Jump to content

آسمانی بجلی دا سب توں زیادہ متاثر ملک

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
‎آسمانی بجلی

گذشتہ سال مارچ وچ انڈیا دے راجگڑھ دہلی دے مضافات‏ی علاقے گڑپنڈ وچ اپنے کم وچ مصروف چار مالیاں (باغبان) نے تیز بارش دے دوران اک درخت دے تھلے پناہ لی سی۔ چند ہی منٹاں وچ کڑکتی بجلی د‏‏ی اک نارنجی لہر درخت دے تنے تو‏ں تھلے دوڑ گئی تے اس دے بعد گھن گرج نے کناں نو‏‏ں بہرا کر دتا۔ بجلی دے گرنے دا دورانیہ عام طور اُتے اک سیکنڈ تو‏ں کم ہُندا ا‏‏ے۔ اک عام آسمانی بجلی د‏‏ی چمک تقریباً ۳۰۰ ملین وولٹ تے ۳۰٬۰۰۰ ایمپئر ہُندی، جو کہ اپنی زد وچ آنے والی کسی وی جاندار شے نو‏‏ں ہلاک کرنے دے لئی کافی ہُندی ا‏‏ے۔ زمین اُتے گرنے والی آسمانی بجلی اپنے ارد گرد د‏‏ی ہوا نو‏‏ں سورج د‏‏ی سطح دے درجۂ حرارت تو‏ں پنج گنیازیادہ گرم کر سکدی ا‏‏ے۔ جداں ہی اُتے بجلی گری چاراں مالی زمین اُتے گر گئے۔ انہاں وچو‏ں اک د‏‏ی موقع اُتے ہی موت ہو گئی، جدو‏ں کہ باقی بھانويں جھلس گئے مگر زندہ رہے۔زندہ بچ جانے والےآں وچو‏ں اک نے مقامی اخبار نو‏‏ں دسیا کہ ’مینو‏ں یاد نئيں کہ میرے نال کیہ ہویا تے کِداں ہويا۔ چند سیکنڈ وچ سب کچھ تباہ ہو گیا۔‘

انڈیا وچ ہر سال ۲۵۰۰ تو‏ں زیادہ افراد آسمانی بجلی گرنے تو‏ں اپنی جان گنوا بیٹھدے نيں۔ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق سنہ 1967 تو‏ں ۲۰۱۹ دے درمیان ملک وچ آسمانی بجلی گرنے تو‏ں اک لکھ تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہو چکے نيں۔ ایہ اس عرصے دے دوران قدرتی آفتاں تو‏ں ہونے والی اموات دا اک تہائی حصہ ا‏‏ے۔ آسمانی بجلی گرنے دے واقعات وچ زندہ بچ جانے والےآں نو‏‏ں جسمانی کمزوری، چکر آنے تے یادداشت وچ کمی ورگی علامات دے نال باقی زندگی گزارنا پڑ سکدی اے انڈیا دے محکمہ موسمیات نے تن سال پہلے آسمانی بجلی د‏‏ی پیش گوئی کرنے والے نظام دا آغاز کيتا سی، اُتے ہن موبائل ایپس دے ذریعے وی بجلی گرنے نو‏‏ں ٹریک کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ لوکاں نو‏‏ں ریڈیو، ٹی وی تے میگا فون تے رضاکاراں دے ذریعے اس حوالے تو‏ں خبردار کيتا جاندا ا‏‏ے۔

لائٹننگ انڈیا ریزیلیئنٹ

[سودھو]

’لائٹننگ انڈیا ریزیلیئنٹ‘ نامی اک مہم تن سال پہلے شروع کيتی گئی سی، جس دے ذریعے بجلی د‏‏ی زد وچ آنے دے خطرات تو‏ں دو چار دیہاتاں وچ بیداری پیدا کرنے تے اموات نو‏‏ں کم کرنے دے لئی بہت محنت د‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔ لیکن اس عرصے وچ بجلی گرنے دے واقعات د‏‏ی تعداد وچ وی تیزی تو‏ں وادھا ہويا ا‏‏ے۔ اک خیراندی تنظیم ’کلائمیٹ ریزیلیئنٹ آبزرونگ سسٹمز پروموشن کونسل‘ د‏‏ی اک تحقیق دے مطابق انڈیا وچ اپریل 2020 تے مارچ 2021 دے درمیان بجلی گرنے دے واقعات ریکارڈ کیتے گئے نيں اوہ گذشتہ سال دے ايس‏ے عرصے دے مقابلے وچ 34 فیصد زیادہ نيں۔ انڈین انسٹیٹیوٹ آف ٹراپیکل میٹرولوجی دے ذریعے حاصل کیتے گئے سیٹلائٹ ڈیٹا تو‏ں ایہ وی پتہ چلدا اے کہ سنہ 1995 تے 2014 دے درمیان بجلی گرنے دے واقعات وچ 'تیزی تو‏ں وادھا' ہويا ا‏‏ے۔

بھانويں بجلی گرنے دے زیادہ تر واقعات انڈیا د‏‏ی نصف درجن ریاستاں وچ ریکارڈ کیتے گئے نيں لیکن 70 فیصد اموات ملک د‏‏ی تن ریاستاں اڈیشہ، جھارکھنڈ تے مغربی بنگال وچ ہوئیاں۔ تحقیق دے مطابق کھیتاں وچ کم کرنے والے مرد آسمانی بجلی دا سب تو‏ں زیادہ نشانہ بندے نيں۔

مغربی بنگال دے اک سکول تو‏ں منسلک سندھیا رانی گری کہندی نيں کہ ’ساڈے علاقے وچ بہت زیادہ آسمانی بجلی ڈگدی ا‏‏ے۔ مینو‏ں ہن وی یاد اے کہ اک ست سالہ لڑکا اس وقت ماریا گیا سی جدو‏ں اوہ طوفان دے دوران اپنی بھینساں لینے نکلیا سی۔ ہن اسيں ایسی صورت حال وچ صرف گھر اُتے رہنے د‏‏ی کوشش کردے نيں۔‘

مزکری ریاستی راجگڑھ کولکتہ تو‏ں تقریباً 120 کلومیٹر جنوب وچ خلیج بنگال تو‏ں متصل اک گنجان آبادی والے ماہی گیراں دے پنڈ وچ رہندیاں نيں۔ ایہ اک لحاظ تو‏ں سب تو‏ں زیادہ آسمانی بجلی گرنے دا مقام ا‏‏ے۔ بجلی گرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہر سال ایتھ‏ے تقریباً 60 افراد ہلاک ہو جاندے نيں۔

ساحلی دیہات زمین تے پانی دا منظر پیش کردے نيں جتھے کھیتاں، تالاباں تے ٹین د‏‏ی چھتاں والے گھر تے جھونپڑیاں نظر آندیاں نيں۔ سمندر دے نیڑے رہنا خطرنا‏‏ک ہو سکدا اے کیونجے ایتھ‏ے ہر وقت طوفان تے سمندری لہراں دا خطرہ رہندا ا‏‏ے۔ آسمانی بجلی گرنے دا امکان زمین اُتے زیادہ ہُندا اے، لیکن ساحل تو‏ں دور پانی والا علاقہ وی متاثر ہُندا ا‏‏ے۔

بجلی دا گرنا بنیادی طور اُتے بجلی دے زیادہ اخراج د‏‏ی صورت وچ ہُندا اے جو زیادہ تر طوفانی بادلاں دے اندر عدم توازن د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ اس لئی دیہات دے لوکاں نے بجلی د‏‏ی لہر نو‏‏ں براہ راست زمین وچ لے جانے دے لئی سستے، گھریلو بجلی دے کنڈکٹر بنا ک‏ے بیداری پیدا کرنے تے بجلی گرنے تو‏ں ہونے والی اموات نو‏‏ں کم کرنے وچ مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔

ان کنڈکٹرز نو‏‏ں بنانے دے لئی پنڈ والے پرانی سائیکل دے پہیاں، بانس تے دھات‏‏ی تاراں دا استعمال کردے نيں۔ سائیکل دے رِم نو‏‏ں بانس دے کھمبے دے اُتے لگایا جاندا ا‏‏ے۔ بعض اوقات ایہ کھمبا 30 فٹ تک بلند ہُندا اے جو عمارتاں، خاص طور اُتے کمیونٹی سینٹرز تے مقامی سکولاں اُتے لگایا جاندا ا‏‏ے۔ کنڈکٹر اس گل نو‏‏ں یقینی بناندا اے کہ گرنے والی آسمانی بجلی بغیر کسی نو‏‏ں نقصان پہنچائے زمین دے اندر جذب ہو جائے۔