آدھونک پنجابی ساہت دا مہاندرا (کتاب)

آدھونک(جدید) پنجابی ساہت دا مہاندرا کتاب ڈاکٹر۔ گگندیپ سنگھ اتے پروفیسر سکھموہن کور نے اڈیٹ کیتی اے اتے جنرل شودیو سنگھ دیوان گربچن سنگھ خالصہ کالج، پٹیالہ نے شائع کیتی گئی اے۔ ڈاکٹر۔ گگندیپ سنگھ اتے پروفیسر سکھموہن کور نے اس کتاب وچ جدید پنجابی ساہت دیاں کامیابیاں تے حداں دا لیکھاجوکھا لگاؤندے ہوئے موجودہ ویلے تک پہنچدے-پہنچدے اس وچ آئیاں تبدیلیاں دا تجزیہ کیتا اے۔ اس کتاب وچ نہ صرف جدید ساہت ودھاواں دے مہاندرے دا نکٹ مطالعہ کیتا اے سگوں نال ہی بیتے اتے لگاتار فکر دا انگ بن رہے تشریحاتی ودھان دی نویں وویچنا وی کیتی اے۔

اس کتاب وچ جدید پنجابی ساہت دے روپاں دا مہاندرا کیتا گیا اے۔ جدید پنجابی شاعری دا مہاندرا (ڈاکٹر۔ رجندر پال سنگھ براڑ)، جدید پنجابی کہانی دا مہاندرا (ڈاکٹر۔دھن ونت کور)، جدید پنجابی ناول دا مہاندرا (ڈاکٹر۔ سرجیت سنگھ)، جدید پنجابی ناٹک دا مہاندرا (ڈاکٹر۔ ستیش کمار ورما)، جدید پنجابی وارتک دا مہاندرا (ڈاکٹر۔ نرندر سنگھ کپور) اتے جدید پنجابی تنقید دا مہاندرا (ہربھجن سنگھ بھاٹیا)۔

جدید پنجابی شاعری دا مہاندرا

ڈاکٹر۔ رجندرپال سنگھ براڑ ولوں لکھے شاعری دے مضمون نوں شامل کیتا گیا اے اس وچ اوہناں نے شاعری دے اتہاس بارے دسیا اے۔ اس وچ ڈاکٹر۔ رجندرپال سنگھ براڑ نے شاعری دی ونڈ کردیاں اس نوں سیاسی شاعری، غدری اثر ماتحت رچی گئی شاعری، سٹیجی شاعری، رومانوی شاعری، رومانوی تے ترقی پسندی دے پتن اپرنت پیدا ہوئی پریوگوادی شاعری، نکسلباڑی لہر دے اثر ماتحت پیدا ہوئی شاعری، دلت فکر ماتحت سرجی شاعری دی تیبر سر، پرواسی پنجابی شاعری، مغربی پنجاب وچ رچی گئی شاعری، عورت شاعری دے سروپگت وستار نوں بیان کیتا اے۔ ایہناں نے حاشئے تے دھکے گئے لوکاں دی گل نوں اپنے اتہاس وچ شامل کیتا اے۔

جدید پنجابی کہانی دا مہاندرا

ڈاکٹر۔ دھن ونت کور ولوں لکھیا مضمون شامل کیتا اے۔ اوہناں نے دسیا اے کہ کہانی دا ودھاگت سروپ وی ہورنا جدید ساہت روپاں وانگ انگریزی حکمرانی دور دوران پیدا پونجیوادی عمل دا ہی سٹہ اے۔ ڈاکٹر۔ دھن ونت کور مطابق، مڈھلے دور دی پنجابی کہانی بھاویں اپنے مہاندرے نوں سوارن لئی گوانڈھی بولیاں تے آشرت سی پر اجوکے دور تک پہنچدے-پہنچدے ایہہ اتی نوین منوسائنسی لبھتاں نال سرشار نظر آؤندی اے۔ اس دور دی کہانی اک پاسے اپنی ترکوادی پہنچ تکنیک نال پے گئیاں گنجھلاں نوں کھولدی اے تے نال ہی گلپی بمب دی سرجنا لئی سکھمبھاوی برتانتکی تنظیم دی اساری وی کردی اے۔

جدید پنجابی ناول دا مہاندرا

ڈاکٹر۔ سرجیت سنگھ ولوں لکھیا ناول متعلق لیکھ نوں شامل کیتا گیا اے۔ جس وچ ڈاکٹر۔ سرجیت نے ناول دے اتہاس بارے دسیا اے کہ کس پرکار بنگالی، آسامی، تے اس اپرنت اردو تے ہندی ورگیاں جدید بھارتی بولیاں سمیت پنجاب وچ ہوند گرہن کرن والی اس گلپی ودھا نے مدھ-یگی رمانسوادی دے خلاف کسے نگر دے حقیقی عمل وجوں ہوند گرہن کیتی۔

ڈاکٹر۔ سرجیت سنگھ نے اپنے اس باب وچ دسیا اے کہ ناول جاری بدلدی، وگسدی، پھیلدی تے گولدی ساہتی ودھا اے۔ جسدی درشٹیگت پہنچ اتی مکھی مذہبی سماجی سدھاروادی ناول توں آرنبھ ہو کے ترقی پسند، حقیقت پسند، مارکسسٹ، پرکرتیوادی، رومانوی، سماج وادی، اتہاسوادی، آنچلک، پریوگوادی اتے نفسیاتی تجزیاتی رچیاں دا استعمال کردی ہوئی چیتنا-پرواہ دیاں جگتاں نال جاری اگانھ تری جاندی اے۔ اجوکا ناول مڈل کلاس نفسیات دیاں پرتاں ادھیڑدا اے۔

ڈاکٹر۔ سرجیت سنگھ نے اپنے اس مضمون وچ پنجابی ناول دے مہاندرے نوں واضع کردے ہوئے پنجابی بندے دی سماجی-معاشی حالت اتے منوسمت دے حقیقت دی پیشکاری، پنجاب سنکٹ اتے پنجابی ناول، اتر پنجاب سنکٹ پنجابی ناول تے پاکستانی اتے پرواسی پنجابی ناول وغیرہ حصےآں وچ ونڈ کے اتے اس وچ آئیاں تبدیلیاں نوں پیش کیتا اے۔

جدید پنجابی ناٹک دا مہاندرا

ڈاکٹر۔ ستیش کمار ورما ولوں رچت مضمون شامل کیتا گیا اے۔ جس وچ اوہ دسدے ہن کہ ناٹ-منچی پرپیکھ وچ اک اجیہا اطلاع سوروت اے جو ناٹک تے تھیٹر دے ودھاگت سروپ نوں واضع کردیاں حال دور اندر اسدیاں ستھتیاں تے سمبھاوناواں دی نشاندیہی کردا اے۔ ناٹک دا مہاندرا واضع کردا اے کہ ناٹک دا مڈھ ہی سماجی سروکاراں دے حوالہ وچ حقیقت پسند ڈھنگ نال بجھدی اے۔ ناٹک اپنے آرنبھ توں ہی جاری بدلدے سماجی سروکاراں دے اثر ماتحت نویں دسحدیاں دی نشاندیہی کردا اے۔ دیش آزادی توں پہلاں دے پروعدہ، دیش ونڈ دیاں دکھانتک گھڑیاں، نوَ-اساری دے سنواد، ترقی پسندی دے وگھٹن، بین القوامیت دوران مدھ شرینک سپنیاں دی ٹٹ-بھجّ توں پیدا ہوئے استتوی خلاء، پنجابی ذہنیت دے کدھرے دھور اندر گھر کرگے پنجاب سنکٹ دیاں گھڑیاں سیاسی فکر دی لہر تے سماجک/سیاسی بھرشٹاچار جاے اہم مثلیاں نوں ناٹک نے بااثر ڈھنگ نال پرگٹایا اے۔ ڈاکٹر۔ ستیش کمار ورما ولوں رچت ایہہ مطلب پورت لیکھ نہ صرف اس منچی ودھا دے سروپگت لچھناں نوں بیان کردا اے۔ سگوں اجوکی صدی دے چل راے دہاکے درمیان اس ودھا نے درپیش چنوتیاں بیان کردیاں اسدیاں سیماواں تے سمبھاوناواں فی اک سنجیدہ گئے وی پیش کردا اے۔

پنجابی وارتک دا مہاندرا

اس ودھا دی جدید ساہت اندر پچھان تے ستھاپتی نوں واضع کرن لئی کتاب وچلا لیکھ جدید ‘پنجابی وارتک دا مہاندرا` اک سوکھمبھاوی مضمون اے جس نوں وارتکاری دے کھیتر وچ اک قائم وارتک کار ڈاکٹر۔ نرندر سنگھ کپور ولوں لکھیا گیا اے۔

ایہہ مضمون ساہتی سنواد دے دوسرے دلیل مئی ادھ دے پرگٹائ دیاں پرتاں نوں پرط-در-پرط اجاگر کردا اے۔ ڈاکٹر۔ نرندر سنگھ کپور ولوں رچت ‘جدید پنجابی وارتک دا مہاندرا` پڑھدے ہوئے پتہ چلدا اے کہ پراچینتم وارتک جتھے دھرم مشتمل سی اتھے جدید وارتک علم مرتکز اے۔ ڈاکٹر۔ نرندر سنگھ کپور نے دسیا اے کہ پرانے وارتکن وچ ٹیکے، وعدہ، گوشٹاں، حکم نامے وغیرہ وارتک دے نمونے ہن۔ اس وارتک وچ لوکک مثلیاں دی پارلوکک ویرویاں دی پردھانتا اے۔ جدید وارتک وچ جیونی، سوے-جیونی، سفرنامہ، ڈائری، ملاقاتاں، مضمون وغیرہ وارتک دیاں نویاں ونگیاں ہن۔

جدوں حداں-سرحداں ونڈیاں گئیاں تے گربخش سنگھ پریتلڑی دی انگل پھڑی تری آؤندی وارتک لال سنگھ کملا اکالی دے کندھاڑے چڑھ نویاں راہاں دی راہیگر بن تری۔

جدید پنجابی تنقید دا مہاندرا

ڈاکٹر۔ ہربھجن سنگھ بھاٹیا ولوں لکھیاں پنجابی تنقید دے اتہاس نوں شامل کیتا گیا اے۔ ہربھجن سنگھ بھاٹیا دے اس لیکھ وچ پنجابی تنقید دا مہاندرا کیتا گیا اے۔ جس وچ ہربھجن سنگھ بھاٹیا نے پنجابی تنقید دی شروعات ویہویں صدی دے دوجے دہاکے دوران ہوئی منی اے۔ آپ مطابق پنجابی تنقید پربھاووادی پرشنساوادی پرورتی تحت آرنبھ ہو کے مارکسسٹ، روپوادی، سنرچناوادی، اتر سنرچناوادی، نویں مارکسسٹ، اتر آدھونکتاوادی وغیرہ پرورتیاں دے اتراء چڑاء ہنڈھاؤندی اجوکے گلوبلی حوالہ اندر نویں مہاندرے تحت مخاطب اے۔

ڈاکٹر۔ ہربھجن سنگھ بھاٹیا مطابق اجوکے سرمایہ داری دور اندر ہر شے منڈی دی وسط بن کے رہِ گئی اے۔ پونجی، منافع، لٹّ اتے سوے ہی مرکز وچ ہن باقی تمام ورتارے حاشیے تے چلے گئے ہن۔ جس تحت سرمایہ داری نویں جدیدیت نوں اک ترک جاں دلیل وجوں پیش کر رہا اے۔ ایہہ مضمون ساہت سوچ وچار دا نگر نظریہ پیش کردا اے۔

اس طرحاں ‘جدید پنجابی ساہت دا مہاندرا` کتاب وچ ساہت دے شاعری، ناول، کہانی، ناٹک، وارتک تے پنجابی تنقید دا لیکھا جوکھا کیتا گیا اے کہ کس طرحاں ایہناں وچ تبدیلیاں آئیاں ہن ۔ کتاب دے سارے مضمون اپنے آپ وچ مکمل ساہتی تریخی دستاویز ہن۔