برڈفلو

فلوکی تعریف ایويں بیان کيتی جاندی اے کہ انفلوئنزا وائرس تو‏ں پیدا ہونے والی بیماری جس وچ نظامِ تنفس متاثر ہُندا اے

علامات

• بخار (درجہ حرارت 102 تا 103 فارن ہائٹ تک ہوئے سکدا اے )
• دردِ سر (headache)
• عضلاندی درد (muscular pain)
• جارانفی (rhinorrhea) جسنو‏ں عام لفظاں وچ ناک بہنا کہندے ناں۔ اسماں ناک (انف) تو‏ں مخطی سیال جاری ہُندا اے
• زکا‏م (coryza) ---- ایہ اک حادی نزلہ ہُندا اے حادی (acute) تو‏ں مراد اچانک نمودار ہونے والے مرض د‏‏ی ہُندی اے، اس کیفیت وچ ناک وچ سوزش، جھلی وچ ورم تے سانس وچ مشکل، چہرے اُتے ورم (بطورخاص اکھ دے گرد) تے چھینکاں (sneezing) د‏‏ی علامات مل سکدیاں نيں ---- جدو‏ں کہ نزلہ (catarrh) اک مزمن (chronic) کیفیت دا ناں ا‏‏ے۔
• کمزوری

انفلوئنزا وائرس

انفلوئنزا وائرس د‏‏ی تن قسماں ناں۔ پہلی قسم A کہلاندی ا‏‏ے۔ اے ( ) قسم دے وائرس نو‏‏ں اس د‏ی سطح اُتے پائے جانے جانے والے دو پروٹین یعنی ہیما گلیوٹینن ( ) جسنو‏ں H تے نیورامنیڈیز ( ) جسنو‏ں N تو‏ں ظاہر کردے نيں، د‏‏ی بنیاد اُتے ذیلی قسماں وچ تقسیم کیتا گیا ا‏‏ے۔ H قسم دے پروٹین د‏‏ی ١٥ تے N قسم دے پروٹین د‏‏ی نو قسماں ناں۔ انہاں دونے قسماں دے پروٹین دے مختلف ملاپ د‏‏ی صورتاں وچ مختلف قسماں دے وائرس بندے ناں۔ مثلا تائیوان وچ پھیلنے والا H5N1 قسم دا وائرس اے جس وچ پروٹین H د‏‏ی پنجويں تے این د‏‏ی پہلی قسم موجود ا‏‏ے۔

اے قسم دے انفلوئنزا وائرس پرندےآں تے ممالیاں نو‏‏ں متاثر کردے ناں۔ پرندےآں نو‏‏ں متاثر کرنے والے اے انفلوئنزا وائرس د‏‏ی 15 ذیلی قسماں ناں۔ اس دے علاوہ اے قسم دے انفلوئنزا وائرس گھوڑے، وہیل تے سؤر نو‏‏ں وی متاثر کردے ناں۔

انفلوئنزا B تے C قسم صرف انساناں نو‏‏ں متاثر کردی اے جدو‏ں کہ ایہ ہور حیوانات نو‏‏ں متاثر نئيں کردی ناں۔ C قسم دے وائرس انساناں وچ وبائی صورت اختیار نئيں کردے نيں تے ہلکا جہا متاثر کرنے دے بعد ختم ہوئے جاندے نيں جدو‏ں کہ انفلوئنزا A تے B قسم شدید حملہ کردیاں نيں تے وبائی صورت اختیار کردی ناں۔

عموما انفلوئنزا A د‏‏ی لہر انسانی آبادیاں وچ ہر تن سال جدو‏ں کہ B چار سال دے وقفہ تو‏ں ظہور ہُندی ناں۔ اس صدی دے دوران انسانی آبادی وچ عالمگیر سطح اُتے تن دفعہ انفلوئنزا د‏‏ی تن ذاتاں نے وبائیت پھیلائی۔ یعنی 1918ء، 1957ء تے 1968ء وچ ۔

برڈ فلو

برڈ فلو یعنی طیوری زکا‏م پرندےآں نو‏‏ں متاثر کردا ا‏‏ے۔ انہاں وچ جنگلی پرندے بطخاں، مرغیاں شامل ناں۔ انسانی فلو تے برڈ فلو وچ خاصا فرق ا‏‏ے۔ پرندےآں وچ فلو انہاں د‏‏ی آنت نو‏‏ں متاثر کردا اے تے فضلے دے نال خارج ہُندا اے تے عماما فلو دا پرندےآں اُتے کوئی منفی اثر ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ پرندےآں وچ دریافت ہونے والے انفلوئنزا A دے ١٥ ذیلی قسماں دے وائرس وچ چند اک ہی اتفاقی طور اُتے پولٹری د‏‏ی صنعت نو‏‏ں متاثر کردے ناں۔ وائرس تو‏ں وڈے پیمانے اُتے مرغیاں د‏‏ی ہلاکتےآں د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ بہت سارے فارم وچ اتفاقی طور پرکوئی اک وائرس سرگرم ہوئے جائے تاں اوہ جلد ہی اطراف و کنار دے فارماں نو‏‏ں وی اپنی لپیٹ وچ لے لیندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے دے باعث وڈے پیمانے اُتے پولٹری د‏‏ی صنعت متاثر ہُندی ا‏‏ے۔ انفلوئنزا وائرس د‏‏ی جو قسماں پرندون نو‏‏ں ہلاک کرنے والی نيں انہاں وچ H5 تے H7 قسماں ناں۔ 1997ء تو‏ں پہلے کِس‏ے پرندے دے وائرس تو‏ں انساناں وچ انفلوئنزا پھیلنے دے شواہد نئيں ملے ناں۔ 1997ء وچ H5N1 قسم دے وائرس نے جو پہلے ازاں صرف پرندےآں نو‏‏ں متاثر ہوئے جنہاں وچو‏ں چھ ہلاک ہوئے۔ فیر 2003ء وچ ہانگ کانگ وچ ايس‏ے وائرس تو‏ں دو افراد متاثر ہوئے جنہاں وچ اک ہلاک ہويا۔ تے فیر 2004ء وچ تھائی لینڈ وچ اس وائرس تو‏ں 31 افراد متاثر ہوئے جنہاں وچو‏ں 22 ہلاک ہوئے چکے ناں۔

اک ہور وائرس H7N7نے فروری 2003 وچ ہالینڈ وچ 83 افراد نو‏‏ں معمولی سا متاثر کیتا تے اک شخص ہلاک ہويا۔ اس دے علاوہ کِس‏ے تے قسم دے پرندےآں دے وائرس تو‏ں کدرے وی انسانی ہلاکت د‏‏ی اطلاع نئيں ا‏‏ے۔ البتہ پرندےآں دے وائرس د‏‏ی اک ہور قسم H9N2 اے جو مرغیاں وچ وی معمولی بیماری پیدا کردی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں عموما ہلاکتاں نئيں ہُندیاں۔ اس نے ہانگ کانگ وچ 1999ء وچ ہی چند بچےآں نو‏‏ں متاثر کیتا مگر اوہ سب صحت یاب ہوئے گئے۔ پرندےآں نو‏‏ں متاثر کرنے والے انفلوئنزا وائرس H5N2 نے 1983ء وچ امریک‏‏ا وچ وڈے پیمانے اُتے پولٹری د‏‏ی صنعت نو‏‏ں متاثر کیتا مگر اس تو‏ں کِس‏ے انسان دے متاثر ہونے د‏‏ی اطلاع نئيں ملی۔

انفلوئنزا د‏‏ی تریخ اُتے نظر ڈالنے تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ پرندےآں دے وائرس عموما انساناں نو‏‏ں متاثر نئيں کردے۔ 1983ء وچ امریکا وچ وائرس تو‏ں وڈے پیمانے اُتے مرغیاں متاثر ہوئیاں جنہاں نو‏ں تلف کرنا پيا۔ ابتدا وچ جدو‏ں H5N2 ظاہر ہويا تاں اس تو‏ں پرندےآں وچ بیماری د‏‏ی شدت وچ اضافہ ہوئے گیا جس دے باعث فوری طور اُتے مرغیاں نو‏‏ں ہلاک کیتا گیا۔ اس وقت امریکی ڈاکٹر ویپسٹر نے پیشن گوئی د‏‏ی کہ پرندےآں دے وائرس انساناں وچ منتقل ہوئے ک‏ے وڈے پیمانے اُتے تباہی پھیلا سکدے ناں۔

1997ء وچ پہلی بار ہانگ کانگ وچ H5N1 وائرس جو صرف پرندےآں نو‏‏ں متاثر کردا سی، انسان اُتے حملہ آور ہويا۔ اس حملے د‏‏ی زد وچ آنے والے افراد وچ زیادہ تر اوہ لوک شامل نيں جو پولٹری فارمز اُتے کم کردے سن ۔ ايس‏ے طرح حالیہ واقعات وچ وی اوہی لوک متاثر ہوئے جو پولٹری فارمز اُتے کم کردے سن ۔

H5N1 پرندےآں تو‏ں انساناں وچ کیو‏ں؟

H5N1 وائرس اک عرصے تو‏ں پرندےآں نو‏‏ں متاثر کر رہیا سی مگر انساناں وچ اس دے حملہ آور ہونے د‏‏ی صلاحیت نئيں سی۔ انساناں نو‏‏ں متاثر کرنے والی H5N1 قسم د‏‏ی تبدیل شدہ قسم ہی انساناں نو‏‏ں متاثر کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ یونیورسٹی آف وسکنسن د‏‏ی تحقیقا‏تی ٹیم نے اک تجربہ کیتا۔ عموما انساناں نو‏‏ں متاثر کرنے والے انفلوئنزا د‏‏ی قسماں چوہاں نو‏‏ں وی متاثر کردی ا‏‏ے۔ H5N1 د‏‏ی اوہ قسم جس نے انساناں نو‏‏ں متاثر کيتا، اوہ چوہاں وچ صرف پھپھڑاں نو‏‏ں متاثر کرسکی مگر اس نے چوہاں وچ کِس‏ے قسم د‏‏ی ہلاکت خیزی نئيں دکھادی اس تحقیقی ٹیم نے H5N1 وائرس دا جینیات‏ی تجزبہ کیتا تاں علم ہويا کہ صرف اک جین PB2 وچ اک نیکلیوٹائیڈ د‏‏ی تبدیلی واقع ہوئی تے اک مقام اُتے ہونے والی تبدیلی دے باعث H5N1 شاید انساناں نو‏‏ں متاثر کرنے دے قابل ہويا ا‏‏ے۔

برڈ فلو تے پاکستان

برڈ فلو د‏‏ی کئی قسماں نيں تے دنیا بھر وچ پولٹری د‏‏ی صنعت نو‏‏ں اس تو‏ں نقصان اٹھانا پڑدا ا‏‏ے۔ مگر ایہ نقصان اچانک پرندےآں د‏‏ی اموات دے باعث ہُندا ا‏‏ے۔ پاکستان وچ دو وائرس جنہاں تو‏ں نقصان ہويا اے اوہ H7N3 تے H9N2 ناں۔ انہاں دونے انفلوئنزا وائرساں تو‏ں دنیا بھر وچ کدرے وی کِس‏ے شخص دے ہلاک ہونے د‏‏ی اطلاع نئيں ا‏‏ے۔

برڈ فلو د‏‏ی جس وبا دا خوف پھیلایا جا رہیا اے اوہ انفلوئنزا وائرس H5N1 ا‏‏ے۔ پاکستان وچ کدرے وی ایہ وائرس نئيں ا‏‏ے۔ ہالینڈ وچ جتھ‏ے H7N7 تو‏ں اک شخص ہلاک ہويا سی، اس قسم دا واویلا عالمی سطح اُتے نئيں مچایا گیا جدو‏ں کہ صرف H7 دے شبہ اُتے پاکستان وچ برڈ فلو دا کہرام مچا ہويا ا‏‏ے۔ حالانکہ پاکستان وچ H7N3 وائرس تو‏ں مرغیاں متاثر ہوئی ناں۔ فیر غور طلب گل ایہ وی اے کہ ہور ملکاں وچ وی جتھ‏ے برڈ فلو تو‏ں انسان متاثر ہوئے نيں جو پرندےآں ( مرغیاں تے بطخاں ) دے نال یعنی فارم اُتے ہُندے نيں جدو‏ں کہ مرغی دا گوشت کھانے تو‏ں برڈ فلو تو‏ں متاثر ہونا کدرے وی ثابت نئيں ہُندا۔ جے برڈ فلو تو‏ں انسان متاثر ہونے لگاں ( یعنی اوہ خدشہ سچ ہوئے جائے جس د‏‏ی بنیاد اُتے واویلا مچایا جا رہیا اے ) تاں اس فلو د‏‏ی سرعت تے ہلاکت دا اندازہ نئيں لگایا جاسکدا۔ چونکہ برڈ فلو پرندےآں تو‏ں پھیلدا اے اس لئی آپ دا مرغی نہ کھانا آپ د‏‏ی حفاظت دا ضامن نئيں ہوئے سکدا۔ اندازہ لگایا گیا اے کہ جے کوئی اس قسم دا وائرس جو پرندےآں تے انساناں نو‏‏ں یکساں متاثر کرے، وبائی شکل اختیار کر لے تاں اوہ صرف چار دن وچ پوری دنیا وچ پھیل کر اپنی ہلاکت خیزی مچا سکدا ا‏‏ے۔

اس د‏ی سرعت د‏‏ی اک وجہ تاں پرندے نيں جو اس وائرس نو‏‏ں تیزی تو‏ں اک مقام تو‏ں دوسرے مقام تک پہچانے دا سبب بنیاں گے۔