رہتل
رہتل، پنجابی زبان دے لفظاں دے بھن٘ڈار وچ اک جامع لفظ اے جیہڑا تہذیب تے ثقافت، دوواں دا اکٹّھا احاطّہ کردا اے۔ رہتل دی اصطلاح آثار قدیمہ دی ثقافت تے بشریات لئی وی ورتی جان٘دی اے۔
تہذیب اوہ عمل اے جیہدے ذریعے کوئی معاشرہ یا مقام سماجی تے ثقافتی ترقی تے تنظیم دے اک اعلا درجے دے مرحلے تک پہن٘چدا اے۔ ایہدی خصوصیات ریاست دی ترقّی، سماجّی سطح بن٘دی، شہرکاری، کھیتی باڑی، فن تعمیر، اِنفراسٹرکچر، تکنیکی ترقّی وغیرہ شامل نیں۔
تریخی طور تے اک تہذیب نوں اکثر اک وڈی تے "زیادہ ترقی یافتہ" ثقافت دے طور تے سمجھیا جان٘دا اے۔ اک تہذیب غیر مرکزی قبائلی معاشریاں ناݪ متصادم اے۔ تہذیباں گنجان آباد بستیاں نوں منظم کردیاں نیں جیہناں نوں درجہ بندی دے سماجی طبقات وچ تقسیم کیتا جان٘دا اے جیہدے وچ اک حکمران اشرافیہ تے ماتحت شہری تے دیہی آبادی ہُن٘دی اے، جو زراعت، کان کنی، مصنوعات دی تیاری تے تجارت وچ مشغول ہُن٘دی اے۔ تہذیب طاقت نوں مرتکز کردی اے تے باقی فِطرت بشمول دوسرے انساناں اُتے انسانی کنٹرول نوں ودھاؤن٘دی اے۔
ثقافت اک ایہجئا تصور اے جو انسانی معاشریاں وچ پائے جاݨ واݪے سماجی رویےآں تے اصولاں دے ناݪ ناݪ اوہناں دے افراد دے علم، عقائد، فنون، قوانین، رسم و رواج، صلاحیئتاں تے عادات اُتے مشتمل اے۔ ثقافت اکثر کِسے مخصوص علاقے یا مقام توں پیدا ہُن٘دی اے یا ایہدے ناݪ منسوب ہُن٘دی اے۔
ثقافت نوں بشریات وچ اک مرکزی تصور سمجھیا جان٘دا اے، جیہدے وچ مظاہر دی اوہ حد شامل ہُن٘دی اے جو انسانی معاشریاں وچ سماجی تعلیم دے ذریعے مُن٘تقل ہُن٘دی اے۔ ثقافتی آفاقیئت سارے انسانی معاشریاں وچ پائی جان٘دی اے۔