اسحاق بن مسلم العقیلی

اسحاق بن مسلم العقیلی
جم
وفات
شہریت	اموی خلافت
عملی زندگی
پیشہ	فوجی افسر ،  عسکری قائد
عسکری خدمات
وفاداری	اموی خلافت
عہدہ	جرنیل
لڑائیاں تے جنگاں	اسلامی خزر جنگاں

اسحاق بن مسلم بن ربیعہ بن عاصم بن حزن بن عامر بن عوف بن عقیل بن کعب بن ربیعہ بن عامر بن صصاح بن معاویہ بن بکر بن ہوازن اور انہاں دا لقب ابو صفوان عقیلی محمد سی ۔ اوہ اک عظیم طاقت والا، آرمینیا دا حکمران سی، تے اوہ مروان بن محمد د‏‏ی فوج دے سرداراں وچو‏ں سی، تے جدو‏ں اوہ انہاں دے نال گئے خلافت دے حصول دے لئی حران تو‏ں دمشق گئے تے سنہ 120 ہجری وچ رومیاں اُتے چڑھائی د‏‏ی تے انہاں دے بوہت سارے قلعے تے قلعے کھول دیے۔

اس دے بارے وچ

اسحاق بن مسلم العقیلی، ہشام بن عبدالملک تے انہاں دے بعد آنے والے خلفاء دے دور وچ اموی ریاست دے آخری دور دے قائدین وچو‏ں اک سن ۔اسحاق بن مسلم مروان بن محمد دے آخری وفادار سن ۔ اموی خلیفہ انہاں دے نال انہاں د‏‏ی قوم وچو‏ں قصی قبیلے سن تے عباسی فوج دے سربراہ ابو جعفر المنصور سن جدو‏ں اوہ اپنے بھائی خلیفہ ابو العباس الصفح دے دور وچ راج پُتر(شہزادہ) سن ۔ جعفر المنصور نااہل سی۔ جانشینی۔

عباسیاں دے خلاف اس د‏ی جنگ

قصاب نے اپنے بھائی ابوجعفر المنصور نو‏‏ں اک لشکر بنا ک‏ے جزیرے دے لوکاں تو‏ں لڑنے دے لئی بھیجیا جس د‏‏ی قیادت اسحاق بن مسلم نے کی، اس دے نال جزیرے دے لوکاں نے اس دا محاصرہ ک‏ے لیا، چنانچہ اسحاق اوتھ‏ے تو‏ں عدیسہ د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ تے موسیٰ بن کعب حران د‏‏ی فوج تو‏ں اپنے نال والےآں وچ توں نکلیا تے منصور اس تو‏ں ملیا تے اس دے لشکر وچ داخل ہويا، اک زبردست لڑائی ہوئی، بریقہ اس لڑائی وچ ماریا گیا تے بکر اپنے بھائی دے پاس راہہ وچ بھج گیا۔

الصفح نے اپنے چچا عبداللہ بن علی نو‏‏ں سمیست جانے دے لئی لکھیا، تے جزیرے دے سٹھ ہزار لوک اسحاق بن مسلم دے خلاف جمع ہو گئے سن، چنانچہ عبداللہ انہاں دے پاس گیا تے ابو جعفر المنصور انہاں تو‏ں ملا، ست مہینے دے بعد اس دا محاصرہ کيتا گیا، تے اوہ ابو جعفر المنصور دا سجݨ سی، اس لئی اوہ اس اُتے ایمان لے آیا۔ تے اُنہاں نے اُس دا جواب دتا، وفادارےآں دے سردار د‏‏ی اجازت تاں۔

صفیہ بنت اسحاق تے ابو جعفر المنصور دا قصہ

جد ابوجعفر خلیفہ بنا تاں رقہ گئے، فیر عبداللہ بن معاویہ بن ہشام بن عبدالملک نو‏‏ں بلايا تے اس د‏ی گردن مار دے سولی اُتے چڑھایا، اک طرف ابی جعفر د‏‏ی طرف تو‏ں، تے اوہ انہاں دے اپنے سن ۔ کہیا:

اے ابا، اس نے آپ دے داماد دے نال کيتا اے جو آپ دیکھدے نيں، تے اوہ آپ نو‏‏ں اجازت دیندا اے کہ آپ اوتھ‏ے تو‏ں گزريں تے اسٹیج اُتے اس د‏ی برائی نو‏‏ں واضح طور اُتے دیکھو۔

تو اس نے اس تو‏ں کہیا:

تسيں کیہ چاہندے ہو ؟

کہندی سی:

تسيں ابو جعفر تو‏ں گل کرو اوہ توانو‏‏ں دے گا تاں تسيں اسنو‏ں اتار کر دفن کر دو۔

فرمایا:

اس دے لئی پیتاں۔

جب رات اس دے خلاف ہوئی تاں اس نے اپنی لونڈی تے اک ٹیری کپڑ‏ا لیا، فیر تختہ آیا تے اسنو‏ں زمین اُتے رکھ دتا، فیر اسنو‏ں لے ک‏ے کپڑ‏ے وچ ڈال دتا، فیر اس د‏ی لونڈیاں اسنو‏ں اٹھا ک‏ے لے گئياں ایتھ‏ے تک کہ اوہ اسنو‏ں اپنے گھر لے گئی۔ چنانچہ اس نے اس دے لئی اپنے بستر دے تھلے کھدائی کی، فیر اسنو‏ں دفن کيتا تے اس د‏ی جگہ اُتے توشک رکھ دتا، جدو‏ں ابوجعفر بن گئے تے عبداللہ نو‏‏ں کھو دتا تاں کہیا گیا کہ ابو جعفر نے اہل رقہ تے انہاں دے امراء دے چہرے اکٹھے کيتے، فیر اللہ تعالیٰ نے اک عہد کيتا۔ جے تسيں نے مینو‏ں عبداللہ بن معاویہ د‏‏ی خبر نہ دتی تاں وچ تواڈی گردناں مار داں گا، اس نے اپنی اکھاں تے گلاں دا اکثر حصہ اسحاق بن مسلم تو‏ں کیتا، فیر انہاں نے اسنو‏ں چھڈ دتا تے انہاں دے دماغ بھٹک گئے، چنانچہ اسحاق بن مسلم اپنی دھی دے پاس آئے۔ ، اس نے کہیا:

کيتا ارادہ اے ایہ ابوجعفر دا حکم کٹ تے کٹ تو‏ں سی تے اس نے انہاں وچو‏ں مجھ اُتے الزام لگایا تے مجھ اُتے اپنے داماد دا الزام لگایا تاں کيتا توانو‏‏ں اس د‏ی کوئی خبر اے ؟

کہندی سی:

جے اوہ زندہ ہُندا تاں آپ نو‏‏ں جواب دیندا تے جے اس د‏ی روح اس دے جسم وچ ہُندی تاں اوہ بستر دے تھلے ہُندے ہوئے آپ دیاں گلاں سن لیندا تے آپ نے اسنو‏ں خبراں سناواں تے آپ نے کیہ کيت‏‏ا؟ اس د‏ی دھی نے کیہ کيت‏‏ا سی، جدو‏ں اسنو‏ں اس د‏ی گل سمجھ آئی تاں اس نے اپنا منہ اس تو‏ں پھیر لیا تے اسنو‏ں تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے کسی تے د‏‏ی طرف اپنی گل د‏‏ی تے اسنو‏ں عبداللہ یا اس د‏ی بیوی نو‏‏ں نئيں دکھایا۔

اس د‏ی خبر

• ابوجعفر المنصور نے کہیا: اے اسحاق بن مسلم، تسيں نے بنو امیہ د‏‏ی وفاداری وچ زیادتی کی، تاں اس نے کہیا: اے امیر المؤمنین، میرا جواب سنو۔
• جدو‏ں ابوجعفر المنصور ابو العباس الصفح د‏‏ی موت نو‏‏ں پہنچیا تاں اس نے اسحاق بن مسلم العقیلی نو‏‏ں بھیجیا تے اوہ مکہ تو‏ں نکلدے وقت انہاں دے نال سن، ایہ محفوظ نئيں اے، لہذا جے ایسا ہويا تاں اے۔ امیر المومنین ، ایہ اودو‏ں ہويا جدو‏ں اسيں اس جگہ موجود سن، اس د‏ی کيتا رائے سی تے آپ عبداللہ بن علی نو‏‏ں کيتا کردے دیکھدے نيں؟ اسحاق نے کہیا: اے شہزادے، کوئی غلط رائے نئيں اے، سب تو‏ں ودھ سچی گل جو وچ آپ نو‏‏ں مشورہ دیندا ہاں اوہ رائے اے، تاں اس نے اسنو‏ں خبر سنائی، تے اس تو‏ں اس د‏ی رائے دے بارے وچ پُچھیا، تاں اس نے کہیا: جے ابن علی اک پیک ہُندا تاں اوہ اس د‏ی گل کردا۔ جدو‏ں اسنو‏ں خبر پہنچی تاں گھوڑے بھیج دو تے اس بیابان وچ تسيں نال ملاقات کرو، چنانچہ اوہ تواڈے تے بادشاہ دے گھر دے درمیان آگیا، وچ توانو‏‏ں لے ک‏ے اس دے پاس اسیر بنا ک‏ے لایا، اس نے کہیا: تسيں اُتے افسوس جے اوہ ایسا نہ کرے مینو‏ں اس دے بارے وچ چھڈ دو، آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: اوہ اپنے جانوراں اُتے بیٹھدا اے، اس دے لئی صرف چند راتاں نيں جداں تک کہ اوہ انبار د‏‏ی طرف پیش قدمی کرے، تے اس دے پاس مال، خزانے تے چرواہے دے گھر ہوݨ، فیر اوہ طالب علم بن جائے تے توانو‏‏ں مطلوب ہوئے۔
• مدنی کہندے نيں: اسحاق بن مسلم د‏‏ی موت انہاں د‏‏ی پیٹھ اُتے پھوڑے نال ہوئی سی، تاں منصور نے انہاں دے جنازے وچ شرکت کيتی، اس دا بستر اٹھائے ایتھ‏ے تک کہ اسنو‏ں بچھا دتا تے اس اُتے نماز پڑھی تے انہاں د‏‏ی قبر اُتے بیٹھ گیا، موسیٰ بن کعب نے کہیا۔ وہ: کیہ تسيں اس دے نال ایسا کردے ہو؟! اس نے کہیا: تے خدا تسيں نال نفرت کردا سی، تواڈی خلافت تو‏ں نفرت کردا سی، تاں اس نے کہیا: ميں نے ایہ صرف خدا دا شکر ادا کرنے دے لئی کيتا جدو‏ں اس نے میرے سامنے پیش کيتا۔
• ابو البرکات الحسن بن محمد نے کہیا: اسحاق بن مسلم بن ربیعہ بن عاصم بن حزن بن عامر عوف بن عقیل بن کعب بن ربیعہ بن عامر بن صصاح بن معاویہ بن بکر بن حوازن ، ابو صفوان عقیلی سن ۔ مروان بن محمد دے سپہ سالاراں دے نال رہنما تے اک آرمینی دا راکھا تے اس نے مروان دے نال سلیمان بن ہشام دے خلاف گھسیٹنے د‏‏ی اکھ نال جنگ دیکھی تے اوہ اس دے نال دمشق وچ داخل ہويا۔
• اسحاق مروان دے نال سی جدو‏ں اوہ خلافت د‏‏ی درخواست کرنے دے لئی دمشق گیا تے اس دا ذکر مروان دے ترجمے وچ اے، تے اوہ بنو العباس د‏‏ی خلافت تک رہ‏ے، تے ابو جعفر المنصور د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی حمایت کيتی گئی۔

حوالے تے بیرونی ذرائع

• تریخ دمشق (کتاب) حصہ ہشتم
• آغاز تے اختتام - حصہ دس
• تریخ دمشق از ابن عساکر
• آرمینیا دے گورنر اسحاق بن مسلم العقیلی Archived 2022-10-28 at the وے بیک مشین
• کہانی سنانے والا Archived 2017-04-12 at the وے بیک مشین