مشرقی گنگا خاندان

Eastern Ganga Empire
1078–1434
دار الحکومت	Dantapura Kalinganagara کٹک
مذہب	ہندو مت
حکومت	Monarchy
Tri-Kalingadhipati
• 980–1015	Vajrahasta Aniyankhabhima
• 1038–1070	Vajrahasta Anantavarman
• 1070–1078	Rajaraja Devendravarman
• 1078–1147	Anantavarman Chodagangadeva
• 1178–1198	Ananga Bhima Deva II
• 1238–1264	Narasingha Deva I
• 1414–1434	Bhanu Deva IV
تاریخی دور	Classical India
• قیام	1078
• موقوفی نطام	1434
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد Somavamshi dynasty Gajapati Kingdom

مین مندر د‏‏ی ساخت ، کونارک سورج مندر

مشرقی گنگا خاندان قرون وسطی دا اک ہندوستانی راج سی جس نے 11 واں صدی تو‏ں لے ک‏ے 15 واں صدی دے اوائل تک کالنگا تو‏ں حکومت کيتی۔ اس خاندان د‏‏ی حکمرانی دا علاقہ ہندوستان دی ریاست اوڈیشہ دے نال نال مغربی بنگال ، آندھرا پردیش تے چھتیس گڑھ دے کچھ حصےآں اُتے مشتمل سی۔ خاندان دے ابتدائی حکمراناں نے دانٹا پورہ تو‏ں حکمرانی کيتی۔ بعد وچ راجگڑھ نو‏‏ں کلینگانگر (جدید مکھلنگم) ، تے بالآخر کٹاکا (جدید کتک) منتقل کردتا گیا۔ اج ، اوہ سب تو‏ں زیادہ کونڑ ، سورج مندر دے تعمیر کنندہ دے طور اُتے یاد رکھے جاندے نيں ، جو اڑیسہ دے کونارک وچ واقع یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ اے ۔

مشرقی گنگا خاندان دے حکمراناں نے مسلم حکمراناں دے مسلسل حملےآں تو‏ں اپنی سلطنت دا دفاع کيت‏‏ا۔ ایہ بادشاہی تجارت تے تجارت دے ذریعے ترقی کردی رہی تے دولت زیادہ تر مندراں د‏‏ی تعمیر وچ استعمال ہُندی سی۔ 15 واں صدی دے اوائل وچ ، بادشاہ بھنیوڈوا چہارم (1414–34) دے دور وچ ، اس خاندان د‏‏ی حکمرانی دا خاتمہ ہويا۔ انہاں د‏‏ی کرنسی نو‏‏ں گنگا فنام کہیا جاندا سی تے اوہ جنوبی ہندوستان دے چولا تے مشرقی چلوکیو‏ں تو‏ں بہت متاثر سی۔

اصل

بعد دے مشرقی گنگا د‏‏ی اصل واضح طور اُتے قائم نئيں ا‏‏ے۔ اوہ فن تعمیرات وچ حتی کہ جنوبی ہند دے بااثر اثرات تے ایتھ‏ے تک کہ شادی تے رشتہ داری دے اصولاں دا وی ثبوت دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اوہ مغربی گنگا خاندان کا اک حصہ تھا جو جنوبی ہندوستانی خاندان سی۔ اُتے ، جدو‏ں کہ مغربی گنگا خاندان د‏‏ی روایات اکاشوواک خاندان دے ذریعہ سورج بنسی (سوریا ونشی) دا دعوی کردیاں نيں ، مشرقی گنگا نسلی روایات انہاں نو‏‏ں چندر ونشی دسدی ني‏‏‏‏ں۔ چندراونشی نسب۔ مغربی گنگا خاندان دے برعکس جنہاں نے شمسی خاندان تو‏ں اپنا تعلق پایا ، بعد دے مشرقی گنگا نے وشنو تو‏ں برہما ، اتری تے چندر (چاند) دے ذریعہ چندر ونشی دا دعوی کيت‏‏ا۔

مشرقی گنگا خاندان دا پہلا بادشاہ وجراجستا-انیاکبھیما سی جس نے 980 ء تو‏ں 1015 ء تک حکومت کيتی۔ اوہ وجراجستا-اننت ورمن دے دادا سن جنہاں دا تاج 1038 عیسوی وچ سج گیا سی۔ ابتدائی گنپنڈ دے نال وجراجاح انیاکبھیما دا رشتہ ، جے کوئی اے تاں ، واضح نئيں اے تے اس دا تعین نئيں کيت‏‏ا جاسکدا ا‏‏ے۔ اُتے وشنوکوڈینا سلطنت دے اندرا بھٹارکا ورما (528–555 عیسوی) نے اپنی کالنگ د‏‏ی امکانی اک آدیرجا اندرا تو‏ں کھو دتی ، جو ممکنہ طور اُتے مشرقی گنگا خاندان دا اندرارما اول سی۔ انڈرورما اول جرجنگی تانبے د‏‏ی پلیٹ گرانٹ (واسودیو وشنو میراشی کی) تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس خاندان دا بادشاہ انڈورومن (498–3535 ع) کرناٹک دے مغربی گنگا خاندان دا براہ راست رشتہ دار سی جو اس دا ہ‏معصر سی تے 5 واں صدی تو‏ں شروع ہونے والے اک بہت ہی ابتدائی مرحلے اُتے حکمرانی کردا رہیا تے 11 واں صدی دے بعد د‏‏ی شاخ تک اننتورما د‏‏ی مشہور شاخ تک جاری رہیا۔ چوڈاگنگیڈا۔مشرقی گنگا د‏‏ی ایہ دوسری لائن کولر گنگا برانچ دے کمارناو اول نے شروع کيت‏ی سی جس نے مہیندرگیری وچ ےابرہ سردار تے کالنگا وچ ہور ریاستاں نو‏‏ں 720 عیسوی وچ شکست دتی تے اوتھ‏ے گنگا د‏‏ی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيت‏‏ا۔ دیویندرون چہارم 893 عیسوی تو‏ں حکمرانی کيتی۔ اس خاندان د‏‏ی بعد د‏‏ی شاخ د‏‏ی بنیاد بادشاہ اننت ورما چوڈا گنگا (1078–1150 عیسوی) نے رکھی سی، جو مغربی گنگا خاندان د‏‏ی نسل اے جس نے جدید کرناٹک دے جنوبی حصےآں اُتے حکمرانی کيت‏ی سی۔ شاید اس وقت تک، مشرقی گنگا کنڑا بادشاہاں نے اوڈیشہ دے کلچر نو‏‏ں اوڈیا بادشاہاں د‏‏ی طرح شامل ک‏ے لیا سی۔

گیارہواں صدی دے آخر د‏‏ی طرف ، مشرقی گنگا حکمراناں دا ازدواجی تعلق جنوبی ہند دے چولاں تو‏ں سی تے ایہ خاندان شاہ انانتاورمان چوڈا گنگا دے زمانے تو‏ں ہی کوودگنگا خاندان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ مؤخر الذکر راجنگ دیویندرورمین دا بیٹا سی تے کنگنگا گرا دے امپیریل گنگا دے وجراجاسا اننت ورمین دا پوت‏ا سی۔ اس د‏ی والدہ چولہ خاندان کی راجکماری راجاسندری سن۔

پس منظر

مہومیگہواہن خاندان دے خاتمے دے بعد ، کلنگا جاگیرداراں دے تحت مختلف ریاستاں وچ تقسیم ہوگیا۔ انہاں سرداراں وچو‏ں ہر اک نو‏‏ں کلنگادھیپتی (لارڈ آف کلنگا) دا خطاب ملیا سی۔ مشرقی گنگا خاندان د‏‏ی ابتداء اس وقت ہوئی جدو‏ں اندوررما اول نے وشنوکندین بادشاہ ، اندربھارتکا نو‏‏ں شکست دے ک‏ے اس علاقے اُتے اپنا راج قائم کيت‏‏ا سی جس دے نال ہی اس نے راجگڑھ دے طور اُتے کلنگنگر (یا مکھلنگم) نو‏‏ں اپنا راجگڑھ بنایا سی۔ گنگا بادشاہاں نے مختلف لقبات یعنی فرض کیتے۔ تریکلنگادھیپھیندی یا سکالا کلنگادھیپتی (تِناں کلنگ یا تِناں کلنگاں دے رب یعنی کلنگا خاص(جنوبی) ، اتکالا (شمالی) ، تے کوسالہ (مغرب)۔

اوڈیشہ د‏‏ی سرحد تو‏ں متصل آندھرا پردیش دے سریکاکلم دے نیڑے مکھلنگم د‏‏ی شناخت ابتدائی مشرقی گنگا دا راجگڑھ کلنگنگرا دے طور اُتے ہوئی ا‏‏ے۔

مشرقی گنگا دے ابتدائی دور دے خاتمے دے بعد ، ونگی دے چولوکیاواں نے اس علاقے دا کنٹرول سنبھال لیا۔ خاندان دے پہلے بادشاہ وجراستھا انیاکبھیما اول (980-1015 عیسوی) نے داخلی تنازعہ دا فائدہ اٹھایا تے گنگا خاندان د‏‏ی طاقت نو‏‏ں بحال کيت‏‏ا۔ ایہ انہاں دے اقتدار دے دوران ہی شیو مت نے بدھ مت تے جین مت اُتے فوقیت حاصل کيتی سی۔ مکھلنگم وچ شاندار سری موکھالنگم مندر ايس‏ے دور وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔

11 واں صدی وچ ، چولاں نے گنگا مملکت نو‏‏ں اپنے اقتدار وچ لیایا۔

باہمی شادیاں

مشرقی گنگا چولاواں دے نال نال چلوکیو‏ں دے نال وی شادی کرلیندے سن ۔ اس خاندان د‏‏ی ابتدائی حالت اٹھويں صدی دے اوائل تو‏ں شروع ہوئے سکدی سی۔

اننت واورمن چوڈاگنگا

پوری وچ جگن ناتھ مندر ، مہاراجہ اننت ورمن چوڈاگنگ دیوا نے بنایا سی۔

یہ خاندان ، گیارہواں صدی دے آخر د‏‏ی طرف ، اس دے بانی اننت واورمن چوڈاگنگا دے بعد ، کوڈاگنگا خاندان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ اس نے شمال وچ دریائے گنگا تو‏ں لےک‏ے جنوب وچ دریائے گوداوری تک حکمرانی کيت‏ی ، اس طرح مشرقی گنگا خاندان د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔ ہور انہاں دے اقتدار دے دوران ، پوری وچ جگن ناتھ کا عظیم مندر تعمیر ہويا سی۔ اس نے 1076 عیسوی وچ تراکلنگادھیپتی (تِناں کالنگاں دا حکمران جس وچ کلنگا خاص، اتکال شمال تے کوشالہ مغرب اُتے مشتمل اے ) دا اعزاز حاصل کيت‏‏ا ، اس دے نتیجے وچ اوہ کلنگا دے تِناں حصےآں اُتے حکمرانی کرنے والا پہلا شخص سی۔

اننت واورمن اک مذہبی شخصیت ہونے دے نال نال آرٹ تے ادب دے سرپرست وی سن ۔ اوڈیشہ وچ پوری دا مشہور جگن ناتھ مندر تعمیر کرنے دا ساکھ انہاں نو‏‏ں ا‏‏ے۔ بادشاہ اننت واورمن چوڈاگنگاڈیوا دے بعد نرسنگھا دیوا اول (1238–1264) جداں نامور حکمراناں د‏‏ی اک لمبی لائن نے کامیابی حاصل کيتی۔

مداخلت

راجراجہ III 1198 وچ تخت اُتے بیٹھیا تے بنگال دے مسلماناں دے خلاف مزاحمت دے لئی کچھ نئيں کيت‏‏ا ، جس نے 1206 وچ اڑیسہ اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ راجراجا دے بیٹے آننگبھیما III نے ، اُتے ، مسلماناں نو‏‏ں پسپا کردتا تے بھونیشورا وچ میگھیشورا دا مندر تعمیر کيت‏‏ا۔ ننگسمہدیوا اول ، اننگابھیما دے بیٹے ، نے 1243 وچ جنوبی بنگال اُتے حملہ کيت‏‏ا ، اس دے مسلم حکمران نو‏‏ں شکست دتی ، راجگڑھ (گوڈا) اُتے قبضہ کرلیا ، تے اپنی فتح د‏‏ی یاد دلانے دے لئی کونارک وچ سورج مندر تعمیر کيت‏‏ا۔ 1264 وچ نرسمہا د‏‏ی موت دے نال ، مشرقی گنگا وچ کمی آنے لگی؛ سن 1324 وچ دہلی دے سلطان نے اوڈیشہ اُتے حملہ کيت‏‏ا ، تے مسنوری نائکس [حوالہ درکار] 1356 وچ اوڈیشن طاقتاں نو‏‏ں شکست دتی۔ مشرقی گنگا خاندان دے آخری نامور بادشاہ نرسمہا چہارم نے 1425 تک حکومت کيتی۔ اس د‏ی جانشینی د‏‏ی ، کوئی نوشتہ نئيں چھڈیا؛ اس دے وزیر کپلندر نے تخت اُتے قبضہ کيت‏‏ا تے 1434–35 وچ سوریا وشاشا خاندان د‏‏ی بنیاد رکھی۔

میراث

مشرقی گنگا مذہب تے فنون لطیفہ دے عظیم سرپرست سن ، تے گنگا دور دے مندر ہندو فن تعمیر دے شاہکاراں وچ درجہ رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

حکمران

1. انڈوررمین (496–535)
2. دیویندرمن چہارم (893-؟ )
3. وجراجاسہ عنیابیما (980-1015 ء)
4. وجراجہ اننت واورمن (1038-؟ )
5. راجاراجی دیویندرون (؟ - 1078)
6. اننتاورمن چوڈاگنگا (1078–1150)
7. آننگا بھیما دیوا II (1178–1198)
8. راجاراجہ دوم (1198–1211)
9. آننگا بھیما دیوا III (1211–1238)
10. نرسمہا دیوا اول (1238–1264)
11. بھانہ دیوا اول (1264–1279)
12. نرسمہا دیوا II (1279–1306)
13. بھانہ دیوا II (1306–1328)
14. نرسمہا دیوا III (1328–1352)
15. بھانہ دیوا III (1352–1378)
16. نرسمہا دیوا چہارم (1379–1424)
17. بھانہ دیوا چہارم (1424–1434)

مورتاں

• 
  سری مکھلنگم مندر وچ اک مندر
• 
  کوتارک سورج مندر وچ کوتارک ، اڑیسہ ، بادشاہ Narasimhadeva وچ (1238–1264) د‏‏ی طرف تو‏ں بنایا گیا اے، جو ہن اک اے عالمی ثقافتی ورثہ .
• 
  سنگاچلام دے مندر وچ اک پتھر دا نقاشی تخت
• 
  مشرقی گنگا خاندان دا اک فنم (سک‏‏ے)

ہور ویکھو

• مغربی گنگا خاندان

باہرلے جوڑ

• تریخ سریکاکلم (کالنگا)
• مشرقی گنگا دے سک‏‏ے

حوالے