مدراس پریزیڈینسی
| |||||||||||||||||||
 نوآبادیاتی ہندوستان دے شاہی وجود | |
| ولندیزی ہند | 1605–1825 |
|---|---|
| ڈینش۔ ناروے ہند | 1620–1869 |
| فرانسیسی ہند | 1769–1954 |
| ہندوستان گھر | 1434–1833 |
| پرتگیزی ایسٹ انڈیا کمپنی | 1628–1633 |
| برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی | 1612–1757 |
| کمپنی راج | 1757–1858 |
| برطانوی راج | 1858–1947 |
| برما چ برطانوی راج | 1824–1948 |
| نوابی ریاستاں | 1721–1949 |
| تقسیم ہند | 1947 |
مدراس پریزیڈنسی (Madras Presidency) جسنوں صوبہ مدراس (Madras Province) وی کہیا جاندا سی، برطانوی ہند دی اک انتظامی تقسیم (پریزیڈنسی) سی۔ مدراس پریزیڈینسی (تمل: சென்னை மாகாணம்) نوں سرکاری طور اتے فورٹ سینٹ جارج دی پریزیڈینسی اتے مدراس پروونس دے روپ وچ وی جانیا جاندا اے، برطانوی ہند دا اک پربندھکی علاقہ سی۔[۱] اپنی سبھ توں وڈی سرحد تک پریزیڈینسی وچ دکھن بھارت دے سارے حصیاں سمیت حال بھارتی صوبے تملناڈو ، شمالی کیرالا دا مالابار علاقہ ، لکشدیپ جزیرے، ساحلی آندھرا پردیش اتے آندھرا پردیش دے رائلسیما علاقہ، گنجام، ملکانگری، کوراپٹ، رائےگڑھ، نورنگپور اتے دکھن اڑیسہ دے گجپتی ضلعے اتے بیلاری، دکھن کنڑ اتے کرناٹک دے اڈپی ضلعے شامل سن۔ پریزیڈینسی دی اپنا سردیاں دا راجگڑھ مدراس اتے گرمیاں دا راجگڑھ اوٹاکامنڈ سی۔
1639 وچ برٹش ایسٹ انڈیا کمپنی نے مدراسپٹنم پنڈ نوں خریدیا سی اتے اسدے اک سال بعد مدراس پریزیڈینسی دی پرانے ، سینٹ جارج قلعے دی ایجنسی دا قیام کیتا سی ، حالانکہ مچھلیپٹنم اتے آرماگون وچ کمپنی دے کارخانے 17ویں صدی دے شروع توں ہی موجود سن۔ 1655 وچ اک وار پھر ولوں اسدی سابق دی حالت وچ واپس لیاؤن ولوں پہلاں ایجنسی نوں 1652 وچ اک پریزیڈینسی دے روپ وچ انت بنایا گیا سی۔ 1684 وچ اسنوں پھر توں اک پریزیڈینسی دے روپ وچ انت بنایا گیا اتے ایلیہو ییل نوں پہلا پریزیڈینٹ تعینات کیتا گیا۔ 1785 وچ پٹس انڈیا ایکٹ دے پراودھاناں دے تحت مدراس بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی ولوں قائم تن صوبےآں وچوں اک بن گیا۔ اسدے بعد کھیتر دے پرمکھ نوں پریزیڈینٹ دی بجائے گورنر دا نام دتا گیا اتے کلکتہ وچ گورنر - جنرل دا ماتحت بنایا گیا ، ایہہ اک اجیہا عہدہ سی جو 1947 تک قایم رہا۔ قانونی ، آئینی اتے ایگزیکٹیو طاقتاں گورنر دے نال رہِ گئیاں جنہاں نوں اک کاؤنسل دا تعاون حاصل سی جسدے آئین نوں 1861 ، 1909 ، 1919 اتے 1935 وچ سدھاراں نال درست کیتا گیا سی۔ 1939 وچ دوسری جنگ عظیم چھڑن دے ویلے تک مدراس وچ نیمی چون منعقد کیتے گئے۔ 1908 تک صوبہ وچ 22 ضلعے شامل سن جنہاں وچوں ہر اک اک ضلع کلیکٹر دے ماتحت سی اتے اگے اسنوں تالکا اتے فرقہ وچ ونڈ کیتا گیا سی جس وچ پنڈ انتظام دی سبھ توں چھوٹی اکائی دے روپ وچ سن۔
مدراس نے 20ویں صدی دے شروعاتی دہاکیاں وچ بھارتی آزادی تحریک وچ اک اہم یوگدان دتا اتے ایہہ 1919 دے مونٹیگ - چیمسفورڈ سدھاراں دے بعد برطانی ہند وچ دوہرے حکمرانی دی انتظام نوں لاگوُ کرن والا پہلا صوبہ سی۔ اسدے بعد گورنر نے اک پردھانمنتری دے نال - نال حکمران کیتا۔ 15 اگست ، 1947 نوں بھارتی آزادی دے آمد دے نال پریزیڈینسی نوں ختم کر دتا گیا۔ 26 جنوری ، 1950 نوں بھارتی لوک-راج دے شروع دے موقعے اتے مدراس نوں بھارتی یونین دے صوبےآں وچوں اک دے روپ وچ منظور کیتا گیا۔
شروع
[سودھو]انگریزاں دے آمد توں پہلاں
[سودھو]1685 اتے 1947 دے وچ وکھ وکھ راجیاں نے ضلعیاں اتے حکمرانی کیتی جسدے نال مدراس پریزیڈینسی دا گٹھن ہویا جدوں کہ ڈولمین دی کھوج نے ایہہ ثابت کر دتا اے کہ برصغیر دے اس حصہ وچ آبادی گھٹو گھٹ پتھر یگ وچ ہی بس گئی سی۔ ساتواہن شاہی خاندان جسدا غلبہ تیجی صدی ق م: توں لے کے تیجی صدی عیسوی دے سنگم دور دے دوران مدراس پریزیڈینسی دے شمالی حصہ اتے سی ، ایہہ اس کھیتر دا پہلا پرمکھ حکمران شاہی خاندان بنیا۔ دکھن دے ول چیرس ، چول اتے پنڈیا ساتواہن دے ہم عصر سن۔ آندھرا دے ساتواہناں اتے تملناڈُو وچ چولاں دے پتن دے بعد اس کھیتر اتے کلابھرس نامک اک گھٹ مشہور جاتی دے لوکاں نے فتح حاصل کر لئی۔ اس کھیتر نے بعد دے پلو شاہی خاندان دے ماتحت اپنی سابق حالت پھر ولوں بحال کر لئی اتے اسدے بعد چولاں اتے پنڈیا خاندان دے ماتحت اسدی رہتل اپنے سنہرے یگ وچ پہنچ گئی۔ 1311 ء وچ ملک کپور ولوں مدرائے دی فتح دے بعد اتھے اک سنکھپت خاموشی چھا گئی جدوں دوناں رہتلاں اتے سبھیتاواں دا پتن ہونا شروع ہو گیا۔ تمل اتے تیلگو پردیساں دی سابق حالت 1336 وچ قائم وجینگر سلطنت دے ماتحت بحال ہوئی۔ سامراج دے پتن دے بعد ایہہ کھیتر کئی سلطاناں ، پولگاراں اتے یورپی کاروباری کمپنیاں دے وچ ونڈ کے رہِ گیا۔
شروع دا بریٹیش وپار پوسٹ
[سودھو]31 دسمبر ، 1600 نوں مہارانی ایلزابیتھ اول نے انگریزی وپاریاں دے اک گروہ نوں اک شروعاتی متحد- شیئر والی کمپنی ، انگریزی ایسٹ انڈیا کمپنی دا گٹھن کرن دا اک چارٹر حاصل کیتا۔ بعد وچ کنگ جیمس اول دی حکمرانی دور دے دوران سر ولیئم ہاکنس اتے سر تھامس رو نوں کمپنی ولوں بھارت وچ کاروباری کارخانے قائم کرن دی اجازت حاصل کرن لئی مغل بادشاہ جہانگیر دے نال گل بات کرن لئی بھیجیا گیا۔ ایہناں وچوں پہلا کارخانہ دیس دے لہندے ساحل اتے سورت وچ اتے مشرقی ساحل اتے مسولیپاٹم وچ بنایا گیا سی۔ گھٹ توں گھٹ 1611 وچ مسولیپاٹم بھارت دے مشرقی ساحل اتے سبھ توں پرانا وپاری پوسٹ رہا اے۔ 1625 وچ دکھن دے ول کچھ میل دی دوری اتے آرماگون وچ اک اتے کارخانہ قائم کیتا گیا سی جسدے بعد دوناں کارخانے مچھلیپاٹم وچ واقع اک ایجنسی دے بھلی-بھانت دے مطابق آ گئے۔ اسدے ترنت بعد بریٹیش اہلکاراں نے کارخانیاں نوں ہور زیادہ دکھن دے ول منتقل کرن دا فیصلہ لیا کیونکہ اس ویلے مشرقی ساحل اتے خرید لئی مہیا وپار دی مکھ سامان ، کپاہ دے کپڑے دی کمی سی۔ ایہہ سمسیا گولکونڈا دے سلطان دے مقامی اہلکاراں ولوں کیتے جان والے اتپیڑن دے کارن کئی گنا ودھ گئی سی۔ تدّ ایسٹ انڈیا کمپنی دے منتظم فرانسس ڈے نوں دکھن بھیجیا گیا سی اتے پھر چندرگری دے راجے دے نال گل بات دے بعد اوہناں نے مدراسپٹنم پنڈ وچ اک کارخانہ قائم کرن لئی اک زمین انودان حاصل کرن وچ سفلتا حاصل کیتی ، اتھے نویں سینٹ جارج قلعے دا اساری کیتا گیا۔ نویں بستی دے قابو لئی اک ایجنسی بنائی گئی اتے کارک مسولیپٹنم دے اینڈریو کوگن نوں پہلا ایجنٹ تعینات کیتا گیا۔ بھارت دے مشرقی تٹ دے کول ساریاں ایجینسیاں جاوا وچ بینٹم دی پریزیڈینسی دی ماتحت سن۔ 1641 تک پھورٹ سینٹ جارج کورومنڈل ساحل اتے کمپنی دا مکھالا بن گیا سی۔
فورٹ سینٹ جارج دی ایجنسی
[سودھو]اینڈریو کوگن دا تھاں فرانسس ڈے نے لیا اتے اسدے بعد تھامس آئوی اتے پھر تھامس گرینہل نے اوہناں دی جگہ لئی۔ 1653 وچ گرینہل دا کارجدور ختم ہون اتے پھورٹ سینٹ جارج نوں بینٹم ولوں وکھ اک پریجیڈینسی دے روپ وچ اتے پہلا پریجیڈینٹ آرون بیکر دے اگوائی وچ انت کیتا گیا۔ حالانکہ 1655 وچ قلعے دے درجے نوں اک ایجنسی دے روپ وچ اونت کیتا گیا اتے 1684 تک لئی اسنوں سورت وچ واقع کارخانے دے ماتحت بنا دتا گیا۔ 1658 وچ بنگال دے سارے کارخانیاں دا قابو مدراس نوں دے دتے گیا جدوں انگریزاں نے کول دے پنڈ ٹرپلکین نوں اپنے قبضہ وچ کر لیا۔
