اک انمول تحفہ دسدے ہوئے ناری نوں قدرت دی شبداولی وچ فٹّ کیتا۔
اک نمونہ ویکھو ‘میلی چاندنی’ وچ چاندنی شبد اپنے آپ وچ کنی پوترتا رکھدا ہے۔ گلشن نندہ نے ناں دتا ‘میلی چاندنی’ । گلشن نندہ اپنے ناولاں دے عورت پاتراں دے ناں خاص ڈکشنری وچوں کڈھدا سی سندھیا، کنچن، نیلو، تلسی، کامنی، بیلا، چاندنی آدی۔ غریب، لاچار، مجبور اتے وچاریاں زنانیاں دے ارماناں نوں پنکھ لگا کے ہوا وچ اڈانا گلشن نندہ نوں خوب آؤندا سی۔ فلم ‘جھیل کے اس پار’ وچ انی ممتاز کویں اک راج کمار دھرمندر دے دل دی رانی بندی ہے، ایہہ بخوبی پیش کیتا گیا ہے۔ گلشن نندہ دے ناولاں دی جو مکھ ٹیرا لائن سی اوہ ایہہ کہ اک چھوٹی جہی غلط فہمی انسان دی پوری زندگی بدل سکدی ہے، اگلا جنم تکّ پربھاوت کر سکدی ہے۔ ‘محبوبہ’ اتے ‘نیلکمل’ دی کہانی دو جنماں تکّ چلدی ہے۔
اج وی گلشن نندہ دے کجھ ناول اجیہے ہن جنہاں تے فلماں نہیں بن سکیاں۔ گلشن نندہ دے انتم دور دیاں کجھ فلماں دا اسپھل رہنا اک کارن ہو سکدا ہے پر ایہناں فلماں دی اسفلتا پچھے گلشن نندہ کدھرے وی ذمہ وار نہیں سی۔ گلشن نندہ دے کجھ ناول اج وی چھپدے اتے وکدے ہن۔ اس رائیٹر دا زیادہ پچھوکڑ تاں نہیں پتہ لگدا پر رائیٹر بنن توں پہلاں ایہہ دلی وکھے اک عینکاں دی دوکان تے کم کردا سی۔ ایہہ علاقہ پبلشراں دا پڑوسی سی۔ اتھے ہی چونی چھاپ پاکٹ بکس لکھ کے ایہہ رائیٹر ممبئی دی فلمی دنیا وچ پہنچ کے ‘شیش محل’ نامک بلڈنگ دا مالک بنیا۔ بہت سارے اجیہے وی فلمکار رہے جنہاں نے مہنگے ریٹ دے کے گلشن نندہ توں کہانی خریدن دی بجائے گلشن دے ناولاں دی کہانی اتے پاتراں نوں ہیر پھیر کرکے وی فلماں بنائیاں۔ یش چوپڑہ نے چاہے ‘داغ’ اتے ‘جوشیلا’ توں بعد گلشن نندہ نوں نہیں دہرایا پر اج تکّ یشراج بینر دیاں فلماں دیاں نائکاواں گلشن نندہ دے ناولاں توں ادھار لئیاں ہوئیاں جاپدیاں ہن۔ کبھی کبھی، دیوار، ترشول، سلسلہ، کالا پتھر، مہوبتیں، چاندنی، لمہیں اتے ویرزارا آدی اجہیاں فلماں ہن جنہاں فلماں وچ ہیروئن دے روپ وچ بھارتی ناری جو پرمپراواں دی بیڑی وچ جکڑی ہووے نہیں فٹّ ہو سکدی سی پر کیوں کہ گلشن نندہ نے عورت دی چھوی بدل دتی سی اس لئی یشراج بینر نوں آسانی رہی۔ اک پینٹر پنیٹنگ بنا سکدا ہے، اک کوی کویتا لکھ سکدا ہے پر ایہہ کویتا جاں پنیٹنگ کویں بندی ہے ایہہ جانکاری گلشن نندہ کول ہی سی۔ ہن تکّ ہندی فلماں دا اکو اک سٹار لیکھک صرف اتے صرف گلشن نندہ ہی رہا ہے جس نے اندرا یگ وچ عورتاں نوں اک نویں پہچان دتی۔
گلشن نندہ ولوں سرجی گئی عورت دی دلیری ویکھو، فلم ‘داغ’ وچ راجیش کھنہ راکھی نال صرف سمجھوتے دی شادی کردا ہے جس وچ سریرک سنبندھ بناؤن دی بندش ہے۔ کئی سال بیت جاندے ہن۔ راجیش کھنہ دی پہلی پتنی شرمیلا ٹیگور واپس آ جاندی ہے تاں راجیش ولوں شرمیلا نوں پیار کردے ہوئے دیکھ کے راکھی کویں دلیری وکھا کے اپنیاں دبیاں ہوئیاں بھاوناواں نوں پرگٹ کردی ہے کہ ‘میرے کول اجیہا کی نہیں جو اس کول ہے’ اس حالات وچ گلشن نندہ نے بے حدّ خوبصورتی نال سیکس بھاوناواں پرگٹ کردے ہوئے رشتیاں دی مریادا وی بنائی رکھی ہے۔ انت ویکھو کنی خوبصورتی نال راجیش کھنہ نوں دونوں پتنیاں ہی مل گئیاں۔
گلشن نندہ نے جو وی لکھیا اوہ عامَ زندگی وچ سنبھوَ نہیں ہندا پر گلشن نندہ نوں پیش کرن دا ڈھنگ اجیہا آؤندا سی کہ ایسدا لکھیا سچ لگدا سی۔ جیکر اسیں گلّ نوں پنجابی فلماں ولّ لجان دی کریئے تاں میں دسنا چاہانگا کہ گلشن نندہ اردو دا لیکھک سی۔ اسدے لکھے نوں اس دا رشتے دار ہندی انوواد کردا سی۔ اس دیاں کہانیاں پنجاب، پنجابیت توں دور سن۔ پھر وی پنجابی فلمکاراں اتے لیکھکاں لئی گلشن نندہ دے ناول بہت کجھ سکھاؤن دا سببّ بن سکدے ہن۔ ایہہ ساڈی خوش قسمتی ہے کہ گلشن نندہ دے سارے دے سارے ناول اج وی نیٹّ شوپنگ راہیں منگوا کے پڑے جا سکدے ہن۔ گلشن نندہ دے ناولاں تے ادھارت ساریاں فلماں دی ڈی. وی. ڈی اتے وی. سی. ڈی. مارکیٹ وچ اپلبدھ ہے۔ کجھ ناولاں دے آڈیؤ سنسکرن وی جاری ہوئے ہن جو بڑے مہنگے ہن۔
پنجابی دے جو فلمکار کہانیاں دی کمی دور کرن دے لئی جوجھ رہے ہن اوہ فلمکار گلشن نندہ دے ناولاں وچوں بہت کجھ کڈھ سکدے ہن۔ انت وچ میں تہانوں گلشن نندہ دا اک ہور کمال دسدا ہاں، فلم ‘کٹی پتنگ’ وچ گلشن نندہ نے ودھوا ویاہ دی سمسیا نوں بہت ہی خوبصورت ڈھنگ نال پیش کیتا سی۔ فلم دی ہیروئن آشا پارکھ کوآری ودھوا بن جاندی ہے۔ کہانی، منورنجن، سماج سدھار تناں ہی چیزاں دا سنگم گلشن نندہ دی اک ہور خوبی سی۔ اس فلم نے کھلنائیکا بندو نوں وی اک نویں امیز دتی۔
گلشن نندہ توں بعد اک ہور رائیٹر وید پرکاش شرما نے ‘بہو کی آواز’ فلم راہیں فلمی دنیا وچ پرویش کیتا پر بعد وچ اکشے کمار دیاں ‘کھلاڑی’ سیریز دیاں دو-تنّ فلماں تکّ سیمت رہِ گیا۔
فلموگرافی[سودھو]
| سال | فلم | کہانی | سرکرینپلے | ٹپنی |
|---|---|---|---|---|
| 1964 | پھولوں کی سیج | ہاں | اندھیرے چراغ ناول | |
| 1965 | کاجل | ہاں | مادھوی ناول | |
| 1966 | ساون کی گھٹا | ہاں | ہاں | Shakthi Samanta |
| 1967 | پتھر کے صنم | ہاں | ||
| 1968 | نیلکمل | ہاں | ||
| 1970 | کٹی پتنگ | ہاں | ہاں | |
| کھلونا | ہاں | جیتو فلم فیئر بیسٹ مووی اوارڈ | ||
| 1971 | شرمیلی | ہاں | ||
| نیا زمانہ | ہاں | |||
| 1973 | داغ | ہاں | یش چوپڑہ نرماتا وجوں ڈیبو | |
| جھیل کے اس پار | ہاں | ہاں | ||
| جگنوں | ہاں | |||
| جوشینلا | ہاں | |||
| 1974 | اجنبی | ہاں | ہاں | |
| 1976 | بھنور | ہاں | ||
| محبوبہ | ہاں | ہاں | سسکتے ساز ناول | |
| 1978 | آزاد | ہاں | ||
| 1983 | بڑے دل والا | ہاں | ||
| 1984 | بندیا چمکیگی | ہاں | ||
| 1985 | بادل | ہاں | ||
| 1987 | نذرانہ | ہاں |
حوالے[سودھو]
- ↑ Datta, p. 750
- ↑ "The life and death of Hindi pulp fiction". Mint (newspaper). Oct 20, 2008. http://www.livemint.com/2008/10/20225113/The-life-and-death-of-Hindi-pu.html.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "Hindi cinema’s novel idea". DNA (newspaper). Sep 7, 2008. http://www.dnaindia.com/mumbai/report_hindi-cinemas-novel-idea_1188221.