ویسٹ فالن معاہدۂ امن
یورپ دی تریخ وچ ویسٹ فالن دا امن معاہدہ اک خاص اہمیت دا حامل اے۔ اس معاہدہ دے نتیجہ وچ یورپ وچ اک وڈی مذہبی جنگ دا خاتمہ ہويا تے یورپ دا اوہ سیاسی نقشہ تشکیل پایا جو کچھ رد و بدل دے نال ہن تک باقی اے۔ اس معاہدہ وچ یورپ دی تمام سیاسی تے مذہبی طاقتاں نے حصہ لیا تے اس لحاظ توں اسنوں متحدہ یورپ دی جانب پہلا اہم قدم قرار دتا جا سکدا اے۔
تعارف
[سودھو]ازمنہءوسطی وچ یورپ دی مسیحیت دو وڈے گروہاں وچ بٹی ہوئی سی۔ انہاں وچوں اک گروہ کتھولک مسیحیت سی جس دے سربراہ جناب پوپ صاحب سن ۔ اس دے مقابل اُتے دوسرا گروہ پروٹسٹنٹ مسیحیاں دا سی۔ یورپ دے شمال وچ بالعموم پروٹسٹنٹ جدوں کہ جنوب وچ کتھولک مسیحیت دے حامی اکثریت وچ سن ۔ اس مذہبی تقسیم دے علاوہ یورپ اس وقت سیاسی طور اُتے چھوٹے چھوٹے نواباں تے رئیساں دے تصرف وچ سی جو اگے کِسے نہ کِسے بادشاہ دے دربار توں منسلک سن تے بوہت سارے انہاں وچوں آزاد وی سن ۔ عام طور اُتے مذہبی آزادی موجود نہ سی تے ہر بادشاہ دا مذہب اختیار کرنا اس دی تمام رعایا دے لئی وی ضروری سی۔ ایويں یورپ اس وقت سیاسی تے مذہبی تقسیم دے لحاظ توں اک ایداں دے قالین دا نقشہ پیش کر رہیا سی جس وچ صدہا مختلف رنگ بھر دتے گئے ہون۔ وڈی طاقتاں وچ یورپ دے مرکز وچ مقدس رومی سلطنت ،جنوب وچ فرانس تے سپین دی کتھولک حکومتاں جدوں کہ شمال وچ سویڈن دی پروٹسٹنٹ طاقت سی۔
آغاز
[سودھو]مذہبی تے سیاسی اختلافات دی بنا اُتے ایہ یورپ دی تمام طاقتاں 17 واں صدی وچ آپس وچ بر سر پیکار سن۔ مغرب وچ ہالینڈ دے علاقے، جو اس وقت سپین دے زیر حکومتتھے اپنی آزادی دے لئی 80 سالہ جنگ لڑ رہے سن، جنوب وچ سپین تے فرانس دے درمیان وی جنگ جاری سی۔ ايسے طرح شمالی یورپ دے پروٹسٹنٹ مسیحی تے جنوبی یورپ دے کتھولک مسیحی مذہبی بنیاداں اُتے اک ہولناک جنگ وچ اک دوسرے توں نبردآزما سن جسنوں 30 سالہ جنگ کہیا جاندا اے۔ صدیاں اُتے پھیلی انہاں نہ ختم ہونے والی جنگاں نے معاشی تے معاشرتی لحاظ توں یورپ اُتے تباہ کن اثرات مرتب کیتے سن ۔ بعض علاقےآں وچ جنگ، بھکھ تے وباﺅں دی وجہ توں آبادی دا دو تہائی حصہ لقمہ اجل بن چکيا سی۔ اس صورت حال وچ یورپ دے اکابرین نے بالآخر ایہ فیصلہ کیتا کہ اک امن کانفرنس بلائی جائے جس وچ یورپ دی تمام طاقتاں دی نمائندگی ہوئے تے تمام مذہبی و سیاسی جنگاں دا حل تلاش کیتا جائے۔ اس مقصد دے لئی کئی سال دی گفت و شنید دے بعد ایہ فیصلہ ہويا کہ کانفرنس وچ حصہ لینے والے تمام نمائندگان نوں حفاظت تے آزادانہ سفر دی ضمانت دتی جائے۔ مذہبی اختلاف دی بنیاد اُتے ایہ انتظام وی کیتا گیا کہ کتھولک طاقتاں دے نمائندے میونسٹر شہر وچ جمع ہاں جتھے کیتھولک مذہب اکثریت وچ سی جدوں کہ پروٹسٹنٹ طاقتاں دے نمائندے قریباَ 80 کیلومیٹر شمال وچ واقع اوسنابروک وچ جمع ہاں جتھے اکثریت پروٹسٹنٹ مسیحیاں ورگی۔ ایہ سارا علاقہ غیر فوجی قرار دتا گیا یعنی کِسے وی طاقت نوں اس علاقے وچ اپنی فوج بھیجنے دی اجازت نہ سی۔ آغاز ہی توں ایہ ظاہر سی کہ ایہ کانفرنس لمبی چلے گیچنانچہ کانفرنس نوں جنگ دے دوران وی جاری رکھنے دا فیصلہ کیتا گیا تے ایويں جنگ تے امن کانفرنس دا ایہ مربا سالہاسال تک پکتا رہیا۔ 1643 تے 1649 دے درمیان کل 109 نمائندگان نے اس امن معاہدہ دی تشکیل وچ حصہ لیا جنہاں وچ 16 یورپی ملکاں، 140 آزاد ریاستاں دے کل 66 نمائندے تے 38 گروہاں دے 27 نمائندے شامل سن ۔
طریق کار
[سودھو]کانفرنس دا طریق ایہ سی کہ پہلے نمائندے آپس وچ بعض امور طے کردے تے فیر اپنی اپنی حکومتاں نوں انہاں توں مطلع کردے۔ اس دے لئی سپین تے اٹلی تک کم و بیش 18دن لگدے سن ۔ اوتھے بادشاہ یا پوپ وغیرہ غور دے بعد جواب دیندے جو فیر 18دن وقفہ توں کانفرنس تک پہنچکيا۔
نتائج
[سودھو]
ریاستاں نوں اپنا مذہب آزادانہ طور اُتے اختیار کرنے دی اجازت دتی گئی جدوں کہ اس توں پہلے طاقتور بادشاہ اپنے اپنے دائرہ وچ صرف اپنا مذہب جائز رکھدے سن چنانچہ سارا علاقہ یا کتھولک ہُندا سی یا پروٹسٹنٹ۔ ہن ایہ حق آزاد ریاستاں نوں دے دتا گیا۔ اوہ مسیحی جو دوسرے مذہب دی ریاست وچ رہندے سن انہاں نوں مخصوص اوقات وچ پبلک وچ عبادت دی اجازت دتی گئی جو پہلے نئيں سی۔ سیاسی طور اُتے نیدرلینڈ تے سوٹزرلینڈ نوں آزاد ی ملی۔ تجارت تے آوا جائی اُتے عائد بعض پابندیاں اٹھا لی گئياں تے دریائے رائن وچ اک حد تک آزادی توں جہاز چلانے دی اجازت دتی گئی۔ اس لحاظ توں اس معاہدہ نوں موجودہ یورپی یونین دا اک ابتدائی خاکہ وی کہیا جا سکدا اے۔ تمام ملکاں دا برابری دی سطح اُتے ہونا، مذہبی آزادی دا تصور تے تمام یورپی ملکاں دا مل کے معاہدہ کرنا اک ایسی چیز سی جو اس دے بعد ہمیشہ یورپی اکابرین دے مد نظر رہی تے انہاں امور تے اصولاں اُتے اج دے یورپ دی بنیاد اے۔ جدوں دوسری جنگ عظیم دا آغاز ہويا تاں اوہ کمرے جتھے سب شرائط طے ہوئیاں انہاں نوں محفوظ تھاںواں اُتے منتقل کر دتا گیا۔ چنانچہ جنگ وچ انہاں علاقےآں دا 90فی صد حصہ تباہ ہونے دے باوجود اج وی لکڑی دے اوہ بینچ تے تمام چیزاں اپنے اصل تھاںواں اُتے صحیح حالت وچ محفوظ نيں تے انہاں کمرےآں نوں میوزیم بنا دتا گیا اے۔