اباک خان
| اباک خان | |
| |
| خانان سائبیریا دا 10واں خان | |
| 1464ء توں 1495ء | |
| پیش رو |
ابوالخیر خان |
| جانشین | ماموک ، محمد تائی بوغا |
| |
| وڈا اردو دا دوجا خان | |
| 1481ء | |
| پیش رو | احمد خان |
| جانشین |
مرتضی خان |
| وڈا اردو دا 5واں خان 1487ء | |
| پیش رو | سعید احمد خان |
| جانشین | مرتضی خان |
| وڈا اردو دا 8واں خان | |
| 1491ء توں 1495ء | |
| پیش رو |
منغلی اول گیرائے |
| جانشین | شیخ احمد خان |
| مذہب | اسلام |
| قومیت |
تاتاری ترک |
| شاہی ٹبر | شیبانی |
| موت |
1495ء |
| نیانے |
مرتضی خان |
اباک خان(1495ء-؟) ، شیبانی ٹبر وچوں خانان سائبیریا(سائبیریا خانات ) دا اک خان سی ۔ اسنوں آباک ، اواک ، اباق ، تیومن دا خان تے سعید ابراہیم خان وی آکھئیا جاندا اے ۔
طلائی اردو سلطنت دے ٹٹن مگروں ، کوہ یورال دے دکھن چ نوغائی ، کوہ یورال دے چڑھدے دکھن چ شیبانی تے چڑھدے دے جنگلاتی علاقے چ تائی بوغا علاقائی طاقتاں بن گئے ۔ شیبانیاں تے تائی بوغا ٹبر نے وارو واری خانان سیبیر (خانان سائبیریا ) تے حکومت کیتی ۔ سن 1428ء دے لاگے شیبانی ابوالخیر خان نے سائبیریا دے خان نوں قتل کر کے کجھ چر لئی اک سلطنت قائم کیتی جہڑی سائبیریا توں آمو دریا تک پھیلی ہوئی سی ۔ جداں ای لوک تے اقتدار چڑھدے دکھن ول منتقل ہوئیا ، باقی رہن آلے شیبانی اباک خان دے دوالے اکٹھے ہو گئے ۔ سن 1464ء چ ( بوہتے زریعاں موجب) ، یاں 1468ء چ (فورستھ موجب) یاں 1480ء چ (گروسٹ موجب) عبدالخیر دے مرن مگروں ، اباک نے نوغائیاں دی مدد نال تائی بوغا ٹبر دے خان ، مار نوں قتل کر کے ،خود سائبیریا دا خان بن گئیا ۔
بعد چ کسے ویلے نوغائی بھائی موسی تے یمغرچی خان حالت جنگ چ سن تے یمغرچی خان نے تیومن توں اباک نوں سدئیا ۔ اوہ دریائے وولگا دے نال نال آئیا تے وڈا اردو ( وڈا نوغائی اردو) اتے احمد خان نالوں ودھ حق دا دعوی کیتا ۔ ماسکوی روس تے اورگا ستاندوف دی حکومت ویلے ، اباک نے احمد خان نوں ڈران لئی شاید ماسکو نال کجھ تعلقات بنائے ہون ۔ سن 1491ء چ اباک خان تے یمغرچی خان نے احمد خان نوں قتل کر دتا ۔ 1495ء چ (عام خیال موجب) ، یاں 1494ء چ ، یاں 1493ء چ ( گروسٹ موجب) ، اباک خان ، مار دے پوتے ماموت ہتھوں مارئیا گئیا ، جہڑا کہ خانان سائبیریا دا خان بن گئیا ۔
اسدے پتر مرتضی خان 1502ء دے بعد گیاہستان ( سٹیپ) چ اقتدار چ آئیا ۔ اسدا پوتا کوچم خان خانان سیبیر دا آخری خان سی ۔ اسدا چھوٹا بھائی ماموک کجھ چر (96-1495ء) لئی خانان قازان دا خان رہئیا ۔
ہور ویکھو[سودھو]
حوالے[سودھو]
- ایڈورڈ الورتھ ، اک دے ازبک ، 1990ء (گوگل بکس ڈاٹ کام تے)
- جیمز فورستھ ، سائبیریا دے لوکاں دی تریخ ، 1994ء (گوگل بکس ڈاٹ کام تے)
- رینے گوسٹ ، گیاہستاناں دی سلطنت ، 1970ء ۔
- ہنری ہوئلے ہوورتھ ، منگولاں دی تریخ ، 1880ء (گوگل بکس ڈاٹ کام تے)
- مخائیل خودارکووسکی ، روس دی گیاہستانی سرحد ، 2002ء ۔