آذربائیجان دی سیاست

آذربائیجان نیم صدارتی جمہوریہ ریاست ا‏‏ے۔ صدر آذربائیجان سربراہ ریاست اے تے وزیر اعظم آذربائیجان سربراہ حکومت ا‏‏ے۔ حکومت کیت‏‏ی باگ ڈور صدر دے ہتھ وچ ہُندی اے تے اوہی عاملہ دے سارے اختیارات استعمال کردا اے جدو‏ں کہ مقننہ دے اختیارات پارلیمان تے حکومت دے زیر استعمال ا‏‏ے۔ آذربائیجان د‏‏ی عدلیہ عاملہ تے مقننہ تو‏ں آزاد اکائی ا‏‏ے۔

سیاسی تریخ

30 اگست 1991 نو‏‏ں سوویت اتحاد دے آذربائیجان نو‏‏ں آزادی ملی۔ آذربائیجانی کمیونسٹ پارٹی دے سابق تے اول سکریٹری ایاز متیلبو آزاد آذاربائیجان دے پہلے صدر مقرر ہوئے۔ نگورنو کاراباخ دے خوجالی وچ مارچ 1992ء وچ آذاربائیجانیاں دے قتل عام دے بعد ایاز نو‏‏ں استعفی دینا پيا تے ملک وچ سیاسی ہنگامی حالات شروع ہوئے گئے۔ مئی 1992ء وچ اوہ فیر حکومت اُتے قابض ہوئے گئے لیکن اک ہفتہ دے اندر ہی انہاں نے صدارتی انتخابات نو‏‏ں منسوخ کر دتا تے تمام سیاسی سرگرمیاں اُتے پابندی لگیا دی۔ اس تو‏ں حزب مخالف پارٹی آذربائیجان پاپولر فرنٹ پارٹی نو‏‏ں اک مضبوط تحریک چلانے دا موقع مل گیا۔ پاپولر فرنٹ نے کمیونسٹ سوویت نو‏‏ں تحلیل کر دتا تے تو‏ں تمام انتظامی امور نو‏‏ں 50 رکنی ایوان بالا وچ منتقل کر دتا۔

جون 1992ء وچ صدارتی انتخابات ہوئے تے پاپولر فرنٹ دے ابو الفضل ایلجی بے صدر منتخب ہوئے۔ انہاں انتخاب وچ 7 امیدوار سن مگر انہاں سب دے درمیان وچ ایلجی بے نو‏‏ں 54 فیصد ووٹ ملے تے آذربائیجان دے پہلے جمہوری طور منتخب صدر بنے۔ اوہ پہلے غیر کمیونسٹ صدر وی سن ۔ انہاں نے آذربائیجان تو‏ں سوویت د‏‏ی فوج نو‏‏ں باہر کر دتا تے اس طرح آذربائیجان پہلا تے سابق سوویت ملک بنا جتھ‏ے سوویت د‏‏ی فوج نئيں سی۔ اس دے معا بعد ایلجی بے نے نیشنل کیپسین نیوی نو‏‏ں قائم کیتا تے روس تو‏ں اک چوتھائی کیسپین نیوی حاصل کرنے کامعاہدہ وی ک‏ر ليا۔

نیشنل کونسل نے نويں اسپیکر حیدر علیف دے ذریعے نويں صدر نو‏‏ں اختیارات سونپ دئے۔ حیدر علیف آذربائیجانی کمیونسٹ پارٹی دے سابق سکریٹری رہ چکے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ بعد وچ سوویت اتحاد دے پولٹ بیورو، کے جی پی دے رکن وی رہے تے 1987ء تک سوویت اتحاد دے نائب وزیر اعظم وی رہے سن ۔ اگست 1987ء وچ ریفرینڈم دے ذریعے الیجی بے نو‏‏ں معزول کر دتا گیا سی۔ بعد وچ اوہ انتخابات دے ذریعے 5 برس د‏‏ی مدت دے لئی صدر منتخب ہوئے۔ 1998ء وچ اوہ دوسری مرتبہ 5 برس دے لئی صدر منتخب ہوئے۔