آسام ریشم

آسام ریشم آسام وچ پیدا ہون والیاں تن پرمکھ قسماں دے دیسی جنگلی ریشم نوں درساؤندا اے- سنہری مگا، چٹا پیٹ اتے گرم ایری ریشم۔ آسام دا ریشم صنعت، جو ہن سوالکچی وچ مرتکز اے، اکّ کرت-سمیت صنعت اے۔^[۱]^[۲]

اتہاس

آسام پرانے دور توں اچّ گنوتا والے ریشم دے پیداوار لئی جانیا جاندا سی۔ بنائی دی کلا ریشم دے پیداوار دے نال-نال چلدی اے۔ ایہہ آسام وچ اینی ہشیار ہو گئی کہ ایہہ سارے بھارت اتے ودیساں وچ جانی جان لگی۔ رامائن دے کشکندھا کانڈ وچ، ایہہ دسیا گیا اے کہ مشرق ول سفر کرن والے انسان نوں پہلاں مگدھ، انگ، پنڈرا اتے پھر کوش-کرنم-زمین ("کوکون پالکاں دا دیش") وچوں لنگھنا پیندا اے۔^[۳]^[۴]^[۵]

کوٹلی دا معاشیات، تیجی صدی ق م دا اکّ سیاسی ساہت، آسام دے اچّ پدھری ریشمی کپڑیاں دا حوالہ دندا اے۔ کوٹلی نے سورناکڈیک (کامروپ توں) دے نال وانگکا (وانگا/دکھنی بنگال توں)، مگدھکا (مگدھ توں) اتے پونڈرکا (پنڈرا/اتری بنگال توں) دے پیداوار دا ذکر کیتا اے، جیہناں وچوں سورناکڈیک، مگدھکا اتے پونڈریکا کپڑے کوسسری (کوسسری) دیاں قسماں سن۔ /موگا) اتے سینہ-پتہ (ملبیری ریشم)۔^[۶]

اس حقیقت دی تائید کہ کامروپ نے سورنکڈیک دی اساری کیتا سی، 8ویں صدی دے لکھاری کماریلا بھاٹا ولوں تائید کیتی گئی اے، جس نے ارتھشاتر دی اپنی ٹپنی وچ کیہا اے کہ کامروپ سورناکڈیا (کامروپیشچیو سورنا کڈیا) سی۔^[۷]

معاشیات دے مطابق، سورناکڈیک دے ریشے 'مکھن دے رنگ'، 'سورج وانگ لال' اتے اتم گن دے سن۔^[۸] رنگ دے اس ذکر دے کارن، ریشم دی قسم نوں آسانی نال مگا وجوں پچھانیا جا سکدا اے۔ پاٹھ وچ چار رکھاں (وکلا، لکچا، واٹا اتے ناغہ-ورکسا) دا وی حوالہ دتا گیا اے جیہناں نوں ریشم دے کیڑے کھاندے ہن۔ ایہناں وچوں وکلا اتے ناغہ-ورکسا، ایریکیلس اتے میگنولیا جینس نال متعلق ہن، جس نوں مگا ریشم کیڑے اینتھریا اسمینسس کھان لئی جانیا جاندا اے؛ جدوں کہ لکچا (آرٹوکارپس لکچا) اتے واٹا موریسی (ملبیری) جینس نال متعلق ہن جس نوں پیٹ سلکورم کھواؤندا اے۔^[۹] 9ویں صدی دے تھیسورس امرا-کموضوع توں اس دی ہور تائید ہندی اے جس وچ ذکر کیتا گیا اے کہ فائبر پیٹرونا (چٹے ریشم دا اکّ روپ) دے کیڑے، واٹا، لکچا آدی دے پتیاں اُتے کھوآئی جاندے ہن۔^[۱۰] 9ویں صدی دے تھیسورس امرا-کموضوع توں اس دی ہور تائید ہندی اے جس وچ ذکر کیتا گیا اے کہ فائبر پیٹرونا (چٹے ریشم دا اکّ روپ) دے کیڑے، واٹا، لکچا آدی دے پتیاں اُتے کھوآئی جاندے ہن۔^[۱۱]

پرانے پاٹھ کالکا پران (10ویں-11ویں صدی دے وچکار) پرانے کامروپ وچ دیوی-دیوتیاں دی پوجا وچ ریشم دی ورتوں نوں چنگی طرحاں درج کردا اے۔ پاٹھ دے مطابق، دکرواسنی پیٹھ (جس نوں سعدیہ دی تامریشوری وی کیہا جاندا اے) وکھے دیوتیاں دی پوجا کردے ویلے، لال، پیلا اتے چٹا کوسیا (مطلب جنگلی ریشم، شاید مگا) مندر دے پردھان دیوتیاں دیاں مورتیاں نوں کھچن لئی ورتیا جاندا سی۔^[۱۲]^[۱۳]^[۱۴] ایہہ جانیا جاندا اے کہ مگا، پرانے سمیاں وچ، پیلے (قدرتی)، چٹے (میجنکاری مگا) وچ مہیا سی اتے اکثر لال رنگ وچ رنگیا جاندا سی۔^[۱۵]

سیریکلچر دا علم ممکن طور اُتے 3000-2000 ق م دے ویلے دے آسپاس چین توں آئے تبتی-برمنتی گروہاں کول پہنچیا سی۔ اس توں علاوہ، دکھن-مغربی سلک روڈ راہیں ریشم دا اکّ ہور وپار سی جو چین توں شروع ہو کے برما اتے آسام وچوں لنگھدا سی، انت وچ ترکمینستان وچ مکھ ریشم رستہ نال جڑیا ہویا سی۔ ایہہ درساؤن لئی کئی ہور ریکارڈ ہن کہ ریشم آسام راہیں بھارت آیا سی۔ سنسکرت پاٹھ ہرشچرت (اتری بھارتی حکمران ہرشوردھن دی جیونی جو کہ درباری شاعر بنبھٹّ ولوں 7ویں صدی وچ لکھیاں گئیاں سی) دے مطابق، راجا ہرشوردھن دے تاجپوشی تقریب دوران، کامروپ دے راجا بھاسکرورمن نے اتری بھارتی راجے نوں بہت ساریاں قیمتی وستواں بھینٹ کیتیاں سن۔ اس وچوں سبھ توں اہم قیمتی کپڑے اتے گہنے شامل ہن۔ ایہناں وچ اکّ ڈکولا کپڑے نال لپیٹی اکّ چھتری، پتہ-سوتر دے کپڑے دے نال-نال کسوما کپڑے شامل سن جو پتجھڑ دے چندرما دی روشنی (شاردا چندرما شوچا کسمنی) وانگ خالص سن۔ ایہہ کپڑے ریشم جاں لنن دے ہو سکدے ہن۔^[۱۶] پاٹھ وچ ایہہ وی ذکر کیتا گیا اے کہ کمر دے ریشے انے برابر اتے پالش کیتے گئے سن کہ ایہہ بھوج-پتر ورگا سی، جو ریشم نوں وی درسا سکدا اے۔^[۱۷]

ہیون سانگ ولوں لکھے رکارڈاں وچ آسام دے ریشم دے حوالے وی ملدے ہن جتھے اسنے راجا بھاسکر ورمن دے راج دوران کامروپ وچ ریشم دی ورتوں اتے وپار نوں لکھیا اے۔ رام موہن ناتھ نے اپنی کتاب د بیکگراؤنڈ آف آسامی کلچر وچ لکھیا اے کہ ایہہ "واضع اے کہ پرانے دور وچ تبت، مدھ ایشیا اتے چین دے وکھ-وکھ حصیاں توں وپاری وکھ-وکھ رستیاں راہیں آسام وچ آؤندے سن، اتے جویں کہ اوہ زیادہ تر ریشم دا وپار کردے سن، اوہ سن۔ عام طور اُتے سیریس - سرہادوئی - سریٹیز - سراٹا - کراٹا کیہا جاندا اے۔ اس لئی کراٹا شبد منگولوئڈ مول دے لوکاں دا حوالہ دین والا اکّ عام شبد اے اتے ایہہ خاص طور اُتے بوڈوز نوں درساؤندا اے۔"^[۱۸] ناتھ ولوں درسائے گئے ایہہ بوڈو اج کچاریاں وجوں جانے جاندے ہن جس وچ بورو، دماسا، چوتیا، ربھاس، سونووال، گارو اتے کوچ ورگے گروہ شامل ہن۔ جے۔ جیؤگیگن نے اپنی کتاب سلک ان انڈیا وچ کیہا اے کہ: "کیڑے دی شروعات دی متی جو وی ہو سکدی اے، موجودہ ویلے وچ اسدی جغرافیائی ونڈ، اتے حقیقت پرجاتیاں پہلی وار اکّ ملٹیوولٹائین سن، مینوں سٹے اُتے لے جان لئی جاپدیاں ہن۔ کہ کیڑے نوں سبھ توں پہلاں اتر-مشرق توں بھارت وچ پیش کیتا گیا سی۔"^[۱۹]

ریشم دے کیڑیاں اُتے جینیٹک کھوج درساؤندی اے کہ آسام ریشم آسام دے دو خاص کھیتراں وچ اتپن ہویا اے۔ اکّ پرانے کامروپ راج وچ گارو پہاڑیاں اتے دوسرا پرانے چٹیا راج وچ دھاکوکھانا سی۔

آسام سلک دیاں قسماں

مگا ریشم

مگا ریشم آسام وچلے ریشم دے کیڑے اینتھیریا اسمینسس دا اتپاد اے۔ ایہناں پتنگیاں دے لاروے سوم (میچلس بمبیفوج) اتے سوالو (لٹسیا پولیئینتھا) دے پتیاں نوں کھاندے ہن۔ تیار ریشم اسدی چمک دار؉ ، ودھیا بنتر اتے ٹکاؤتا لئی جانیا جاندا اے۔ پہلاں ایہہ رپورٹ کیتی گئی سی کہ "گھٹ پوروسٹی" کارن موگا ریشم نوں رنگیا جاں بلیچ نہیں کیتا جا سکدا، پر ایہہ غلط اے؛ موگا کسے ہور ریشم وانگ رنگ لیندا اے۔ اس ریشم نوں ہر وار دھون توں بعد اسدی چمک ودھن دے نال ہتھ نال دھوتا جا سکدا اے۔ بہت اکثر ریشم اپنے مالک توں باہر رہندا اے۔

2015 وچ، سینٹر فار ڈیئینئے پھنگرپرنٹنگ اینڈ ڈائگنوسٹکس، حیدرآباد، بھارت وچ ناگاراجو دی کھوج ٹیم دے آنظارہ گپتا کے نے موگا ریشم پھائیبروئن دے مکمل کرم اتے پروٹین ڈھانچے دی کھوج کیتی اتے اسنوں قدرت سائنسی رپورٹاں وچ شائع کیتا۔^[۲۰]

مگا ریشم نوں 2007 توں جغرافیائی اشارہ (جیائی) درجہ دتا گیا اے اتے پرمانک پیداوار لئی لوگو آسام سائنس تکنالوجی اتے ماحول کونسل نال رجسٹر کیتا گیا اے۔ سینٹرل سلک بورڈ آف انڈیا کول مگا ریشم پیداواراں دی جانچ کرن، اوہناں دی پرمانکتا نوں مصدقہ کرن اتے وپاریاں نوں جیائی لوگو دی ورتوں کرن دی اجازت دین دا حق اے۔

چٹا پیٹ ریشم

پیٹ ریشم بومبیکس ٹیکسٹٹر ریشم دے کیڑیاں ولوں پیدا کیتا جاندا اے جو کہ ملبیری (مورس ایسپیپی) دے پتیاں اُتے غذا کردے ہن۔ ایہہ عام طور اُتے چمک دار؉ چٹا جاں چٹا رنگ دا ہندا اے۔ اس دا کپڑا پرچھاویں وچ سکّ سکدا اے۔

ایری ریشم

ایری سلک سامیا سنتھیا رسینی ولوں بنایا گیا اے جو کہ کیسٹر آئل پلانٹ (رکنس کمیونس) دے پتیاں اُتے کھاندا اے۔ اس نوں اینڈی جاں ارینڈی سلک وی کیہا جاندا اے۔ کیونکہ ایری دی اساری عمل pupae نوں بالغ وچ ترقی یافتہ کرن دی اجازت دیندی اے اتے ریشم وچ بدلن لئی صرف کھلھے کوکون دی ورتوں کیتی جاندی اے، اس نوں اہنسک ریشم وجوں وی جانیا جاندا اے۔ ایہہ ریشم نرم اتے نگھا ہندا اے اتے شالاں اتے رجائی وجوں مشہور اے۔^[۲۱]

ایہہ وی دیکھو

نوٹ

↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
↑ Ravi Mokashi، Menuolhoulie Kire۔ "Silk Weaving Tradition of Sualkuchi, Assam"۔ D'source۔ 30 اکتوبر 2012 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 10 جنوری 2013
↑ Sharma,S.K.،Discovery of North-East India، p.315.
↑ Deka, Phani. The Great Indian Corridor in the East، p.63.
↑ M, Mignonette. Society and Economy in North-east India, Volume 2، 2004, p.316.
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
↑ Dhavalikar, M.K.، Archeology of Guwahati، 1972, p.139
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
↑ Journal Of Bihar And Orissa Research Society Vol. 3, p.215, "There is some doubt in identifying the Naga tree named in the Arthashastra۔ Lexicographers take it to denote the tree, Naga-kesara and Punnaga، the flowers of which possess yellow anther.۔A synonym of Naga-kesara is Champeya، because the flower of Champaka (Michelina champac) is yellow; and it is no less remarkable that the Champa silk once celebrates in Assam was fine white." p. 212, "There is a variety of muga called Champa muga، its worms feeding on leaves of Champa tree (Michelia champaca)۔ Sir George Watt tells us that "the Chpa silk seems almost quite forgotten to-day, but it was the fine white silk worn by the kings and nobles of Assam in former times"۔"
↑ Journal Of Bihar And Orissa Research Society Vol. 3, p.214, "A variety of Kausheya was called Patrorna(Pat silk)۔ It is defined in the Amara-kosha as "a bleached or white Kausheya" and is said to have been costly.۔.The commentator, Kshirasvami(of Amara-kosha)، states that it is the fibre produced by the saliva of a worm on the leaves of Lakucha(Artocarpus lakoocha)، Vata(Ficus bengalensis)، etc"
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
↑ Shastri, B.N, "The Kalikapurana: Text, Introduction and English Trans. with Shloka Index"، p. 1240, "The goddess in her Lalitakanta (pleasantly charming) form is known as Mangala chandi,۔.۔she wears red silk(rakta-kauseya-vasana)۔"
↑ Shastri, B.N, "The Kalikapurana: Text, Introduction and English Trans. with Shloka Index"، p. 1243–45, "O king! Listen to the procedure of worship of Brahma with rapt attention.۔.Red silk(rakta-kauseya-vastram) is his (Brahma's) favourite cloth, rice cooked with milk, sesames, mixed with ghee are his favourite food."
↑ Shastri, B.N, "The Kalikapurana: Text, Introduction and English Trans. with Shloka Index"، p. 1259, "Vasudeva may be worshipped briefly or elaborately. Red, yellow and white silk are the favourite cloths of Vishnu.۔."
↑ Journal Of Bihar And Orissa Research Society Vol. 3, p.212, "There was another of similar quality. It is known as the Mezankari muga، the worm feeding on the Adakari tree (Litsea citrata)۔"This muga constituted the dress of the higher ranks, most of which were dyed red with lac but some were white." It is now scarce."
↑ "Kirata-jana-kriti"، S.K. Chatterjee, 1951, p. 95-96
↑ Suhas Chatterjee, Indian Civilisation and Culture, p. 435
↑ Nath, Ram Mohan (1948). The Back Ground Of Assamese Culture, 15.
↑ (1872) Silk in India: Some Account of Silk in India, Especially of the Various Attempts to Encourage and Extend Sericulture in that Country (in en). Office of the Superintendent of Government Printing, iii.
↑ Adarsh Gupta. K. "Molecular architecture of silk fibroin of Indian golden silkmoth, Antheraea assama". http://www.nature.com/articles/srep12706.
↑ Nick Battey, Paul E. Hatcher (2011). Biological Diversity: Exploiters and Exploited. Willey. ISBN 978-0-470-97986-0.

باہری لنک

Information on Wild silkmoths

سانچہ:Assam

[SUALKUCHI'S-1] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

[2] Ravi Mokashi، Menuolhoulie Kire۔ "Silk Weaving Tradition of Sualkuchi, Assam"۔ D'source۔ 30 اکتوبر 2012 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 10 جنوری 2013

[3] Sharma,S.K.،Discovery of North-East India، p.315.

[4] Deka, Phani. The Great Indian Corridor in the East، p.63.

[5] M, Mignonette. Society and Economy in North-east India, Volume 2، 2004, p.316.

[6] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

[7] Dhavalikar, M.K.، Archeology of Guwahati، 1972, p.139

[8] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

[9] Journal Of Bihar And Orissa Research Society Vol. 3, p.215, "There is some doubt in identifying the Naga tree named in the Arthashastra۔ Lexicographers take it to denote the tree, Naga-kesara and Punnaga، the flowers of which possess yellow anther.۔A synonym of Naga-kesara is Champeya، because the flower of Champaka (Michelina champac) is yellow; and it is no less remarkable that the Champa silk once celebrates in Assam was fine white." p. 212, "There is a variety of muga called Champa muga، its worms feeding on leaves of Champa tree (Michelia champaca)۔ Sir George Watt tells us that "the Chpa silk seems almost quite forgotten to-day, but it was the fine white silk worn by the kings and nobles of Assam in former times"۔"

[10] Journal Of Bihar And Orissa Research Society Vol. 3, p.214, "A variety of Kausheya was called Patrorna(Pat silk)۔ It is defined in the Amara-kosha as "a bleached or white Kausheya" and is said to have been costly.۔.The commentator, Kshirasvami(of Amara-kosha)، states that it is the fibre produced by the saliva of a worm on the leaves of Lakucha(Artocarpus lakoocha)، Vata(Ficus bengalensis)، etc"

[11] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

[12] Shastri, B.N, "The Kalikapurana: Text, Introduction and English Trans. with Shloka Index"، p. 1240, "The goddess in her Lalitakanta (pleasantly charming) form is known as Mangala chandi,۔.۔she wears red silk(rakta-kauseya-vasana)۔"

[13] Shastri, B.N, "The Kalikapurana: Text, Introduction and English Trans. with Shloka Index"، p. 1243–45, "O king! Listen to the procedure of worship of Brahma with rapt attention.۔.Red silk(rakta-kauseya-vastram) is his (Brahma's) favourite cloth, rice cooked with milk, sesames, mixed with ghee are his favourite food."

[14] Shastri, B.N, "The Kalikapurana: Text, Introduction and English Trans. with Shloka Index"، p. 1259, "Vasudeva may be worshipped briefly or elaborately. Red, yellow and white silk are the favourite cloths of Vishnu.۔."

[15] Journal Of Bihar And Orissa Research Society Vol. 3, p.212, "There was another of similar quality. It is known as the Mezankari muga، the worm feeding on the Adakari tree (Litsea citrata)۔"This muga constituted the dress of the higher ranks, most of which were dyed red with lac but some were white." It is now scarce."

[16] "Kirata-jana-kriti"، S.K. Chatterjee, 1951, p. 95-96

[17] Suhas Chatterjee, Indian Civilisation and Culture, p. 435

[18] Nath, Ram Mohan (1948). The Back Ground Of Assamese Culture, 15.

[19] (1872) Silk in India: Some Account of Silk in India, Especially of the Various Attempts to Encourage and Extend Sericulture in that Country (in en). Office of the Superintendent of Government Printing, iii.

[20] Adarsh Gupta. K. "Molecular architecture of silk fibroin of Indian golden silkmoth, Antheraea assama". http://www.nature.com/articles/srep12706.

[21] Nick Battey, Paul E. Hatcher (2011). Biological Diversity: Exploiters and Exploited. Willey. ISBN 978-0-470-97986-0.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]