چوتنگ نالا

ایہہ ندی سرسوتی دے دکھن وچ شروع ہو کے، سرسوتی دے سمانتر(پیرلل) چلدی ہے ۔ بالچھپڑ دے نیڑے دوویں ندیاں اکٹھیاں ہندیاں ہن پر کجھ تھلے جا کے پھر اڈّ-اڈّ چلدیاں ہن ۔ چوتنگ یمنا دے سماننتر چل کے ہانسی تے حصار ولّ نوں مڑ جاندی ہے ۔ ایہہ سرمور دیاں پہاڑیاں 'چوں شروع ہندی ہے، لاڈوا، جیند، ہانسی، ہسار اتے بھدرا (بیکانیر کھیتر) دے پاس دی گزردی ہوئی ایہہ ماروتھل وچ الوپ ہو جاندی ہے ۔ اتر ویدک کال وچ اس نوں درسدوتی کیہا جاندا سی، کیونکہ ایہہ اپنے پانی نال چھوٹے پتھر لیاؤندی سی ۔ اس دا خشک وہن نوہر اتے سورتگڑھ پاس ویکھیا جا سکدا ہے، جتھے ایہہ گھگر دریا نال مل جاندی سی ۔

فیروز شاہ تغلق نے جد 1356 وچ جہڑی نہر یمنا وچوں کڈھی سی اتے جس نوں اجکل لہندی یمنا نہر کیہا جاندا ہے، اس ندی دے پرانے وہن نوں ہی ورتیا سی ۔ رامائن کال وچ اس نوں سرکنڈا کیہا گیا ہے ۔ امپیریئل گزٹیئر آف انڈیا، پنجاب، بھاگ-1 انوسار اکبر نے 1568 وچ اس نہر دی پھر کھدائی کیتی تے یمنا دے پانی نوں چوتنگ راہیں لجا کے ہانسی اتے حصار وچ ورتیا ۔

رگوید کال دے پرسدھ قبیلے 'بھارت' نے اسے ندی اتے سرسوتی دے کنڈھے کئی یگّ کیتے اتے قربانیاں دتیاں، اس لئی اسیں زور نال کہہ سکدے ہاں کہ ایہہ قبیلہ اس کھیتر وچ رہندا سی، جس نوں پچھوں کروکشیتر کیہا گیا ۔ لہندی یمنا نہر دی ہانسی برانچ نہر لئی اسے چوتنگ ندی دے پرانے وہن نوں ورتیا گیا ہے ۔