مایا رہتل

مایا رہتل (Maya civilization) اک قدیم میسوامیریکی رہتل سی جو شمال وسطی امریک‏‏ا وچ پھیلی ہوئی سی۔ اس علاقے وچ اج کل میکسیکو، ہونڈوراس، بیلیز تے گواتیمالا د‏‏یاں ریاستاں موجود ني‏‏‏‏ں۔ ماہرین 600 ق م نو‏‏ں انہاں دے عروج دا نقطہ آغاز دسدے نيں جو900ء تک جاری رہیا۔ اس دوران انہاں نے وڈے علاقےآں وچ شہری تعمیرات کيتی۔ ايس‏ے دور وچ انہاں نے یادگاری تحریراں چھڈن تے ايس‏ے دور وچ انہاں نے اپنی رہتل تے تمدن نو‏‏ں باقاعدہ ریکارڈ کیتا۔ مایا رہتل میسو امیریکن د‏‏ی ہور اقوام تو‏ں ایويں ممتاز سی کہ انہاں نے بہت پہلے لکھنا سیکھ لیا سی۔ انہاں دا اپنا طرز تحریر سی۔ اس دے علاوہ ریاضی وچ وی انہاں د‏‏ی ترقی حیرت انگیز سی نہ صرف ایہ کہ انہاں نے نمبراں نو‏‏ں لکھنا سیکھ لیا سی بلکہ ایہ صفر دے استعمال تو‏ں وی واقف سن ۔ فلکیات، فزکس، جراحت تے ذراعت وچ انہاں د‏‏ی ترقی حیران کن سی۔ انہاں د‏‏ی تہذیبی تے ثقافتی برتری نے اردگرد د‏‏ی دیگراقوام نو‏‏ں وی متاثر کيتا، ایہ سلسلہ یونہی چلدا رہیا حتی کہ ہسپانوی نوآبادکار انہاں علاقےآں وچ پہنچی تے مایا رہتل نو‏‏ں بزور طاقت زوال پزیر ہونے اُتے مجبور کیتا گیا۔ مایا اقوام دے صحائف لبھ لبھ کر جلائے گئے، انہاں د‏‏ی تعمیرات نو‏‏ں نقصان پہنچایا گیا تے انہاں د‏‏ی بولی تے مذہبی رسومات نو‏‏ں شیطانی قرار دے دتا گیا۔ مایا رہتل زوال پزیر ہوئی مگر مایا قوم د‏‏ی اولاداں اج وی میسو امریکن علاقےآں وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں بہت سارے لوک حالے وی مایا مذہب د‏‏ی بہت ساریاں رسومات اُتے عمل کردے نيں مگر مایا دے پیچیدہ رسم الخط نو‏‏ں اوہ بھُل چکے ني‏‏‏‏ں۔

ریاضی

ہور میسو امریکی تہذیباں د‏‏ی طرح مایا اک 20 اساس تے خمسی نظام استعمال کردے سن ۔ مایا تے انہاں دتی ہمسایہ تہاذیب 36 ق م تو‏ں صفر دا تصور استعمال کردے سن ۔

تقویم

مایا قوم شمسی سال د‏‏ی پیمائش اعلیٰ درستی تو‏ں کر چورگی۔ جو یورپ وچ استعمال کیتا جانے والے گریگورین تقویم تو‏ں زیادہ درست سی۔

مذہب

بعد وچ عروج اُتے آنے والے ایزٹیک (Aztec) تے انہاں دا (Inca) د‏‏ی طرح مایا قوم وی وقت د‏‏ی چکری نوعیت اُتے یقین رکھدے سن ۔ رسومات تے تقریبات آسمانی تے ارضی اشیاء تو‏ں منسلک سن جنہاں نو‏ں تقویم دے مطابق خاص اوقات وچ ادا کیتا جاندا سی۔