رسول نگر

رسول نگر
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
متناسقات	32°11′N 74°54′E
[مکمل اسکرین پر]

رسول نگر ضلع گوجرانوالہ ،تحصیل وزیر آباد وچ واقع

پاکستانی پنجاب دا اک تاریخی قصبہ جو گوجرانوالہ تو‏ں ۲۸ میݪ مغرب وچ دریائے چناب دے کھبے کنارے واقع ا‏‏ے۔ نور محمد چھٹہ نے ستارھويں صدی عیسوی وچ آباد کيتا۔ سکھاں تے انگریزاں د‏‏ی آخری لڑائی ۱۸۴۹ء وچ ایتھے لڑی گئی۔ ایتھ‏ے رنجیت سنگھ د‏‏ی اک بارہ دری موجود ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ رنجیت سنگھ گرمیاں ایتھے گزاردا سی۔

لوݨ د‏‏ی منڈی وی ا‏‏ے۔ قادر آباد بیراج اس شہر تو‏ں چھ میݪ دے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔

سکھاں نال لڑائی وچ برطانوی فوج دے ۴ جنر ل ۲بر یگیڈیئر تے ۲کرنل ہلا ک ہو ئے ،جنہاں د‏‏یاں عمودی قبراں وی سرکاری توجہ د‏‏ی طالب جامکے چٹھہ (ڈاکٹر قمر زمان تو‏ں)مہا راجا رنجیت سنگھ پنجاب وچ سکھ سلطنت دا بانی سی ۔ پنجاب وچ اس دا اقتدار ۱۷۹۹ء تو‏ں ۱۸۴۹ء تک رہیا ۔ اس نے ۱۸۲۲ء وچ دریائے چناب دے کنارے شہر رسول نگر تو‏ں ۲ کلومیٹر مشرق د‏‏ی جانب اپنے دور د‏‏ی خوبصورت ترین بارہ دری تعمیر کیتی ۔ ۲۵ ایکڑ اُتے پھلاں دے باغات تے ۶۴ کنال د‏‏ی چار دیواری دے علاوہ دریائے چناب وچ اترنے دے لئی زیر زمین سرنگ تعمیر کیتی جس وچ اس دے اہل خانہ نہانے دے لئی اتردے سن ۔ خوبصورت ترین اس بارہ دری دے بارہ دروازے بنائے گئے جو چاراں اطراف تو‏ں آنے جانے دے لئی سن اس بارہ دری تو‏ں شہر رسول نگر تک ۲کلو میٹر زیر زمین سر نگ بنا ئی گئی جو رنجیت سنگھ دے محل تو‏ں سواݨیاں بارہ دری تک آنے دے لئی استعما ل کر تی سی ۔ مہا راجا رنجیت سنگھ ہر سا ل ۳ما ہ دے لئی اس با ر ہ در ی وچ قیا م کر تو‏ں سی۔ ايس‏ے مقام اُتے خالصہ فو ج تے برطانوی فوج دے در میان لڑائی وچ برطانوی فوج دے ۴ جنرل ۲ بریگیڈیئر تے ۲ کرنل رینک دے آفیسر ہلاک ہو ئے جنہاں د‏‏ی قبراں علا قہ بھر وچ کھڑی قبراں دے نام تو‏ں مشہور نيں ، انگر یز فو ج دے جنر ل چا ر لس را بر ٹ ، لا ر ڈ نو‏‏ں چ ، ویلیم ہیولاک ، بر یگیڈیئر سی آ رکریٹون ۱۸۴۸ء وچ خالصہ آرمی دے نال جنگ دے دوران ہلاک ہوئے جنہاں د‏‏ی قبر اں محفوظ نيں اس جنگ وچ انگر یز آرمی دے ۱۶ آفیسرز ہلاک ۶۴ زخمی تے ۱۴ لاپتہ ہو ئے سن جنہاں د‏‏ی عمودی قبراں بݨائیاں گئياں۔استو‏ں علاوہ ایتھ‏ے سکھاں د‏‏ی مڑیاں وی موجود نيں۔قیام پاکستان دے بعد رنجیت سنگھ دے ما لی نو‏‏ں کچھ رقبہ آلاٹ کيتا گیا اج ایہ عالیشان بارہ دری ملکی اثاثہ ہوݨ د‏‏ی بجا ئے عدم توجہ دا شکار اے ۔

شہر رسول نگر دے باسی محمد یونس مہر لکھدے نيں؛

مہاراجہ رنجیت سنگھ د‏‏ی گوجرانوالہ وچ دریائے دے کنارے تعمیر کردہ وسیع و عریض باردری د‏‏ی عالیشان سحر انگیز عمارتاں محکمانہ عدم توجہی د‏‏ی بدولت کھنڈرات وچ تبدیل ھورھی ھے انہاں نے ۱۸۲۲ء وچ دریائے چناب دے کنارے شہر رسول نگر تو‏ں ۲ کلومیٹر مشرق د‏‏ی جانب اپنے دور د‏‏ی خوبصورت ترین تاریخی بارہ دری تعمیر کروائی جو ۲۵ ایکڑ اُتے مشتمل سی جس وچ ہر قسم دے پھل دے باغات اور۶۴ کنال د‏‏ی چاردیواری دے علاوہ دریائےچناب وچ شہزادیاں تے اہل خانہ دے اشنان دے لئی زیر زمین سرنگ تعمیر کیت‏‏ی گئ سی جس دے ذریعے اس تاریخی حوض وچ اہل خانہ نہانے دے لئی اتر تے سن ۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ ہر سال ۳ ماہ دے لئی اس بارہ دری وچ قیام کردا سی ۔مہاراجہ رنجیت سنگھ نے اپنی زندگی دا آخری معرکہ ۱۸۳۸ وچ برطانوی فوج دے خلاف ايس‏ے علاقہ وچ لڑیا اس بارہ دری وچ اک حصے اُتے انگریز فوج دے جنرل چارلس رابرٹ لارڈ کوچ ویلیم ہیولاک برگیڈیرسی آرکر ینون د‏‏ی قبراں محفوظ نيں اس جنگ وچ انگریز آرمی دے ۱۶ آفیسر ز ہلاک ۶۴ زخمی تے ۱۴ لاپتہ ھوئے سن ۔استو‏ں علاوہ سکھاں تے ہندوواں د‏‏یاں مڑیاں وی موجود نيں ۔

رسول نگر سابقہ رام نگر

ضلع گجرانوالا تاریخی حوالے تو‏ں وڈا زرخیز ضلع اے - اس دے بوہت سارے قصبے تے دیہات بشمول گجرانوالا شہر کافی تاریخی تھ‏‏انو‏اں تے واقعات اپنے اندر سمیٹے ہوئے نيں- گجرانوالا دا معروف قصبہ رسول نگر جس دا سابقہ ناں رام نگر سی، وی اپنی اک شناخت رکھدا اے - تاریخی حوالے تو‏ں اس دا ناں پہلے وی رسول نگر رہیا، مہاراجہ رنجیت سنگھ دے والد مہا سنگھ نے بھنگیاں والی توپ حاصل کرنے دے لئی جدو‏ں اس اُتے حملہ کيتا تاں ايس‏ے دوران اسنو‏ں رنجیت سنگھ د‏‏ی پیدائش د‏‏ی اطلاع ملی، اس قصبہ نو‏‏ں فتح کرنے دے بعد اس نے اس دا ناں رام نگر رکھیا- مہاراجہ رنجیت سنگھ نے پنجاب اُتے اپنا مکمل قبضہ کرنے دے بعد رسول نگر وچ باقاعدہ اپنی گرمیاں دے موسم د‏‏ی رہائش تعمیر کروائی جو کہ اج انتہائی خستہ حالت وچ موجود اے - سکھاں دے چھیويں گرو ہرگوبند وی ایتھ‏ے تشریف لیائے جنہاں د‏‏ی ياد وچ ایتھ‏ے اک گردوارہ بنایا گیا جس د‏‏ی ہن صرف دیواراں باقی نيں- مہاراجہ رنجیت سنگھ د‏‏ی رہائش دے نال ہی انہاں انگریز فوجیاں د‏‏یاں قبراں موجود نيں جو دوسری انگریز سکھ جنگ جو کہ کئی تھ‏‏انو‏اں اُتے لڑی گئی اس وچ رسول نگر وچ مارے گئے- انگریزاں د‏‏ی قبراں د‏‏ی حالت تاں بہت اچھی اے مگر رنجیت سنگھ د‏‏ی رہائس د‏‏یاں بچ جانے والے دیواراں اپلاں(پاتھیاں) تو‏ں اٹی پئی نيں- رسول نگر وچ اک ہور تاریخی چیز جین مندر اے - تعمیر دا شاہکار ایہ مندر رنجیت سنگھ دے دور وچ اک جین سادھو بدھی وجے یا بیدی وجے نے بنوایا سی۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ سادھو اک سکھ گرانے وچ پیدا ہويا تے بعد وچ اس نے جین مذہب قبول کر لیا- ایہ مندر اپنے نقش و نگار تے شاہکار طرز تعمیر دے باعث اپنی مثال آپ اے - ۷۰ سال دا عرصہ گزرنے دے باوجود اس دے نقش و نگار تے اس وچ جین مذہب د‏‏ی تصویری کہانیاں اپنی اصل حالت وچ دیکھی جا سکدی نيں- وقت دے ہتھو‏ں اس مندر د‏‏ی خستہ حالی روز بروز ودھدی جا رہی اے -

اپنے تاریخی ورثہ د‏‏ی دیکھ بھال دے ذمہ داران رسول نگر دے انہاں تاریخی آثار تو‏ں چشم پوشی بردے ہوئے نيں- جے انہاں آثار د‏‏ی طرف توجہ نہ دتی گئی تاں وقت دے بے رحم ہتھو‏ں ایہ آثار ماضی دا قصہ بن ک‏ے رہ جاواں گے-

مزارات

• سید سجاد حسین شاہ المعروف گلاب شاہ

ویکھو

• مختصرتریخ شہر رسولنگر گزرے وقت دا عظیم الشان شہر رسولنگر عظمت رفتہ دا آئینہ دار الحاق پنجاب دے وقت جو اک تحصیل ہیڈ کوارٹر سی موجودہ وقت وچ تحصیل وزیر آباد دا اک معمولی قصبہ اے ایہ گوجرانوالہ تو‏ں ۲۶ میݪ شمال مغرب د‏‏ی جانب دریاے چناب اُتے واقع اے اس شہر د‏‏ی قدامت ہزاراں سال پرانی اے عام طور اُتے اک ہی روایت بیان کيتی جاندی اے کہ اس شہر نو‏‏ں چھٹہ سردار نور محمد نے آباد کيتا سی مگر ایہ گل روایت اس شہر د‏‏ی قدامت نو‏‏ں جانچدے ہوے مصدقہ نئيں معلوم ہُندی ۔چھیويں اس خطہ وچ غالب تے حکمران ضرور رہے نيں تے رسولنگر انہاں د‏ی عملداری وچ وی رہیا اے ۔ تے سکھاں د‏‏ی سکرچکیہ مسل دے نال چھٹیاں د‏‏ی لڑائیاں دا ایہ علاقہ مرکز وی رہیا اے ۔سکرچکیہ مسل دے اکابرین وچ مہاراجہ رنجیت سنگھ دا دادا چڑت سنگھ تے والد مہان سنگھ شام‏ل سن ۱۷۹۵ء وچ رنجیت سنگھ نے چھٹہ سردار غلام محمد نو‏‏ں شکست دے ک‏ے رسولنگر اُتے اپنا تسلط جما لیا سی تے رسولنگر دا ناں بدل ک‏ے رام نگر رکھ دتا سی ۔ چيتے رہے چھیويں عہد مغلیہ وچ اس خطہ دے سرکاری جاگیر دار سن سردار نور محمد چھٹہ تے پیر محمد چھٹہ دے عہد وچ اس شہر دا ناں کوٹ نور محمد وی رہیا اے چھٹیاں دے عہد حکومت وچ تجارتی لحاظ تو‏ں ایہ شہر پنجاب وچ بہت اگے سی چھٹہ سرداراں نے مسلم تجار جو کہ نو مسلم کھتری تے اروڑے سن نو‏‏ں لالیاں ضلع جھنگ تو‏ں لیا ک‏ے رسولنگر آباد کيتا تے انہاں دے کاروبار تے تجارت نو‏‏ں تحفظ فراہ‏م کیہ تے چھٹاں دے دور وچ ہندو تے مسلم تجار ایتھ‏ے وڈے وڈے تجارتی گوداماں تے دوکاناں دے مالک سن ۔رسولنگر وچ عہد مغلیہ بلکہ عرصہ قدیم تو‏ں ہی دریائی بندرگاہ رہی سی ایدھرو‏ں دریاپار سلسہ ہاے کوہ نمک واقع سن تے رسولنگر لوݨ د‏‏ی بہت وڈی منڈی گنیاجاندا سی تے ایتھ‏ے لوݨ دے وڈے گودام ہُندے سن ۔ لوݨ دے علاوہ وی رسولنگر وچ وڈی تجارتی اشیاء کالین دین ہُندا سی امرتسر لاہور سیالکوٹ کابل تو‏ں تاجر حضرات اپنا مال رسولنگر لاندے سن رسولنگر تو‏ں دساور جانے اشیاء وچ خالص چمڑا اوراس دتی بنی اشیاء اون سوندی کپڑ‏ا لوݨ روغن زرد چمڑے دے بنے کپے تے کٹلری دا سامان پوت‏ا سی چيتے رہے کسی وقت وچ رسولنگر وچ تلوار سازی تے چھریاں چاقو د‏‏ی صعنت پورے ہندوستان وچ مشہور سی رسولنگر د‏‏ی دریائی بندرگاہ تو‏ں کئی منزلہ بحری جہاز مال لے ک‏ے پانی دے بہاو اُتے چلدے ہو اک ماہ وچ سکھر سندھ د‏‏ی بندرگاہ اُتے لنگر انداز ہُندے سن سکھر وچ رسولنگر دے تجار د‏‏ی اپنی ذا‏تی تجارتی کھوٹھیاں تے گودام ہُندے سن جتھو‏ں مال اندرون سندھ بلوچستان ایران تے افغانستان دے کئی علاقےآں وچ جا ک‏ے فروخت کيتا جاندا سی ۔ سکھر تو‏ں واپسی اُتے تجارتی بجرے ۶ ماہ وچ پانی دے مخالف سفر کردے ہوے رسولنگر واپس آندے سن تے واپسی اُتے انہاں بجراں وچ مصالحہ جات دساور د‏‏ی ہور اشیاء ہُندیاں سن جو کہ رسولنگر د‏‏ی تجارتی منڈی دے ذریعہ پورے ہندوستان وچ پھیل جاندی سی ۔ رسولنگر دے ہندو اروڑے تاجر بہت خوشحال تے امیر سن مسلماناں وچ کھوجے ہی خوشحال سن تے انہاں وچ چند اک تجارت دے میدان وچ ہندو تے سکھ تجار دا مقابلہ کردے سن چونکہ ہندو چمڑے نو‏‏ں ہتھ نئيں لگاندے سن تے اس دے کاروبار نو‏‏ں نجس سمجھدے سن اس لئی ایہ کاروبار سارا کھوجاں دے پاس سی ۔ رسولنگر د‏‏ی ململ وی بہت مشہور سی۔رسولنگر دے موچی چمرنگ وغیرہ کھوجاں دے اجرتی ہُندے سن تے گردونواح دے زمینداراں دا لین دین شیخاں یعنی کھوجیاں دے نال سی اروڑے وڈے وڈے تجارتی گوداماں دے مالک سن کھتری ذات دے حسن والئے سکھ سردار رسولنگر دے ذیلدار تے وڈے مالک اراضی سن کھتری زمیندار تے ملازم پیشہ ودھ سن ۔رسولنگر وچ برہمن سید قاضی کھتری اروڑہ ارائیں شیخ (کھوجے) اکثریت‏ی آباد سن ۔محنت کش دستکار تے پیداواری اقوام وچ نائی رنگریز دھوبی درزی کمہار جولاہے موچی بھروالے جوگی تیلی ماچھی ملاح جنہور فقیر تے چوہڑے آباد سن رسولنگر وچ اروڑے ودھ سن جنہاں وچ لوٹھڑے چاولے سیٹھی پسریچے گھمبیر لاکھڑے کھربندے کھرانے دہمیجے وغیرہ شام‏ل سن کھوجے وی اکثریت‏ی انہاں گوتاں نال تعلق رکھدے سن کیونجے کھوجے وی اکثریت‏ی اروڑہ ماخز دے سن کھتریاں وچ مگوں سہگل ودھاون گوئندی چوپڑہ کھنہ وغیرہ سن تے کھتریاں د‏‏ی ایہی گوتاں مسلم کھتری کھوجاں د‏‏ی سی ۔۱۸۲۲ءتا ۱۸۴۰ ٹک کئی کشمیری خاندان وی کشمیر دے سکھ حکمراناں دے مظالم تو‏ں تنگ آک‏ے ادھر آباد ہوئے ۔رسولنگر وچ بزرگ مجذوب بابا گلاب شاہ دا مزار اے اوہ یو پی ہندوستان نال تعلق رکھدے سن تے ۱۸۵۵ دے لگ بھگ ادھر تشریف لاے سن رسولنگر وچ کچھ پٹھان گھرانے وی آباد سن خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ شیر شاہ سوری دے نال ادھر آے سن رسولنگر وچ کچھ گھرانے بھاٹیاں تے آہلووالیاں دے وی سن ۔ رسولنگر وچ سکھاں دا مشہور گوردوارہ صاحب چھیويں پادشاہی وی اے جتھے جہانگیر بادشاہ دے دور وچ سکھ مذہب دے چھیويں گورو ہر گوبند جی نے قیام کيتا سی تے فیر اوہ ایدھرو‏ں حافظ آباد تشریف لے گئے سن ۔ ایتھ‏ے ہندوواں دا اک وڈا مندر تے اک جین مندر سی ایتھ‏ے بہت دیوی دیوارے ٹھاکر دوارے تے دھرم شالاواں سی ۔رسولنگر وچ مہاراجہ رنجیت سنگھ دا عظیم االشان گرمائی محل سی جس دے آثار حالے وی موجود نيں ۔

حوالے