ساوتری بائی پھُلے

سوتریبائی پھولے
(مراٹھی وچ: सावित्रीबाई फुले)
بھارت دی 1998 دی موہر 'تے پھولے
جم	3 جنوری 1831   نایگانؤں، برطانوی ہند (ہن ستارا ضلع، مہاراشٹر)
وفات	10 مارچ 1897 (66 سال)  پونا، مہاراشٹر، برطانوی ہند
وجہ وفات	طاعون
طرز وفات	طبعی موت
قومیت	بھارتی
شریک حیات	مہاتما جوتیبا پھولے
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	مرہٹی

ساوتریبائی پھولے (3 جنوری 1831 – 10 مارچ 1897) بھارت دی اک سماجسدھاردا اتے مراٹھی شاعرہ سی۔ اوہناں نے اپنے پتی مہاتما جوتیبا پھولے دے نال ملدے عورتاں دے حقاں اتے سکھیا لئی بہت سارے کم کیتے۔ ساوتریبائی بھارت دے پہلی کنیا پاٹھشالا وچ پہلی عورت استاد سن۔ اوہناں نوں جدید مراٹھی شاعری اگرسفیر منیا جاندا اے۔ 1852 وچ اوہناں نے اچھوت بالکاواں لئی اک پاٹھشالا دا قیام کیتا۔

سوتری بائی پھولے بھارت دی پہلی زنانی استاد سی ۔

جیونی

جم تے مڈھلا جیون

بھارت دی پہلی عورت استاد سوتریبائی پھولے دا جم 3 جنوری 1831 نوں مہاراشٹر دے نئیگاؤں وچ ہویا۔ اس ویلے دے رواج مطابق اسدی شادی 9 سال دی عمر وچ ہی 12 ورھیاں دے جیوتی راؤ پھولے نال 1840 وچ ہو گئی۔ جیوتی راؤ پھولے نے سوتریبائی نوں گھرے پڑھنا لکھنا-سکھایا اتے ہورناں نوں پڑھاؤن دی ٹریننگ دتی۔ دوہاں پتی بیوی نے اپنی زندگی عورتاں دی تعلیم اتے سماج سدھار لئی وقف کیتی۔

کڑیاں لئی پہلا اسکول کھولیا

اس ویلے لڑکیاں دی سکھیا لئی کوئی پربندھ نہیں سن۔ اوہناں نے 1848 وچ بھڈیواڑا وچ لڑکیاں لئی پہلا سکول کھولھیا۔ اس طرحاں اوہ بھارت دے لڑکیاں دے پہلے سکول دی پہلی عورت استاد بنی۔ اس توں بعد اوہناں ولوں اجیہے 18 سکول ہور کھولھے گئے۔ اس واسطے سوتریبائی نوں بنیاد پرستاں ولوں بہت کجھ سہنا پیا۔ اوہناں اتے اکھوتی اچّ جاتی دیاں عورتاں ولوں بولی باناں توں بناں گوہا اتے گندہ پانی وی سٹیا جاندا رہا۔ پر اوہناں نے اپنا مشن نہیں چھڈیا۔

ساوتریبائی پھلے دا جم 3 جنوری 1831 نوں ہویا سی۔ اوہناں دے پیؤ دا ناں کھندوجی نیوتوں اتے ماں دا ناں لکشمی سی۔ اس دے پیؤ پنڈ دے مکھی سی۔ صرف نوں سال دی عمر وچ ساوتریبائی پھولے دا ویاہ 1840 وچ تیراں سالا جوتیبا پھولے نال ہویا سی۔

ساوتریبائی پھولے بھارت دے پہلی کڑیاں دی پاٹھشالا دی پہلی پرنسپل اتے پہلے کسان سکول دے بانی سن۔ مہاتما جوتیبا نوں مہاراشٹر اتے بھارت وچ سماجی سدھار تحریک وچ اک سبھ توں اہم انسان منیا جاندا اے۔ اوہناں نوں عورتاں اتے دلت ذاتیاں نوں سکھئت کرن دیاں کوششاں لئی جانیا جاندا اے۔ جوتیراو، جو بعد وچ وچ جوتیبا دے ناں نال مشہور ہوئے ساوتریبائی دے سرپرست، گرو اتے حامی سن۔ ساوتریبائی نے اپنے جیون نوں اک مشن دی طرحاں جیا جسدا مقصد سی بیواہ ویاہ کرواؤنا، چھواچھات مٹاؤنا، عورتاں دی مکتی اتے دلت عورتاں نوں سکھئت بناؤنا۔ ااوہ اک شاعرہ وی سن اوہناں نوں مراٹھی دی آدی شاعرہ وجوں وی جانیا جاندا سی۔

عورتاں دے حقاں لئی آواز

عورتاں دی سکھیا دے نال ہی سوتریبائی نے عورتاں دے حقاں دے نال ہی صنف اتے جات-پات دے بنیاد تے ہو رہے امتیاز خلاف بہت وی زوردار ڈھنگ نال آواز اٹھائی۔ اوہناں سمیاں وچ بال-ویاہ دا رواج سی اتے بال بنوجواناں دی گنتی بہت زیادہ ہندی سی۔ بیواہ ویاہ دا تاں سوال ہی نہیں سی پیدا ہندا۔ بنوجواناں نوں سر منا کے بہت ہی ترس بھری زندگی جیونی پیندی سی۔ اوہناں دا بہت ہی زیادہ استحصال ہندا سی، خاص طور تے جنسی استحصال۔ جس نال حاملہ ہون تے اوہناں نوں جاں تاں خدکشی کرنی پیندی سی جاں اپنا گربھ پات کرواؤنا پیندا سی۔ اس واسطے پھولے جوڑی نے “بال-قتل پرتیبندھک گریہہ” بنایا جتھے ایہناں مجبور عورتاں نوں شرن دتی جاندی سی۔ چھوت-چھات دا بہت ہی زیادہ بول بالا سی۔ اچھوت لوک پانی توں اوازار سن۔ اس دے حل لئی اوہناں اپنے گھر وچ کھوہ لگوایا جتھوں اچھوت پانی لے سکدے سن۔ اوہناں اپنی ساری عمر جات-پات، چھوت-چھات، ستی-پرتھا، بال-ویاہ، مرد اتے عورت دی نابرابری اتے ہور سماجی برائییاں دور کرن لئی گھالنا کیتی۔

شاعرہ

سوتریبائی سماج سدھارک دے نال اک ودھیا شاعرہ وی سی جس نے اپنیاں کویتاواں نوں اپنے مشن لئی ورتیا۔ اسدیاں کویتاواں وتکرے اتے بھید-بھاو دے الٹ اتے علم حصول دا سنیہا دین والیاں ہن۔ ایہناں کویتاواں دا سنیہا سی، “جاؤ، تعلیم حاصل کرو۔”، “تعلیم حصول دے سنہری موقعے دا لابھ اٹھاؤ”، “بناں علم، سب کجھ دا نقصان”، “محنت کرو تے خود انحصار بنو”، “سکھو تے جاتاں دے بندھن توڑ دیو”۔ اوہناں دے دو شعری مجموعے “کاویا-پھول” سن 1934 اتے “باون کاشی سبودھ رتناکر” سن 1982 وچ چھپے۔

سماجی مشکلاں

ساوتریبائی نے اس دور وچ کم شروع کیتا جدوں مذہبی اندھیعقین، روڑیواد، چھوآچھات، دلتاں اتے عورتاں اتے دماغی اتے جسمانی ظلم اپنی سکھر تے سن۔ بال-ویاہ، ستی پرسی، بیٹیاں نوں جمدے ہی مار دینا، بیواہ عورت دے نال غیر انسانی سلوک، بے میل ویاہ، بہبیوی ویاہ آدی پرتھاواں زوراں تے سن۔ سماج وچ براہمنواد اتے جاتیواد دا بول بالا سی۔ اجیاے سوچ ساوتریبائی پھلے اتے جوتیباپھلے دا اس دراچاری سماج اتے اسدے اتیاچاراں دے خلاف کھڑے ہو جانا وڈی انقلاب دے سامان سی۔ ااوہ سکول جاندی سی، تاں لوک پتھر ماردے سن۔ اوہناں اتے گندگی سٹّ دندے سن۔ اج توں لگپگ 160 سال پہلاں جدوں کڑیاں لئی سکول کھولھنا پاپ دا کم منیا جاندا سی دیش وچ اک اکلا کڑیاں دا سکول کنیاں سماجی مشکلاں نال کھولھیا گیا ہووےگا۔

1 جنوری 1848 توں لے دے 15 مارچ 1852 دے دوران ساوتریبائی پھلے نے اپنے پتی نال ملدے لگاتار اک دے بعد اک بناں کتوں معاشی مدد اتے سہارے دے کڑیاں لئی 18 سکول کھولے۔

فائل:MAHATMA fule vada (23)۔JPG

سوتریبائی پھولے اتے اس دے پتی دے بتّ

موت

سن 1897 وچ جد طاعون پھیلیا تاں ایہناں دے گود لئے پتر یشونت راؤ نے پلیگ دے مریضاں دے علاج لئی پونے دے باہروار کلینک کھولھیا۔ سوتریبائی پلیگ دے مریضاں نوں اتھے آپ لے کے جاندی تے اوہناں دی سیوا کردی۔ انجھ کردیاں اس بیماری دی جکڑ وچ اوہ خود آ گئی تے 10 مارچ 1897 نوں اس دنیا نوں الوداع کہہ گئی

یاد وچ

مہاراشٹر دی سرکار ولوں اوہناں دی یاد وچ ہر سال سماج -سدھار لئی کم کرن والی عورت نوں اوارڈ دتا جاندا اے۔ سن 1998 وچ 10 مارچ نوں اوہناں دی یاد وچ ڈاک-تار ڈیپارٹمنٹ ولوں ڈاک ٹکٹ جاری کیتا گیا۔ سن 2015 وچ اوہناں دے اعزاز ہت “پونا یونیورسٹی” دا ناں “سوتریبائی پھولے پونا یونیورسٹی” رکھیا گیا۔ حال ہی وچ 3 جنوری 2017 نوں گوگل ولوں اوہناں دے 186ویں جم دن تے اعزاز ہتّ ‘گوگل ڈوڈل’ جاری کیتا جس وچ سوتریبائی نوں اپنے پلو ہیٹھ عورتاں نوں اپنی بکل وچ لیندے دکھایا گیا اے۔

ساوتریبائی دی اک مشہور شاعری

جاؤ جاکر پڑھو-لکھو
بنو آتمنربھر، بنو میہنتی
کام کرو-گیان اور دھن اکٹھا کرو
گیان کے بنا سب کھو جاتا ہے
گیان کے بنا ہم جانور بن جاتے ہیں
اس لئے خالی نہ بیٹھو، جاؤ، جاکر شکشا لو
دمتوں اور تیاگ دئے گیوں کے دکھوں کا انت کرو
تمھارے پاس سیکھنے کا سنہرا موقع ہے
اس لئے سیکھو اور جاتِ کے بندھن توڑ دو
براہمنوں کے گرنتھ جلدی سے جلدی پھینک دو

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ