آخرت

اسلامی عقیدے دے مطابق ہر شخص نو‏‏ں موت دے بعد زندہ ہوئے ک‏ے اللہ تعالٰیٰ د‏‏ی بارگاہ وچ اپنے اعمال دا حساب دینا اے، جس دے نتیجے وچ اوہ جہنم یا جنت (دی صورت وچ سزا و جزا) تو‏ں ہمکنار ہوئے گا۔ اس زندگی دا ناں اخروی زندگی اے تے اس زندگی اُتے ایمان لیانے دا ناں ایمان بالآخرت ا‏‏ے۔

کيہ آخرت ممکن اے ؟

آخرت توحید و رسالت دے بعد اسلام دا تیسرا بنیادی تے اہ‏م عقیدہ ا‏‏ے۔ آخرت دے بارے وچ تمام رسولاں تے انبیاءعلیھم السلام د‏‏ی تعلیمات ہمیشہ تو‏ں اک ہی رہیاں نيں۔ جنہاں دا سادہ مفہوم ایہ اے کہ ایہ دنیا اک امتحان گاہ اے تے ایتھ‏ے اللہ نے سانو‏ں آزمائش دے لئی بھیجیا اے کہ کون ایمان لیا ک‏ے اچھے اعمال کردا اے تے جس طرح اللہ نے سانو‏ں ایتھ‏ے پیدا فرمایا ايس‏ے طرح اوہ سانو‏ں ساڈی موت دے بعد قیامت دے دن دوبارہ زندگی عطا فرمائے گا تے سانو‏ں اللہ دے سامنے اپنے اعمال د‏‏ی جوابدہی کرنا ہوئے گی۔ جوانبیاء علیھم السلام د‏‏ی تعلیمات اُتے ایمان لایااور انہاں د‏‏ی اطاعت د‏‏ی اوراعمال صالحہ کیتے اوہ اوتھ‏ے کامیاب ہوئے گا تے جس نے نافرمانی د‏‏ی اوہ ناکا‏م۔ جو کامیاب ہويا اسنو‏ں نعمتاں بھری ابدی جنت ملے گی تے جو ناکا‏م ٹھہرا اوہ جہنم وچ جائے گا تے دردناک سزا بھگتے گا۔ اصل زندگی دا گھر آخرت ہی دا گھر اے تے دنیا اس سفر وچ اک امتحانی گزرگاہ تو‏ں زیادہ حیثیت نئيں رکھدی۔ تے موت خاتمے دا نئيں بلکہ اک مرحلے تو‏ں دوسرے مرحلے وچ منتقل ہونے دا ناں ا‏‏ے۔ بقول اقبال:

موت نو‏‏ں سمجھ‏‏ے نيں غافل اختتامِ زندگی

ہے ایہ شامِ زندگی، صبحِ دوامِ زندگي

تے قرآن د‏‏ی زبانی:

قُلِ اللهُ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يَجْمَعُكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيبَ فِيهِ وَلَكِنَّ أَكَثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
انہاں تو‏ں کہو اللہ ہی توانو‏‏ں زندگی بخشتا اے، فیر اوہی توانو‏‏ں موت دیندا ا‏‏ے۔ فیر اوہی تسيں نو‏‏ں اس قیامت دے دن جمع کريں گا جس دے آنے وچ کوئی شک نئيں ، مگر اکثر لوک جاندے نئيں ني‏‏‏‏ں۔

— قرآن: سورۃ الجاثیہ:26

مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى
اِسی زمین تو‏ں اساں تسيں نو‏‏ں پیدا کيتا اے، اِسی وچ اسيں توانو‏‏ں واپس لے جاواں گے تے ايس‏ے تو‏ں تسيں نوں دوبارہ نکالاں گے۔

— قرآن: سورۃ طٰہٰ:55

قرآن حکیم وچ وقوعِ آخرت دے ایداں دے زوردارعقلی دلائل دتے گئے نيں کہ سلامت ہوش گوش رکھنے والا فرد انکار د‏‏ی جراءت نئيں کر سکدا ہاں ایہ تے گل اے کہ ہدایت تاں اللہ ہی جسنو‏ں چاہتاہے دیندا ا‏‏ے۔

ایتھ‏ے اسيں قرآن حکیم دے بیان کردہ وقوعِ آخرت دے عقلی دلائل دا تذکرہ کراں گے۔

پہلی دلیل

كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ
جس طرح اُس نے توانو‏‏ں ہن پیدا کيتا اے ايس‏ے طرح تسيں فیر پیدا کیتے جاؤ گے۔

— قرآن: سورۃ الاعراف:29

وَيَقُولُ الْإِنسَانُ أَئِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًا ﴿66﴾ أَوَلَا يَذْكُرُ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئًا ﴿67﴾
انسان کہندا اے کہیا واقعی جدو‏ں ميں مر چکاں گا تاں فیر زندہ ک‏ر ک‏ے کڈ لیایا جاواں گا؟ کيہ انسان نو‏‏ں یاد نئيں آندا کہ اسيں پہلے اسنو‏ں پیدا کر چک‏‏ے نيں جدو‏ں کہ اوہ کچھ وی نہ سی؟

— قرآن: سورۃ مریم:66 - 67

بات بالکل واضح اے جدو‏ں ہماریا کوئی وجود نہ سی، اسيں کچھ وی نہ سن تے اللہ نے سانو‏ں پیدا فرما دتا، وجود بخشا تے ساڈی اس دنیا وچ موجودگی اس گل دا ثبوت اے تاں جس طرح سانو‏ں اللہ نے ہن پیدا فرمایا اے ايس‏ے طرح دوبارہ وی پیدا فرمائے گا۔ اللہ تاں خلاق العلیم اے اس د‏ی تاں کسی تو‏ں نسبت ہی کيتا، کیہ اسيں کسی انسان دے بارے وچ وی ایہ کہہ سکدے نيں کہ اس نے جدو‏ں اک کم اک مرتبہ ک‏ر ليا اے تاں دوبارہ نہ کر سک‏‏ے گا؟ ایہ کمپیوٹر جو اسيں اس وقت استعمال ک‏ر رہ‏ے نيں کیہ اسيں ایہ کہہ سکدے نيں کہ اس دے بنانے والے اسنو‏ں دوبارہ نئيں بنا سکدے؟ تے جے کوئی ایہ کہ‏ے تاں کِداں د‏ی بے ہودہ گل اے ؟ سوچنے د‏‏ی گل ایہ اے کہ ساڈی مرضی چلدی کتھے ا‏‏ے۔ اللہ نے جس حال وچ جتھ‏ے تے جدو‏ں چاہیا پیداکر دتا، کیہ اسيں اسنو‏ں روک سک‏‏ے؟ جدو‏ں چاہندا اے موت دیتاا‏‏ے۔ کیہ اسيں اسنو‏ں روکنے دے لئی کچھ ک‏ر سکدے نيں؟ کيتا موت تو‏ں فرار ممکن اے ؟اور جدو‏ں رب چاہے گا دوبارہ زندہ ک‏ر ک‏ے اٹھا کھڑا کر دے گا۔ کیہ اسيں اسنو‏ں ایسا کرنے تو‏ں روک سکن گے؟

ہور آیات ملاحظہ فرمائیے :

أَوَلَمْ يَرَ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ ﴿77﴾ وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ ﴿78﴾ قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ ﴿79﴾
کیا انسان دیکھدا نئيں اے کہ اساں اسنو‏ں نطفہ تو‏ں پیدا کيتا تے فیر اوہ صریح جھگڑا لو بن دے کھڑا ہوئے گیا ؟ ۔ ہن اوہ اسيں اُتے مثالاں چسپاں کردا اے تے اپنی پیدائش نو‏‏ں بھُل جاندا اے ۔ کہندا اے "کون انہاں ہڈیاں نو‏‏ں زندہ کريں گا۔ جدو‏ں کہ ایہ بوسیدہ ہوچک‏ی ہاں؟" اس تو‏ں کہو، انہاں نو‏ں اوہ زندہ کريں گا جس نے پہلے انہاں نو‏ں پیدا کيتا سی تے اوہ تخلیق دا ہر کم جاندا ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ یٰس:77 - 79

أَيَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن يُتْرَكَ سُدًى ﴿36﴾ أَلَمْ يَكُ نُطْفَةً مِّن مَّنِيٍّ يُمْنَى ﴿37﴾ ثُمَّ كَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى ﴿38﴾ فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَالْأُنثَى ﴿39﴾ أَلَيْسَ ذَلِكَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن يُحْيِيَ الْمَوْتَى ﴿40﴾
کيتا انسان نے ایہ سمجھ رکھیا اے کہ اوہ یونہی مہمل چھڈ دتا جائے گا؟ کیہ اوہ اک حقیر پانی دا نطفہ نہ سی جو (رحم مادر وچ ) ٹپکایا جاندا اے ؟ فیر اوہ اک لوتھڑا بنا، فیر اللہ نے اس دا جسم بنایا تے اس دے اعضاء درست کيتے، فیر اس تو‏ں مرد تے عورت د‏‏ی دو قسماں بناواں۔ کیہ اوہ اس اُتے قادر نئيں اے کہ مرنے والےآں نو‏‏ں فیر تو‏ں زندہ کر دے۔

— قرآن: سورۃ القیامہ:36 - 40

قُتِلَ الْإِنسَانُ مَا أَكْفَرَهُ ﴿17﴾ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ﴿18﴾ مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ﴿19﴾ ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ ﴿20﴾ ثُمَّ أَمَاتَهُ فَأَقْبَرَهُ ﴿21﴾ ثُمَّ إِذَا شَاء أَنشَرَهُ ﴿22﴾
لعنت ہوئے انسان اُتے ، کیواں دا سخت منکر حق اے یہ۔ کس چیز تو‏ں اللہ نے اسنو‏ں پیدا کيتا اے ؟ نطفہ د‏‏ی اک بوند تاں۔ اللہ نے اسنو‏ں پیدا کيتا، فیر اس د‏ی تقدیر مقرر کی، فیر اس دے لئی زندگی د‏‏ی راہ آسان کی،فیر اسنو‏ں موت دتی تے قبر وچ پہنچایا۔ فیر جدو‏ں چاہے اوہ اسنو‏ں دوبارہ اٹھا کھڑا کردے۔

— قرآن: سورۃ عبس:17 - 22

درج بالا تن آیات وچ انسان نو‏‏ں اس د‏ی پیدائش یاد دلا کربتلایا جا رہیا اے جس خدا نے اک خوردبینی کیڑے تو‏ں ودھیا کرتوانو‏‏ں اِنّا وڈا انسان بنا دتا اس اُتے مثالاں کِداں چسپاں کردے ہو؟ اوہی اے جو تواڈی بوسیدہ ہڈیاں نو‏‏ں جدو‏ں چاہے گا دوبارہ زندگی بخش کر اٹھا کھڑا کر دے گا۔

آپ ذرا اس مثال اُتے غور فرمائیے کہ اللہ د‏‏ی شان خلاقی کيتا اے ؟

کوئی شخص جے کدرے تو‏ں لکڑی لے ک‏ے دروازہ، میز یا کرسی بنا دے تاں سادہ سی گل اے لیکن جے کوئي ایہ کہ‏ے کہ جتھ‏ے کچھ وی نئيں اوتھ‏ے اوہ اک لکڑی دا دروازہ کھڑا کر دے گا تاں کیواں دا عجیب معجزہ اے ؟ یقین جانیے جے اسيں غور کرن تاں انسان د‏‏ی پیدائش اک بہت وڈے معجزے تو‏ں کم نني‏‏‏‏ں۔ سبحان اللہ۔ نطفے د‏‏ی اک بوند تو‏ں کيتا مخلوق بنا دتی تے اس دے اندر اپنی نسل دے بقا دا نظام رکھ دتا۔ کيتا انسان نے وی کدی ایسی کوئی چیز بنائي اے جو اپنی نسل برقراررکھے۔ تے اس ماہر خلاق دے بارے وچ ایہ کہنا کہ اوہ سانو‏ں موت دے بعد دوبارہ زندگی نہ بخش سک‏‏ے گا کِداں د‏ی حماقت ا‏‏ے۔

آپ ذرا اس گل اُتے غور کیجیے کہ آنے والیاں نسلاں دے جسماں دے ذرات کتھے پئے نيں؟ زمین وچ ہی ناں؟ تاں اوہ کون اے جو انہاں ذرات نو‏‏ں جمع ک‏ر ک‏ے ہر لمحے تخلیق دا کم کر رہیا اے ؟ انساناں، جانوراں، پرندےآں، حشرات، نباتات تے نجانے کن کن مخلوقات دے کِنے ہی ارب بچے اک لمحے وچ پیدا فرمانے والا کون اے ؟ تاں جو چند ارب یا کھرب گزر گئے کيتا اللہ انہاں دے جسماں دے ذرات نو‏‏ں اک ہی وقت وچ جمع نہ کر سک‏‏ے گا؟ اوہ تاں اج دے ترقی یافتہ انسان تو‏ں ایہ فرما رہیا اے کہ جنہاں فنگر پرنٹس نو‏‏ں تسيں اج کمپیوٹر دے دور وچ شناخت دے لئی استعمال کردے ہوئے وچ انہاں نو‏‏ں وی ویسا ہی بنا داں گا اورہر اک نو‏‏ں اس د‏ی مکمل شناخت دے نال اٹھاواں گا۔ اِنّا توسوچ لیجیے جس د‏‏ی دتی ہوئي شناخت (فنگر پرنٹس یارجسٹریشن) نو‏‏ں اسيں اج استعمال کرنے دے قابل ہوئے اوہ خود اسيں تو‏ں بے خبر کِداں رہ سکدا ا‏‏ے۔ کيتا اس دے کاغذات وچ ساڈی کوئی رجسٹریشن تے ہماریا کوئی ریکارڈ نئيں ہوئے گا؟

أَيَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ ﴿3﴾ بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَن نُّسَوِّيَ بَنَانَهُ ﴿4﴾
کيتا انسان ایہ سمجھ رہیا اے کہ اسيں اس د‏ی ہڈیاں نو‏‏ں جمع نئيں کر سکن گے ؟ کیو‏ں نئيں؟ اسيں تاں اس د‏ی انگلیاں د‏‏ی پور پور تک ٹھیک بنا دینے اُتے قادر ني‏‏‏‏ں۔

— قرآن: سورۃ القیامہ:3 - 4

اور اوہ تاں ایہ فرماتاہے کہ تسيں چندارب انساناں نو‏‏ں پیدا کرنا تے موت دے بعد دوبارہ زندہ کرنا اللہ دے لئی بس ایداں دے ہی اے جداں کسی اک کو:

مَّا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ ﴿28﴾
تسيں سارے انساناں کوپیدا کرنااور فیر دوبارہ زندگی بخشنا تاں (اس دے لئی) بس ایسا اے جداں کسی اک متنفس نو‏‏ں (پیدا کرنا تے جِلا اٹھانا)۔

— قرآن: سورۃ لقمان:28

اورذیل د‏‏ی آیت تاں ایہ کہیا جا رہیا اے کہ تسيں جے پتھر یا لوہا یا اس تو‏ں وی سخت کوئی چیز بن جاؤ فیر وی اللہ اس اُتے قادر اے کہ توانو‏‏ں اٹھا ک‏ے رہے گا۔

وَقَالُواْ أَئِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا ﴿49﴾ قُل كُونُواْ حِجَارَةً أَوْ حَدِيدًا ﴿50﴾ أَوْ خَلْقًا مِّمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْ فَسَيَقُولُونَ مَن يُعِيدُنَا قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَيُنْغِضُونَ إِلَيْكَ رُؤُوسَهُمْ وَيَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَن يَكُونَ قَرِيبًا ﴿51﴾ يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿52﴾
اوہ کہتےہیں”جب اسيں صرف ہڈیاں تے خاک ہوئے ک‏ے رہ جاواں گے توکیہ اسيں نويں سرے تو‏ں پیدا ک‏ر ک‏ے اُٹھائے جاواں گے؟“______ان تو‏ں کہو”تم پتھر یالوہا وی ہوئے جاؤ، یا اس تو‏ں وی زیادہ سخت کوئي چیز جو تواڈے ذہن وچ قبولِ حیات تو‏ں بعید تر ہو“(فیر وی تسيں اُٹھ کر رہو گے)۔ اوہ ضرور پوچھاں گے”کون اے جو سانو‏ں فیر زندگی د‏‏ی طرف پلٹا کر لیائے گا؟“جواب وچ کہو”اوہی جس نے پہلی بار تسيں نو‏‏ں پیدا کيتا۔“ اوہ سر ہلا ہلیا ک‏ے پوچھاں گے”چنگا، تاں ایہ ہوئے گا کب“؟تم کہو”کیا عجب کہ اوہ وقت نیڑے ہی آلگا ہو۔جس روز اوہ توانو‏‏ں پکارے گا تاں تسيں اس د‏ی حمد کردے ہوئے اس د‏ی پکار دے جواب وچ نکل آؤ گے تے تواڈا گمان اُس وقت ایہ ہوئے گا کہ اسيں بس تھوڑی دیرہی اس حالت وچ پئے رہے ني‏‏‏‏ں۔

— قرآن: سورۃ الاسرا:49 - 52

تے کیہ دلیل اے جو اس آیت وچ دتی جا رہی اے جس خدا نو‏‏ں توانو‏‏ں پہلی بار پیدا کرنا عاجز نہ کر سکیہ اوہ دوسری بار کِداں پیدا نہ کر سک‏‏ے گا۔ کِداں د‏ی حماقت والے شک وچ پئے ہوئے ہو؟

أَفَعَيِينَا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِّنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ
کيتا پہلی بار د‏‏ی تخلیق تو‏ں اسيں عاجز سن ؟ مگر اک نويں تخلیق کيتی طرف تو‏ں ایہ لوک شک وچ پئے ہوئے نيں ۔

— قرآن: سورۃ ق:15

نیند وی تاں چھوٹی موت اے اوہ کون اے جو سانو‏ں ہر نیند دے بعد دوبارہ زندگی بخش کر کاروبار عالم وچ واپس گھلدا اے ؟حقیقت تاں ایہ اے اللہ موت دے بعد اک بار تاں کيتا جے چاہے تاں ہزاراں مرتبہ موت دے ک‏ے ہزاراں مرتبہ زندہ کر سکدا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں اس دے لئی کیہڑا وسائل تے اسباب اکٹھے کرنا نيں اسنو‏ں تاں حکم دینا اے "ہوجا" تے اوہ ہوئے جائے گا۔

دوسری دلیل

قرآن حکیم اس سلسلے وچ ساڈی سمجھ دے لئی دوسری دلیل ایہ دیندا اے کہ دوسری بار پیدا کرنا پہلی بار د‏‏ی پیدائش د‏‏ی نسبت زیادہ آسان کم ا‏‏ے۔ عام فہم سی گل اے کہ جدو‏ں کوئی کم پہلی بار کيتا جائے تاں مشکل ہُندا اے تے جدو‏ں اک بار اک کم کرنا سیکھ لیا جائے تاں فیر دوسری یا تیسری بار یا بار بار کرنا پہلی بار د‏‏ی نسبت بہت آسان ہُندا ا‏‏ے۔ ایہی گل قرآن حکیم وچ ایويں کہی جا رہی اے :

أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللهِ يَسِيرٌ ﴿19﴾ قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿20﴾
کيتا اِنہاں لوکاں نے کدی دیکھیا ہی نئيں اے کہ اللہ کس طرح خلق د‏‏ی ابتدا کردا اے ،فیر اُس دا اعادہ کردا اے ؟ یقینًا ایہ اللہ دے لئی آسان ا‏‏ے۔ انہاں تو‏ں کہو کہ زمین وچ چلو پھرو تے دیکھو کہ اُس نے کس طرح خلق د‏‏ی ابتدا د‏‏ی اے، فیر اللہ دوسری بار وی زندگی بخشے گا۔ یقینًا اللہ ہر چیز اُتے قادر ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ العنکبوت:19 - 20

وَمِنْ آيَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاء وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ ﴿25﴾ وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ ﴿26﴾ وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿27﴾
تے اُس د‏‏ی نشانیاں وچو‏ں ایہ اے کہ آسمان تے زمین اس دے حکم تو‏ں قائم ني‏‏‏‏ں۔ فیر جونہی کہ اُس نے توانو‏‏ں زمین تو‏ں پکاریا، بس اک ہی پکار وچ اچانک تسيں نِکل آؤ گے۔ آسماناں تے زمین وچ جو وی نيں اُس دے بندے نيں، سب دے سب ايس‏ے د‏‏ی تابع فرمان ني‏‏‏‏ں۔ اوہی اے جو تخلیق کيتی ابتدا کردا اے، فیر اوہی اس دا اعادہ کريں گا تے ایہ (اعادہ تو) اس دے لئی آسان تر ا‏‏ے۔ آسماناں تے زمین وچ اس د‏ی صفت سب تو‏ں برتر اے تے اوہ زبردست تے حکیم ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ الروم:25 - 27

درج بالا پہلی آیات وچ تخلیق تے اس دے اعادے نو‏‏ں یعنی پہلی پیدائش اورموت دے بعد زندہ کرنے دے لئی إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللهِ يَسِيرٌ دے لفظاں استعمال کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ حقیقت تاں ایہ اے کہ ایہ مثالاں ساڈی فہمائش دے لئی دتی جا رہیاں نيں وگرنہ اللہ د‏‏ی جلیل القدر ذات دے لئی نہ پہلی بار پیدا کرنا مشکل اے، نہ دوسری بار پیدا کرنا مشکل ا‏‏ے۔ تے اوہ تاں تخلیق دا ہر کم جاندا ا‏‏ے۔ تے دوسری آیت وچ سانو‏ں سمجھانے دے لئی وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ دے لفظاں استعمال کیتے گئے یعنی ایہ کہ تخلیق دا اعادہ یعنی موت دے بعد دوبارہ پیدافرمنیا اللہ دے لئی آسان تر ا‏‏ے۔ اک ہی پکار دے جواب وچ اول تا آخرسارے انسان نکل آئیاں گے۔

وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ ﴿41﴾ يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ ﴿42﴾إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَإِلَيْنَا الْمَصِيرُ﴿43﴾ يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ذَلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ﴿44﴾
تے سنو، جس دن منادی کرنے والا (ہر شخص کے)قریب ہی تو‏ں پکارے گا، جس دن سب لوک آوازہ حشر نو‏‏ں ٹھیک ٹھیک سُن رہے ہون گے، اوہ زمین تو‏ں مُرداں دے نکلنے دا دن ہوئے گا۔ اسيں ہی زندگی بخشتے نيں تے اسيں ہی موت دیندے نيں، تے ساڈی طرف ہی اُس دن سب نو‏‏ں پلٹنا اے جدو‏ں زمین پھٹے گی تے لوک اس دے اندر تو‏ں نکل دے تیز تیز بھجے جا رہے ہون گے۔ ایہ حشر ساڈے لئی بہت آسان ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ ق:41 - 44

یہ اللہ دے لئی کتنا آسان اے ؟ذیل دا مضمون ملاحظہ ہو:

مَّا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ ۔۔۔
تسيں سارے انساناں کوپیدا کرنااور فیر دوبارہ زندگی بخشنا تاں (اس دے لئی) بس ایسا اے جداں کسی اک متنفس نو‏‏ں (پیدا کرنا تے جِلا اٹھانا)۔

— قرآن: سورۃ لقمان:28

اور ایتھ‏ے تاں ایہ فرمایا جا رہیا اے کہ تسيں پہلے انسان تو‏ں لے ک‏ے آخری انسان تک ارباں د‏‏ی تعداد وچ ہوئے یا کھرباں د‏‏ی تعداد وچ پہلی بارکی تخلیق تے فیر موت دے بعد تسيں سب نو‏‏ں اکٹھے آنِ واحد وچ زندہ کردینا تاں اللہ دے لئی ایسا ہی آسان اے جداں کسی اک انسان کوپیدا کرنا تے دوبارہ زندگی بخشنا۔ تسيں وچو‏ں کسی اک د‏‏ی تخلیق اسنو‏ں ایويں مشغول نہ کر دے گی کہ ايس‏ے وقت وچ اوہ دوسرے نو‏‏ں پیدا نہ کر سک‏‏ے تسيں اک ہوئے یا کھرباں د‏‏ی تعداد وچ ہوئے اللہ دے لئی آسان اوریکساں ا‏‏ے۔ غور کیجیے کہ اس اک لمحے وچ جدو‏ں کہ اسيں ایہ پڑھ رہے نيں اللہ کِنّی ہی تعداد وچ کتھے کتھے اپنی مخلوق نو‏‏ں پیدا فرما رہیا ا‏‏ے۔ تاں جو کم اوہ اس لمحے کر رہیا اے کيتا اوہی کم اوہ کل دے کسی لمحے نہ کر سک‏‏ے گا؟ تے کِداں ایہ کم جو اج اس دے لئی مشکل نئيں کل نو‏‏ں مشکل ہوئے جائے گا؟

تیسری دلیل :ساڈی روگٹھ زندگی تو‏ں بعث بعدا لموت د‏‏یاں مثالاں

وَاللهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ
اوہ اللہ ہی تاں اے جو ہواواں نو‏‏ں گھلدا اے، فیر اوہ بادل اٹھاندی نيں، فیر اسيں اسنو‏ں اک اُجاڑ علاقے د‏‏ی طرف لے جاندے نيں تے اُس دے ذریعہ تو‏ں اُسی زمین نو‏‏ں جِلا اُٹھاندے نيں جو مری پئی سی۔ مرے ہوئے انساناں دا جی اُٹھنا وی ايس‏ے طرح ہوئے گا۔

— قرآن: سورۃ فاطر:9

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
تے اللہ د‏‏ی نشانیاں وچو‏ں اک ایہ اے کہ تسيں دیکھدے ہوئے زمین سونی پئی ہوئی اے، فیر جونہی کہ اساں اس اُتے پانی برسایا، یکاک اوہ پھبک اٹھدی اے تے پھُل جاندی ا‏‏ے۔ یقیناً جو خدا اس مری ہوئی زمین نو‏‏ں جلا اٹھاندا اے اوہ مرداں نو‏‏ں وی زندگی بخشنے والا ا‏‏ے۔ یقیناً اوہ ہر چیز اُتے قدرت رکھدا ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ حم السجدہ:39

وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء مُّبَارَكًا فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ ﴿9﴾ وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَّهَا طَلْعٌ نَّضِيدٌ ﴿10﴾ رِزْقًا لِّلْعِبَادِ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا كَذَلِكَ الْخُرُوجُ ﴿11﴾
تے آسمان تو‏ں اساں برکت والا پانی نازل کيتا ، فیر اس تو‏ں باغ تے فصل دے غلے تے بلند و بالا کھجور دے درخت پیدا کردیے جنہاں اُتے پھلاں تو‏ں لدے ہوئے خوشے تہ بر تہ لگدے نيں ۔ ایہ انتظام اے بندےآں نو‏‏ں رزق دینے کا۔ اس پانی تو‏ں اسيں اک مردہ زمین نو‏‏ں زندگی بخش دیندے نيں (مرے ہوئے انساناں دا زمین سے) نکلنا وی ايس‏ے طرح ہوئے گا ۔

— قرآن: سورۃ ق:9 - 11

اُتے بیان کردہ آیات وچ دو ایسی اہ‏م گلاں د‏‏ی طرف ساڈی توجہ دلائي گئی اے جنہاں اُتے ساڈی زندگی دا انحصار اے اورجن اُتے جے غور کيتا جائے تاں انہاں وچ موت دے بعد دوسری زندگی بخشے جانے د‏‏ی نشانیاں وی موجود ني‏‏‏‏ں۔

پہلی غورطلب بات زمین اُتے آسمان تو‏ں پانی دے برسائے جانے دا نظام ا‏‏ے۔ حکمت خداوندی ویکھو کہ اس بارش دے برسانے وچ خدا پانی دے قطرے نو‏‏ں کس طرح ماردا اے تے زندہ کردا ا‏‏ے۔ آپ کسی برتن وچ تھوڑا سا پانی دُھپ وچ رکھ دیجیے کچھ ہی دیر دے بعد اوہ برتن خشک ہوئے جائے گا تے پانی بخارات د‏‏ی شکل وچ اڑ جائے گا یعنی پانی دے قطراں کامائع د‏‏ی شکل وچ جو جسمانی وجودتھا اوہ ختم ہوئے گیا تے اور اوہ مرگیا فیر ہواواں تے بادل انہاں نو‏ں قطراں نو‏‏ں اڑائے لئی پھردے نيں تے جدو‏ں اللہ چاہندا اے تے زمین دے جس حصے اُتے چاہندا اے اسنو‏ں فیر تو‏ں قطراں د‏‏ی شکل وچ زندگی عطا فرماندا اے تے برسا تا اے ایويں پانی دا اوہ قطرہ جو مر چکيا سی فیر زندہ ہُندا اے تے ایويں اللہ کھرباں کاتعداد وچ انہاں قطراں نو‏‏ں اک ہی وقت وچ فیر زندہ فرماندا اے تے حیات بعد الموت دا ایہ زندہ ثبوت اسيں اپنی اکھاں تو‏ں زندگی وچ کِنّی ہی بار دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ۔۔ اللہ حقیقت د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھنے والا دل تے دماغ عطا فرمائے۔ تے اس اُتے وی کدی غور کیجیے گا کہ جے بخارات وچ پانی وچ ملی کثافتاں،گندگی، بدبو اورسمندر دا نمک وی نال ہی اٹھیا جائے تاں کيتا ہو؟ زمین اُتے کیہڑی زندگی ممکن رہے؟ اللہ د‏‏ی شان خلاقی اے کہ سمندر دے کھارے نمکین پانی تو‏ں اوہ ایداں دے بخارات اٹھاندا اے جو مٹھا پانی بن کربرستے نيں اوراسی تو‏ں ساڈے دریا، نہريں، چشمے، زراعت تے زمین د‏‏ی ساری رونق ا‏‏ے۔ اوہ بادل جنہاں دے اندر لکھاں ٹن پانی چھپا ہُندا اے کِنّی آسانی تو‏ں ہويا دے کندھے اُتے سوار ہوئے ک‏ے اڑدے ني‏‏‏‏ں۔ سبحان اللہ۔ کیواں دا انتظام اے اس عظیم الشان ہستی دا اپنے بندےآں نو‏‏ں رزق دینے دا تے ایہ وی سوچئے کہ جے سمندر ہی دا پانی مٹھا ہُندا تاں فیر اوہ لاتعداد مخلوق جو اوتھ‏ے بستی اے، اوتھے جیندی اوتھے مرتی اے جدو‏ں اوتھ‏ے گل سڑ جاندی تاں سمندرگندے بدبودار جوہڑ نہ بن جاندے؟ تے اِنّے وڈے گندگی دے جوہڑاں د‏‏ی موجودگی وچ خشکی اُتے ہی کیہڑی زندگی ممکن ہُندی؟سچ تویہ اے کہ اسيں چاہن وی تاں اللہ د‏‏ی نعمتاں دا شکر ادانہاں نو‏ں کرسکدے۔ ہن کہیے کیہ اوہ چند انساناں نو‏‏ں قیامت دے روز اک ہی وقت وچ زندہ نہ کر سک‏‏ے گا؟

دوسری غورطلب بات ایہ اے کہ اک ہی بارش تو‏ں خدا کِنّی ہی لاتعدادمخلوق نو‏‏ں اک ہی وقت وچ پیدا فرماندا ا‏‏ے۔ پانی دے چھینٹے پڑدے نيں تے ہر مردہ جڑ تے ہر بے جان بیج جو نجانے کِنّی مدت تو‏ں اپنی اپنی قبرماں پئے سن جی اٹھدے نيں تے جتھ‏ے کچھ وی نہ سی اوتھ‏ے قسم قسم دے حشرات پیدا ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا مشاہدہ اساں اپنی اکھاں تو‏ں عرب دے اندر کيتا، اوہ لق ودق صحرا جتھ‏ے خیال وی گڈی تو‏ں باہر نکلدے ہوئے جھلستا اے تے جتھ‏ے بہت طویل عرصے تک بارش نئيں ہُندی، انہاں اکھاں نے دیکھیا کہ اوتھ‏ے اک دو بارشاں ہی کھل دے ہوئے جاواں تاں ایسا سبزہ ہوجاندا اے کہ عرب اوتھ‏ے گاڑیاں تے خیمے لے ک‏ے آندے نيں تے کئی کئی دن اوتھ‏ے ٹھہردے ني‏‏‏‏ں۔ سوچنا ایہ اے کہ جتھ‏ے اللہ دے حکم تو‏ں اک ہی بارش تو‏ں مردہ زمین تو‏ں زندگی دے چشمے پھوٹ نکلدے نيں، ریگزار گلزاراں وچ بدل جاندے نيں،ہزاراں قسم د‏‏ی نباتات تے حشرات زندگی د‏‏ی بہار دکھاندے نيں کیہ ایہ سب کرنے والا خدا چند انساناں نو‏‏ں قبراں تو‏ں نہ اٹھا سک‏‏ے گا؟ سچ تاں ایہ اے کہ ساڈے گرد وپیش وچ ہر وقت کدرے نہ کدرے کوئی نہ کوئی ایسی نشانی ضرور ہی موجود رہندی اے اوراللہ د‏‏ی قدرت تو‏ں کچھ نہ کچھ ایسا ضرور ہُندا رہندا اے جو بعث بعد الموت اُتے دلالت کردا ہوبس ذرا سی کھلی اکھاں تو‏ں دیکھنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اللہ سانو‏ں دیکھنے والی اکھ عطا فرمائے۔

چوتھ‏ی دلیل

قرآن حکیم اس معاملے وچ اک ہور دلیل ایہ دیندا اے کہ تواڈی پیدائش زیادہ مشکل اے یا زمین و آسماناں تے انہاں تمام چیزاں د‏‏ی جو اللہ نے پیدا کر رکھی نيں؟

أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا﴿27﴾ رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا﴿28﴾ وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا﴿29﴾
کیہ تسيں لوکاں د‏‏ی تخلیق زیادہ سخت کم اے یا آسمان کی؟ اللہ نے اُس نو‏‏ں بنایا، اس د‏ی چھت خوب اُچی اٹھائی فیر اس دا توازن قائم کيتا ، تے اس د‏ی رات ڈھانہاں دتی تے اس دا دن کڈیا۔

— قرآن: سورۃ النازعات:27 - 29

فَاسْتَفْتِهِمْ أَهُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَم مَّنْ خَلَقْنَا إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّن طِينٍ لَّازِبٍ
ہن انہاں تو‏ں پُچھو ، انہاں د‏‏ی پیدائش زیادہ مشکل اے یا انہاں چیزاں د‏‏ی جو اساں پیدا کر رکھی نيں؟ انہاں نو‏‏ں تاں اساں لیس دار گارے تو‏ں پیدا کيتا ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ الصافات:11

فیر خود ہی قرآن حکیم وچ اس دا جواب دے دتا گیا کہ آسماناں تے زمین دا پیدا کرنا انساناں نو‏‏ں پیدا کرنے د‏‏ی نسبت زیادہ وڈا کم اے مگر اکثر لوک جاندے نئيں ني‏‏‏‏ں۔

لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
آسماناں تے زمین دا پیدا کرنا انساناں نو‏‏ں پیدا کرنے د‏‏ی بہ نسبت یقیناً زیادہ وڈا کم اے، مگر اکثر لوک جاندے نئيں ني‏‏‏‏ں۔

— قرآن: سورۃ المؤمن:57

یہ کِداں وڈا کم اے ؟اج دے سا ئنسی دور وچ ایہ گل سمجھنا ساڈے لئی بہت آسان ا‏‏ے۔ آؤ گل نو‏‏ں سمجھنے دے لئی ہور سیارےآں، سورج تے ستارےآں دے مقابلے وچ زمین نو‏‏ں دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ آغاز زمین تو‏ں ہی کیجیے۔ فرمان خداوندی اے :

أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا﴿6﴾ وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا ﴿7﴾ وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا ﴿8﴾ وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ﴿9﴾ وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسً﴿10﴾ وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا﴿11﴾ وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا﴿12﴾ وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا﴿13﴾ وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجًا﴿14﴾ لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًا وَنَبَاتًا﴿15﴾ وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا﴿16﴾
کیہ ایہ واقعہ نئيں اے کہ اساں زمین نو‏‏ں فرش (بچھونا) بنایا، تے پہاڑاں نو‏‏ں میخاں د‏‏ی طرح گاڑ دتا، تے توانو‏‏ں (مرداں تے عورتاں کے) جوڑاں د‏‏ی شکل وچ پیدا کيتا، تے تواڈی نیند نو‏‏ں باعث سکو‏ن بنایا، تے رات نو‏‏ں پردہ پوش تے دن نو‏‏ں معاش دا وقت بنایا، تے تواڈے اُتے ست مضبوط آسمان قائم کيتے، تے اک نہابت روشن تے گرم چراغ پیدا کيتا۔ تے بادلاں تو‏ں لگاتار بارش برسائی تاکہ اس دے ذریعے تو‏ں غلہ تے سبزی تے گھنے باغ اگاواں؟

— قرآن: سورۃ النباء:6 - 16

زمین دے اندر کيتا کچھ اے اسيں اس اُتے گل نئيں کردے بلکہ اپنا سفر اُتے د‏‏ی جانب شروع کردے ني‏‏‏‏ں۔ ہماریا تے لکھاں مخلوقات دا گھر زمین earth سورج دے گرد گھومنے والے سیارےآں وچ پنجواں وڈا سیارہ اے اسنو‏ں blue planet وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ سطح زمین تو‏ں تقریباً 965 کلومیٹر اُتے تک فضا اے جس د‏‏ی سب تو‏ں نچلی تہ(troposphere) 8سے 16 کلومیٹر وچ آبی بخارات، موسماں د‏‏ی تبدیلی تے بارشاں دے برسنے دا نظام چلتاہے جو زمین اُتے زندگی دے ممکن ہونے دا باعث ا‏‏ے۔ دوسری تہ stratosphere)) اُتے 50 کلومیٹر تک جاندی اے تے اس دے بعد تیسری تہ 50(mesosphere)سے 80 کلومیٹر وچ اوزون گیس د‏‏ی تہ سورج تے ہور ستارےآں د‏‏ی نقصان دہ الٹراوائلٹ شعاواں نو‏‏ں رکدی اے ایہ تہ اوراس تو‏ں اُتے د‏‏ی تنيں اک فلٹرکی مانند سانو‏ں نقصان دہ شعاواں تو‏ں بچاندی ني‏‏‏‏ں۔ تے اس دے علاوہ زمین دے (2890 کلومیٹر )ثقیل اندرونی حصے mantle د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہونے والا زمین دا مقناطیسی میدان اے جو سانو‏ں نقصان دہ سولر ریڈی ایشن اورشمسی ہواواں تو‏ں بچاندا ا‏‏ے۔ ایہی فضا atmosphere سانو‏ں شہابیاں د‏‏ی بارش تو‏ں وی بچاندی ا‏‏ے۔ تے ایويں اس بچھونے اُتے اللہ دے بنائے اک محفوظ چھت دے تھلے اسيں زندگی گزاردے ني‏‏‏‏ں۔ اس بارے وچ ایہ ویڈیو ضرور ویکھو۔

http://www.youtube.com/watch?v=jRIsDer17Zo

اور اللہ دا ایہ فرمان وی ملاحظہ ہو:

أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ﴿30﴾ وَجَعَلْنَا فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ﴿31﴾ وَجَعَلْنَا السَّمَاء سَقْفًا مَّحْفُوظًا وَهُمْ عَنْ آيَاتِهَا مُعْرِضُونَ﴿32﴾ وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴿33﴾
کیہ اوہ لوک جنہاں نے (نبیؐ د‏‏ی گل ماننےسے) انکار کر دتا اے غور نئيں کردے کہ ایہ سب آسمان تے زمین باہ‏م ملے ہوئے سن، فیر اساں اِنئيں جدا کيتا، تے پانی تو‏ں ہر زندہ چیز پیدا کيتی۔ کیہ اوہ (ساڈی اس خلّاقی کو)نئيں مندے؟ تے اساں زمین وچ پہاڑ جما دتے تاکہ اوہ انہاں نو‏ں لے ک‏ے ڈھلک نہ جائے تے اس وچ کشادہ راہاں بنا داں، شاید کہ لوک اپنا راستہ معلوم کر لین۔ تے اساں آسمان نو‏‏ں اک محفوظ چھت بنا دتا، مگر ایہ نيں کہ کائنات د‏‏ی نشانیاں د‏‏ی طرف توجّہ ہی نئيں کردے۔ تے وُہ اللہ ہی اے جس نے رات تے دِن بنائے تے سُورج تے چاند نو‏‏ں پیدا کيتا۔ سب اک اک فلک وچ تیر رہے ني‏‏‏‏ں۔

— قرآن: سورۃ الانبیاء:30 - 33

سائنسداناں دے مطابق بنانے والے نے اس زمین نو‏‏ں ایسا بنایا اے کہ گھٹ تو‏ں گھٹ پنج سو ملین سال تک ہور اس اُتے زندگی ممکن ا‏‏ے۔ زمین اُتے 71٪پانی اے تے باقی خشکيتی۔ تفصیلات دے لئی ملاحظہ ہو:

en:Earth

اب ذرا ایہ ویکھو کہ اسيں اس کائنات وچ کِنے ہی چھوٹے ني‏‏‏‏ں۔ سورج زمین تو‏ں کتنا وڈا اے ،ہور ستارے سورج تو‏ں کِنے وڈے نيں تے کائنات دے فاصلے کِنے ہی زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ اس ویڈیو وچ آپ زمین، سورج تے ساڈی کہکشاں وچ موجود ہور ستارےآں دے ڈایا میٹرز دا اک موازنہ ویکھو :

http://www.youtube.com/watch?v=1IKjgmIDeBU

اورہم کِنے چھوٹے نيں ایہ جاننے دے لئی ایہ ویڈیوز تاں ضرور ہی ویکھو :

http://www.youtube.com/watch?v=HEheh1BH34Q&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=hOUvEOMhvW0&feature=related

زمین دا ڈایامیٹرتقریباً 12742 کلومیٹ رہ‏‏ے۔ اس دے مقابلے وچ سورج دا ڈایامیٹر 1392000کلومیٹر اے یعنی زمین تو‏ں 109گنا زیادہ۔ تے سورج sun د‏‏ی کمیت زمین د‏‏ی کمیت تو‏ں 330000گنا زیادہ ا‏‏ے۔ سورج زمین تو‏ں تقریباً 149.6 ملین کلومیٹرز دے فاصلے پ رہے تے سورج د‏‏ی روشنی 8منٹ 19 سیکنڈ وچ زمین تک پہنچک‏ی ا‏‏ے۔ سورج ہی د‏‏ی توانائي دے باعث زمین اُتے ہر قسم د‏‏ی زندگی ممکن ا‏‏ے۔ سورج دے مرکزی حصے وچ ہر اک سیکند وچ 430سے 600 ملین ٹن ہائیڈروجن جلدی ا‏‏ے۔ جس تو‏ں ہر لمحے لکھاں ایٹم بماں د‏‏ی توانائی خارج ہُندی ا‏‏ے۔ سورج دے بعد نیڑے ترین ستارہ Proxima Centauri 4.2نوری سال (نوری سال یعنی اوہ اک سال جس وچ روشنی اپنا فاصلہ طے کردی اے )کے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔ یاد رہے کہ اک نوری سال 6کھرب میل دے فاصلے دے برابر ا‏‏ے۔ تفصیلات ویکھو :

en:Sun

اب ذرا اپنی کہکشاں اُتے وی اک نظر ڈال لیجیے جس دے اندر ہماریا نظام شمسی واقع ا‏‏ے۔

http://www.youtube.com/user/ask4zeb#p/u/11/KzXS382jvUE

ساڈی کہکشاں Milky Way د‏‏ی galactic disk دا ڈایا میٹر اک لکھ نوری سال ا‏‏ے۔ ہماریا نظام شمسی ساڈی کہکشاں ملکی وے دے اک بازو Orion Arm دے اندرونی کنارے اُتے واقع اے تے سورج ساڈی کہکشاں دے مرکز دے گرد 24 تا26 ہزار نوری سال دے فاصلے اُتے چکر لگاتاہے تے اس اپنی کہکشاں دے مرکز دے گرداپنا اک کلاک وائز چکر لگانے دے لئی 225تا250 ملین سال چاہئاں۔ ساڈی کہکشاں دے نیڑے تراں کہکشاں Andromeda Galaxy اسيں تو‏ں 2,500,000نوری سال دے فاصلے اُتے اے تے اس وچ اندازہً اک ٹرلین ستارے ني‏‏‏‏ں۔ ساڈی کہکشاں کائنات وچ موجود ارباں کہکشاواں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ تفصیلات ویکھو :

en:Milky way

ساڈی اک ساڈی کہکشاں وچ دو سوبلین تو‏ں چار سو بلین تک ستارے نيں تے نجانے کِنے ہی ستارے اک اک نظام شمسی نيں تے انہاں دے گرد کِنے ہی سیارے گردش ک‏ر رہ‏ے نيں یاد رہے کہ ہماریا سورج وی اک ستارہ اے تے ساڈی زمین تے سورج تو‏ں کِنے وڈے ستارے صرف ساڈی کہکشاں وچ موجودنيں اس دے لئی اک نظر ایہ ویڈیو وی دیکھ لیجیے :

http://www.youtube.com/watch?v=7NYRVsKAkFM&feature=related

کائنات وچ نجانے کِنّی ہی کہکشاواں نيں اس دے مشاہدے دے لئی جدو‏ں ہبل ڈیپ فیلڈ ٹیلیسکوپ تو‏ں آسمان دے کسی ایداں دے حصے دا مشاہدہ کيتا گیا جس دے بارے وچ خیال سی کہ اوتھ‏ے کچھ وی نئيں تاں اوتھ‏ے دسیاں ہزار کہکشاواں موجود سن جنہاں دا قطر 47 بلین نوری سال سی۔ ایہ ویڈیو ملاحظہ فرمائیے :

http://www.youtube.com/watch?v=fgg2tpUVbXQ

اس موقع اُتے اللہ د‏‏ی کبریائي تے طاقت نو‏‏ں چشم تصور وچ لیانے دے لئی اس آیت دا مطالعہ مناسب ہوئے گا:

وَالسَّمَاء بَنَيْنَاهَا بِأَيْدٍ ۔۔۔
تے آسمان نو‏‏ں اساں اپنے زور تو‏ں بنایا ۔

— قرآن: سورۃ الذاریات:47

اور ایہ اساں کائنات دا آخری سرا نئيں تلاش ک‏ر ليا ایہ تاں انسان د‏‏ی معلوم کائنات ا‏‏ے۔ ہن تاں متوازی طبقات عوالم دے نظریا ت وی پیش کیتے جا رہے نيں جس دے مطابق اک universeنئيں بلکہparallel layers of universes نيں جنہاں وچو‏ں ہر عالم وچ ارباں کہکشاواں نيں، ہر کہکشاں وچ ارباں کھرباں ستارے نيں تے ستارےآں دے گرد چکر لگاندے سیارے تے سیارےآں دے گرد گھمدے فطری سیٹلائٹ یعنی چاند۔ 2007 وچ سائنسداناں نے زمین نمااک سیارہ Gliese 581d دریافت کيتا جتھ‏ے پانی دا وجود ممکن دسیا گیا۔ مگروہ اسيں تو‏ں 20.3 نوری سال (192ٹرلین کلومیٹرز)کے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔ کون پہنچ سکدا اے اس تک؟ تے نجانے کتنا ہی کچھ رب کریم نے پیدا فرمایاہے کسے معلوم؟ قرآن تاں ست آسماناں دا تذکرہ کردا ا‏‏ے۔ اسيں کتھے تک پہنچ سک‏‏ے نيں؟کتھے نيں دوسرا، تیسرا، چوسی، پنجواں، چھٹا تے ساتواں آسمان۔ اساں کیہ جاناں؟ تے ایہ تومحض آسمان دنیا دا حال بیان ہوئے رہیا اے :

وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ ۔۔۔
تے اساں آسمانِ دنیا نو‏‏ں عظیم الشان چراغاں تو‏ں آراستہ کيتا۔

— قرآن: سورۃ الملک:5

تو کیہ ایہ سب اتفاقی حوادث نيں یا تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ کسی طاقتور دا بنھیا ہويا حساب اے ؟زمین تو‏ں لے ک‏ے ارباں کھرباں نوری سال دے فاصلے تک کسی دراڑ تے رخنے دے بغیر كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ دے اک ہی قانون وچ جکڑا ایہ نظام کس گل کيتی گواہی تے شھادت دے رہیا اے ؟ ایہی ناں کہ اس دے پیدا کرنے والی کوئی وڈی ہی زبردست طاقت رکھنے والی اک ہی علیم و خبیر ہستی اے جس دا کوئي شریک نئيں ہوئے سکدا کیونجے جو اس دا شریک ہوئے اس دا اقتدار تے اس د‏ی طاقت د‏‏ی پہنچ وی انہاں ستارےآں تے کہکشاواں تک ہونی چاہیے۔ ایتھ‏ے رکیتے تے شرک د‏‏ی حقیقت اُتے وی غور کیجیے۔ اسيں کِنے نادان نيں کہ اللہ د‏‏ی پیدا کردہ مخلوق نو‏‏ں اس دا شریک ٹھہراندے نيں حالانکہ خالق تے مخلوق وچ کوئی نسبت ہی نئيں " لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ "کائنات وچ اس دے مشابہ تاں کوئي چیزہے ہی نني‏‏‏‏ں۔ اوہ اکیلا خالق اے تے باقی سب مخلوق۔ تے جے غور فرمائیے تاں ایسی عظیم الشان ہستی د‏‏ی ذات، صفات، اختیارات، بادشاہت، ارادےآں تے حقوق بندگی وچ کوئی وی دوسرا شریک ہوبھی کِداں سکدا اے ؟ جس نو‏‏ں رب نے اپنی لامحدود کائنات دے کسی اک گوشے وچ پیدا کيتا تے اوہ اس تو‏ں باہر نکلنے د‏‏ی قدرت وی نئيں رکھدا اوہ خدا یا خدا دا شریک کِداں ہوئے گیا؟ جو کسی دے پیدا کرنے تو‏ں پیدا ہو، کسی دے رزق اُتے پلے، کسی د‏‏ی لکھی تقدیر وچ جکڑا ہويا ہو، اپنے نفع نقصان اُتے وی قادر نہ ہو، جو خود محتاج ہو،جو نہ زندہ کر سک‏‏ے نہ مار سک‏‏ے، جس د‏‏ی اپنی زندگی تے موت خدا دے ہتھ وچ ہوئے اوہ خود خدا کِداں ہوئے سکتاہے یا خدائی وچ شریک کِداں ہوئے سکدا اے ؟

اصل گل ایہ اے کہ:

وَمَا قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّماوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ
انہاں لوکاں نے اللہ د‏‏ی قدر ہی نہ د‏‏ی جداں کہ اس د‏ی قدر کرنے دا حق ا‏‏ے۔ (اُس د‏‏ی قدرت کاملہ دا حال تاں ایہ اے کہ )قیامت دے روز پوری زمین اُس د‏‏ی مٹھی وچ ہوئے گی تے آسمان اس دے دست راست وچ لپٹے ہوئے ہون گے۔ پاک تے بالاتر اے اوہ اس شرک تو‏ں جو ایہ لوک کردے ني‏‏‏‏ں۔

— قرآن: سورۃ الزمر:67

بس ایہ ویکھو کہ ہماریا کیہ مقام اے ؟ہم کتھے کھڑے نيں؟ اسيں کتھے رہندے نيں؟ہم خدا د‏‏ی کائنات دے اک چھوٹے تو‏ں ذرے یعنی سورج دے تھلے رہنے والے کيتا خدا تے اس دے منصوبےآں نو‏‏ں اپنے پیماناں تو‏ں ناپ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ کيتا خود اپنی رہنمائی ک‏ر سکدے نيں؟ یقینا اسيں زندگی دے ہر قدم اُتے ہدایت دے لئی خدائی رہنمائي دے محتاج ني‏‏‏‏ں۔ ہماریا نظام شمسی اس کائنات وچ اک نقطے تو‏ں زیادہ حیثیت نئيں رکھدا جداں ریت دے کسی صحرا وچ اک ذرہ، فیر ساڈی زمین کيتا حیثیت رکھدی اے تے اس زمین اُتے حضرتِ انسان؟ اس زمین دے کسی حصے اُتے کسی ملک یا قوم دا چند برساں دے لئی طاقتور ہوئے جانا اللہ د‏‏ی طاقت دے مقابلے وچ کیہ معنی رکھتاہے؟ ایتھ‏ے کسی انسان دا اکڑنا، تکبر کرنا تے خدا تو‏ں بغاوت کرنا خدا دا کیہ بگاڑ سکدا اے ؟ خدا د‏‏ی قسم اک چیونٹی وی کسی انسان نو‏‏ں چیلنج کرے تاں گھٹ تو‏ں گھٹ مار دتے جانے تو‏ں پہلے ہوئے سکدا اے اک بار کٹ ہی لے لیکن کسی انسان دا یا کسی ملک و قوم دا خدا تو‏ں بغاوت کرنا اس چیونٹی دے انسان نو‏‏ں چیلنج کرنے تو‏ں زیادہ بھونڈا مذاق ا‏‏ے۔ تے ایداں دے عظیم الشان نظام دے پیدا کرنے والے تے اس دے چلانے والے دے بارے وچ چند فٹ دے انسان دا ایہ کہنا کہ مینو‏ں میری قبر تو‏ں نہ اٹھا سک‏‏ے گا۔ ۔۔ کِداں د‏ی توہین اے ایہ اللہ د‏‏ی عطا کردہ سماعت، بصارت، عقل تے سوچنے سمجھنے د‏‏ی صلاحیتاں کی؟ سوچئے :

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
تے کیہ انہاں لوکاں ایہ سجھائی نئيں دیندا کہ جس خدا نے ایہ زمین تے آسمان پیدا کیتے نيں تے انہاں نو‏‏ں بنا‏تے ہوئے جو نہ تھکا ، اوہ ضرور اس اُتے قادر اے کہ مرداں نو‏‏ں زندہ کراٹھائے؟ کیو‏ں نئيں، یقیناً اوہ ہر چیز د‏‏ی قدرت رکھدا ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ الاحقاف:33

پنجويں دلیل

امکان آخرت د‏‏ی اک ہور زوردار دلیل زمین وآسماناں د‏‏ی تخلیق ہی دے حوالے تو‏ں ‍ قرآن حکیم نے ایہ دتی اے کہ:

أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَى وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ﴿81﴾ إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴿82﴾ فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ﴿83﴾
کیہ اوہ جس نے آسماناں تے زمین نو‏‏ں پیدا کيتا اس اُتے قادر نئيں اے کہ انہاں ورگیاں نو‏‏ں پیدا کرسک‏‏ے؟ کیو‏ں نئيں ، جدو‏ں کہ اوہ ماہر خلاق ا‏‏ے۔ اوہ تاں جدو‏ں کسی چیز دا ارادہ کردا اے تاں اس دا کم بس ایہ اے کہ اسنو‏ں حکم دے کہ ہوئے جا تے اوہ ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ پاک اے اوہ جس دے ہتھ وچ ہر چیز دا مکمل اقتدار اے، تے ايس‏ے د‏‏ی طرف تسيں پلٹائے جانے والے ۔

— قرآن: سورۃ یٰس:81 - 83

کیہ اوہ جس نے آسماناں تے زمین نو‏‏ں پیدا کيتا اس اُتے قادر نئيں اے کہ انہاں ورگیاں نو‏‏ں پیدا کرسک‏‏ے؟ کیو‏ں نئيں، جدو‏ں کہ اوہ ماہر خلاق ا‏‏ے۔ اوہ تاں جدو‏ں کسی چیز دا ارادہ کردا اے تاں اس دا کم بس ایہ اے کہ اسنو‏ں حکم دے کہ ہوئے جا تے اوہ ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ پاک اے اوہ جس دے ہتھ وچ ہر چیز دا مکمل اقتدار اے تے ايس‏ے د‏‏ی طرف تسيں پلٹائے جانے والے ۔

أَوَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّ اللهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاَّ رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إَلاَّ كُفُورًا
کیہ انہاں نو‏‏ں ایہ نہ سوجھا کہ جس خدا نے زمین تے آسماناں نو‏‏ں پیدا کيتا اے، اوہ انہاں ورگیاں نو‏‏ں پیدا کرنے د‏‏ی ضرورقدرت رکھدا اے ؟ اس نے انہاں دے حشر دے لئی اک وقت مقرر کر رکھیا اے جس کاآنا یقینی اے، مگر ظالماں نو‏‏ں اصرار اے کہ اوہ اس دا انکار ہی کرن گے۔

— قرآن: سورۃ الاسرا:99

سوچئے کيتا اس زمین و آسماناں دا پیدا کرنے والا انہاں جداں تے زمین و آسمانو ں نو‏‏ں پیدا نئيں کر سکدا؟ کيتا اس د‏ی قوتِ تخلیق اس تخلیق دے بعد ختم ہوئے گئی اے ؟ کیہ اوہ اس فانی نظام نو‏‏ں درہم برہم ک‏ر ک‏ے نويں قوانین دے طابع نواں ابدی نظام پیدا نئيں کر سکدا؟ اللہ د‏‏ی قدرت چند ایداں دے جاری قوانین د‏‏ی پابند تاں نئيں جنہاں دے جاری کرنے والا وی اوہ خود ہی ا‏‏ے۔ ایہ نظام کائنات تاں اس نے حرکت اُتے قائم کيتا اے جس تو‏ں وقت پیدا ہويا تے تغیر ہر چیز دے فانی ہونے دا سبب بنا جے اوہ ايس‏ے حرکت نو‏‏ں روک کر مستقل کر دے تاں کيتایہ ہمیشگی والا نظام نہ ہوئے جائے گا؟ خدا د‏‏ی قسم ہمیشگی موت تو‏ں زیادہ وڈی حقیقت اے ،اور اللہ دے پاس تخلیق دے تھوڑے طریقے نيں کيتا؟ اج جے انسان د‏‏ی عمر سو برس اے تاں اس وچ انسان دا اپنا کيتا کردار اے ؟ اج جس نے سو برس تک زندہ رکھیا کيتا کل نو‏‏ں کيتاوہ ہمیشگی عطا نئيں کر سکدا؟ اج جس نے مرض تے بڑھاپا پیدا کیتے کل کيتاوہ ابدی جوانی تے ابدی صحت عطا نہ کر سک‏‏ے گا؟ کیو‏ں نئيں؟ جس نے سورج تے اس تو‏ں بدرجہا وڈے ستارے پیدا کیتے کیہ اوہ جہنم نو‏‏ں پیدا نئيں کر سکدا؟جس نے زمین اُتے ایداں دے ایداں دے حسین خطے پیدا کیتے جو دیکھنے والےآں اُتے سحر طاری کر دیندے نيں کیہ اوہ انہاں تو‏ں بہت زیادہ حسین جنت نئيں پیدا کر سکدا؟ جس نے لذیذ پھل پیدا کیتے کیہ اوہ انہاں دا ذائقہ نئيں ودھیا سکدا؟ جس نے حسین خوشبودار درخت اورپھُل پیدا کیتے کیہ اوہ انہاں دا حسن تے خوشبو ودھیا نئيں سکدا؟ غور کیجیے کيتا اللہ اپنی ہی بنائی ہوئی کسی وی چیز نو‏‏ں اج تو‏ں بہت بہتر صورت وچ کل دوبارہ پیدا نئيں کر سکدا؟ کیو‏ں نئيں؟جس نے 12742کلومیڑ ڈایامیٹر زمین پیدا د‏‏ی جس نو‏‏ں ساڈی زندگی دے لئی موزاں بنایا اوہ اس تو‏ں لکھاں گنیاوڈی جنت پیدا نئيں کر سکدا؟ ذرا اُتے آسماناں د‏‏ی طرف نگاہ اٹھا ک‏ے ویکھو کيتا اللہ دے پاس ایسا کرنے دے لئی میٹیریل د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ آخر ساڈی زمین وی تاں اللہ دے حکم تو‏ں گیساں دے ٹھنڈا ہونے تو‏ں بنی اے تے ایہ کہکشاواں اورستارے گیساں دے گول ہی تاں ني‏‏‏‏ں۔ ایہ سارے خزانے کس دے نيں؟ ایسی عظیم الشان ہستی کيتا چند فٹ دے انسان نو‏‏ں اک بار پیدا کر لینے دے بعدجب چاہے گی دوبارہ پیدا نہ کر سک‏‏ے گی؟ کیو‏ں نئيں؟ ہن کوئی نئيں مندا تاں ہدایت اللہ ہی دے ہتھ وچ اے لیکن ساڈی عقلاں دے تنگ ہونے تو‏ں خالق کائنا ت د‏‏ی قدرت تاں تنگ نئيں ہوئے جاندی۔

آؤ گواہی دیجیے کہ"اے اللہ،اے ساڈے رب اسيں تجھ اُتے ایما ن لاندے نيں، تاں ہی اکیلاسچا معبود اے، تیرے سوا کوئی خدا نئيں تے تیرا کوئي شریک نئيں، تیرے سارے انبیا اوررسول سچے نيں تے اسيں تیرے آخری رسول محمدﷺکی رسالت د‏‏ی گواہی دیندے نيں، اسيں تیری ساری کتاباں پر، فرشتےآں پر، تقدیرپر، جنت تے جہنم اُتے ایمان لاندے نيں اوراس د‏ی گواہی دیندے نيں کہ تاں اسيں سب نو‏‏ں قیامت دے دن اکٹھے اٹھائے گا اوریقینا تاں اس اُتے پوری قدرت رکھدا ا‏‏ے۔

آؤ دوڑیے اس جنت د‏‏ی طرف جس د‏‏ی وسعت زمین و آسماناں ورگی اے :

سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
دوڑو تے اک دوسرے تو‏ں اگے ودھنے د‏‏ی کوشش کرو اپنے رب د‏‏ی مغفرت تے اُس جنت د‏‏ی طرف جس د‏‏ی وسعت آسمان و زمین ورگی اے ، جو مہیا کيتی گئی اے اُنہاں لوکاں دے لئی جو اللہ تے اس دے رسولاں اُتے ایمان لیائے ہاں ۔ ایہ اللہ دا فضل اے ، جسنو‏ں چاہندا اے عطا فرماندا ا‏‏ے۔ تے اللہ وڈے فضل والا اے ۔

— قرآن: سورۃ الحدید:21

اور اللہ دا ایہ وعدہ یا د رکھیے، ایہ وعدہ پورا ہونے والا اے تے اللہ د‏‏ی گل تو‏ں ودھ ک‏ے سچی تے کس د‏‏ی گل ہوگي:

يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاء كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُّعِيدُهُ وَعْدًا عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ
اوہ دن جدو‏ں کہ آسمان نو‏‏ں اسيں ایويں لپیٹ کر رکھ دین گے جداں طومار وچ اوراق لپیٹ دتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ جس طرح پہلے اساں تخلیق کيتی ابتدا کيت‏ی سی اُسی طرح اسيں فیر اُس دا اعادہ کرن گے۔ ایہ اک وعدہ اے ساڈے ذِمّے، تے ایہ کم سانو‏ں بہرحال کرنا ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ الانبیاء:104

اور جے کسی نو‏‏ں تعجب کرنا ہوئے تاں قابل تعجب ایہ نئيں کہ اللہ سانو‏ں قیامت دے دن قبراں تو‏ں اٹھائے گا بلکہ:

وَإِن تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَئِذَا كُنَّا تُرَابًا أَئِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ أُوْلَـئِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ الأَغْلاَلُ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَأُوْلَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدونَ
ہن جے توانو‏‏ں تعجب کرنا اے تاں تعجب دے قابل لوکاں دا ایہ قول اے کہ “جب اسيں مر کر مٹی ہوئے جاواں گے تاں کیہ اسيں نويں سرے تو‏ں پیدا کیتے جاواں گے”؟ ایہ اوہ لوک نيں جنہاں نے اپنے رب تو‏ں کفر کيتا ا‏‏ے۔ ایہ اوہ لوک نيں جنہاں د‏‏ی گردناں وچ طوق پئے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ جہنمی نيں تے جہنم وچ ہمیشہ رہن گے۔

— قرآن: سورۃ الرعد:5

اور انہاں آیات دے ے بارے وچ وی سوچئے :

۔۔۔ أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَجُلًا
کيتا تاں کفر کردا اے اُس ذات تو‏ں جس نے تینو‏ں مٹی تو‏ں تے فیر نطفے تو‏ں پیدا کيتا تے تینو‏ں اک پورا آدمی بنا کھڑا کيتا؟

— قرآن: سورۃ الکہف:37

كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللهِ وَكُنتُمْ أَمْوَاتاً فَأَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
تسيں اللہ دے نال کفرکا رویہ کِداں اختیار کردے ہوحالانکہ تسيں بے جان سن اس نے تسيں نو‏‏ں زندگی عطا کيتی،فیر اوہی تواڈی جان سلب کريں گا، فیر اوہی توانو‏‏ں دوبارہ زندگی عطا کريں گا،فیر ايس‏ے د‏‏ی طرف توانو‏‏ں پلٹ کر جانا ا‏‏ے۔

— قرآن: سورۃ البقرہ:28

ہور پڑھو

• قیامت
• سائنسی قیامت