ابراہیم غمر

ابراہیم غمر
معلومات شخصیت
جم
وفات
والد	حسن بن حسن
والدہ	فاطمہ صغریٰ
عملی زندگی
پیشہ	محدث

ابو اسماعیل ابراہیم بن حسن مثنیٰ بن حسن سبط بن علی بن ابی طالب ہاشمی قرشی، آپ مدینہ دے تبع تابعی تے ثقہ حدیث نبوی دے راوی نيں ۔ تے آپ اہل بیت تو‏ں نيں۔ آپ نے 145ھ وچ وفات پائی ۔

ناں و نسب

ابراہیم الغمر بن حسن المثنیٰ بن حسن السبط بن علی بن ابی طالب بن عبد المطلب بن ہاشم بن عبد مناف بن قصی بن کلاب مرہ بن کعب بن مالک بن نضر بن کنانہ بن خزیمہ بن مدرکہ بن الیاس بن مضر بن معد بن عدنان۔
انہاں دے والد : حسن مثنیٰ بن حسن اسبط بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن ہاشم بن عبدالمناف بن قصی بن کلاب بن مرہ بن کعب بن لوی بن غالب بن فہر بن مالک بن نضر، قریش بن کنانہ بن خزیمہ بن مدرکہ بن الیاس بن مدر بن نزار بن معد بن عدنان ۔
ان د‏‏ی والدہ: محترمہ فاطمہ بنت حسین بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن ہاشم بن عبد مناف بن قصی بن کلاب بن مرہ بن کعب بن لوی بن غالب بن فہر بن مالک بن نضر، تے اوہ قریش بن کنانہ نيں۔ بن خزیمہ بن مدرکہ بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان ۔

لقب

اسنو‏ں الغمر دا لقب اس لئی دتا گیا کہ اوہ لوکاں نو‏‏ں نیکی تے سخاوت تو‏ں نوازتا سی۔ کہیا گیا: چاند اپنی خوبصورتی د‏‏ی وجہ تو‏ں ميں نے کہیا: ایہ ودھ دور د‏‏ی گل نئيں، کیونجے اوہ ساڈے آقا، رسول اللہ، محبوب، برگزیدہ محمد صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں مشابہت رکھدے سن ۔ اوہ کوفہ وچ فنڈ دے مالک نيں انہاں د‏‏ی والدہ فاطمہ بنت الحسین نيں، جو پاکیزہ، پاکیزہ تے پاکیزہ سواݨی فاطمہ الزہرا الباطل علیہ السلام د‏‏ی دھی نيں، نبی، ساڈے آقا، خدا دے رسول، محمد، خدا د‏‏ی درود و سلام ہو آپ اُتے تے آپ د‏‏ی آل تے اصحاب اُتے ۔

روایت حدیث

وہ اک قابل احترام شریف آدمی، اعلیٰ مرتبے کا، جو گھر دے اکثر لوکاں د‏‏ی طرح کم بولدا سی۔ ميں نے کہیا: اہل بیت د‏‏ی روایتاں د‏‏ی کمی علم تے علم د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں اے، بلکہ ایہ انہاں دے چھپانے تے چھپانے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا اے، ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏ں روکیا گیا۔ جدید کاری الخطیب نے اک تریخ وچ اپنی سند دے نال نقل کيتا اے کہ موسیٰ بن عبداللہ بن الحسن بن الحسن نے کہیا: مینو‏ں اپ ڈیٹ کرنے تو‏ں روکیا گیا اے، تے جے ایسا نہ ہُندا تاں وچ توانو‏‏ں بتا دیندا۔ البخاری نے الکبیر وچ کہیا اے: ابراہیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب، عبداللہ بن الحسن الہاشمی دے بھائی، اپنے والد د‏‏ی سند تو‏ں، اپنے دادا کيتی سند تو‏ں، علی د‏‏ی سند تاں۔ نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں روایت کردے ہوئے فرمایا: ((ایداں دے لوک ہوݨ گے جنہاں د‏‏ی اصل رافضی ہوئے گی تے جو دین دا انکار کرن گے))، بوہت سارے لوکاں نے انہاں تو‏ں النواۃ روایت کيتی ا‏‏ے۔ مینو‏ں بن الصباح نے یحییٰ المتوکل د‏‏ی سند تو‏ں بیان کيتا۔ ابن ابی حاتم نے الجرح وچ کہیا اے: ابراہیم بن حسن بن حسن نے اپنے والد تو‏ں، الفضیل بن مرزوق تے ابو عقیل یحییٰ بن المتوکل نے اپنی سند تو‏ں تے ابراہیم، عبداللہ بن المعروف دے بھائی تو‏ں روایت کردے نيں۔ حسن الہاشمی نے کہیا: ميں نے اپنے والد تے ابو زرع نو‏‏ں ایہ کہندے سنیا ا‏‏ے۔ العراقی نے ضمیمہ وچ کہیا اے: ابراہیم بن حسن بن حسن نے اپنے والد د‏‏ی سند تو‏ں روایت کيتی اے تے فاطمہ بنت الحسین، الفضیل بن مرزوق نے انہاں د‏‏ی سند تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔

جراح تے تعدیل

فضل بن مرزوق) تے ابو عقیل یحییٰ بن المتوکل تے عبداللہ بن الحسن الہاشمی دے بھائی ابراہیم نے کہیا: ذہبی نے اسنو‏ں الضعفاء وچ ذکر کيتا تے کہیا: فضیل بن مرزوق نے انہاں تو‏ں (سورج دا علی د‏‏ی طرف لُٹنا) روایت کيتا ا‏‏ے۔ ماں (العراقی) نے کہیا: ابن حبان نے اسنو‏ں ثقہ لوکاں وچو‏ں ذکر کيتا ا‏‏ے۔ ابن حجر نے التجال وچ کہیا اے: اسنو‏ں کثیر النوع، یحییٰ بن المتوکل تے فضیل بن مرزوق نے انہاں د‏‏ی سند تو‏ں روایت کيتا ا‏‏ے۔ ميں نے کہیا: ابراہیم بن الحسن بن الحسن: اک ثقہ مدنی اے تے اس دے بارے وچ المشہور (995) وچ کہیا اے: اوہ اہل مدینہ تے معزز لوکاں وچو‏ں نيں۔ گھریلو، تے الہیثمی المعجم (8/297) وچ تے انہاں نے کہیا: ابراہیم بن حسن دے علاوہ جو ثقہ نيں، تے انہاں نے مسند (808) وچ انہاں نو‏‏ں عبداللہ بن احمد دا حوالہ دتا ا‏‏ے۔ سنن (1268) تے البخاری الکبیر وچ اے، تے اس وچ کوئی جرح دا ذکر نئيں اے، الدارقطنی نے فضائل صحابہ (36) وچ ، ابن ابی عاصم نے السنۃ (978) وچ ، تے الجزری نے المناقب (70) وچ ، تے فرمایا: ابراہیم بن الحسن اک قابل احترام استاد نيں، تے ابن ابی حاتم نے انہاں دا ذکر الجرح وچ اپنے والد تے ابو زرعہ تو‏ں کيتا اے لیکن انہاں نے اس وچ جرح دا ذکر نئيں کيتا تے ابو زرع عراقی نے ذیل الکاشف وچ کہیا اے کہ ابن حبان نے انہاں اُتے اعتماد کيتا ا‏‏ے۔ تے عراقی نے اس اُتے تنقید نئيں کيت‏‏ی تے الذہبی نے دیوان الضعفاء وچ تے ابن حجر نے التجلیل وچ تعلیق وچ کہیا: اس نے اس دے ذکر دے لئی کوئی سند ذکر نئيں کيت‏‏ی، تے ابن حجر نے حجر نے الفتح وچ انہاں دا تذکرہ انہاں لوکاں دے بارے وچ کیہ اے جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں مشابہت رکھدے سن تے بیہقی نے الدلائل ( 6 / 547 ) وچ تے ابن کثیر نے ابتدا وچ انہاں دے لئی روایت کيتی ا‏‏ے۔ سورج دے پرتن د‏‏ی حدیث فرمایا: ابراہیم بن الحسن بن الحسن ابن علی ابن ابی طالب اپنی حالت وچ اِنّے مشہور نئيں نيں تے انہاں تو‏ں معتبر کتاباں دے مصنفاں وچو‏ں کسی نے روایت نئيں کيت‏‏ی تے انہاں تو‏ں فضیل بن مرزوق دے علاوہ کسی نے روایت نئيں کيت‏‏ی۔ تے یحییٰ المتوکل ابو حاتم تے ابو زرع الرازیان نے کہیا، تے انہاں نے اس اُتے حملہ نئيں کيتا۔ ميں نے کہیا: اس د‏ی پردہ پوشی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی حالت تو‏ں ناواقفیت، سوائے اس دے کہ اوہ خاندانِ نبوی دے نامور تے نامور لوکاں وچ ثقہ نيں، تے اہل حدیث د‏‏ی اک جماعت نے اسنو‏ں روایت کيتا اے تے اپنی منظور شدہ کتاباں وچ اسنو‏ں نقل کيتا ا‏‏ے۔ تے اسيں اس وچ کوئی برائی نئيں جاݨدے، تے جو شخص ضعیف لوکاں وچ اس دا تذکرہ کردا اے اوہ اس تو‏ں روایت کرنے والے د‏‏ی کمزوری د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دا ذکر کردا اے، نہ کہ اس د‏ی کمزوری د‏‏ی وجہ تو‏ں، تے انہاں دے درمیان اس د‏ی حالت تو‏ں ناواقفیت د‏‏ی وجہ تو‏ں، تے ایہ شیطان د‏‏ی چھیندی تے جلد بازی د‏‏ی وجہ تو‏ں خالق نے انہاں نو‏ں معاف کر دتا۔

آزمائش

المنصور العباسی نے اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے اپنے بھائیاں: عبداللہ المحدث، الحسن المثلث تے جعفر دے نال قید کر دتا، جو شہر دے بازار وچ چھپے ہوئے سن : محمد، اسماعیل، تے اسحاق، تے انہاں دے بھائیاں دے بیٹےآں وچو‏ں: سلیمان تے عبداللہ، داؤد بن الحسن المثناء دے بیٹے، تے العباس تے علی العابد، حسن المطلح دے بیٹے، موسیٰ الجون بن عبداللہ آل محدث تے الحسن بن جعفر بن الحسن المثنیٰ تے اوہ تیرہ آدمی سن ۔

اولاد

ابراہیم الغمر نے پیروی کی:

1. یعقوب
2. محمد عظیم
3. محمد الاصغر نو‏‏ں انہاں د‏‏ی خوب صورتی د‏‏ی وجہ تو‏ں الدیباج دا لقب دتا جاندا ا‏‏ے۔
4. اسحاق
5. آن
6. اسماعیل دا لقب سب تو‏ں وڈا، معزز تے پاکیزہ اے، تے انہاں دا اک پُتر اے جس دا ناں ابراہیم طباطبہ ا‏‏ے۔ #رقیہ #خدیجہ
7. فاطمہ
8. نیک عمل
9. ام اسحاق ابن سعد نے کہیا: صحاقیہ۔

وفات

وہ سب تو‏ں پہلے ہاشمی جیل وچ دم گھٹنے تو‏ں مرنے والے سن، اللہ تعالیٰ انہاں اُتے رحم فرمائے، سنہ 145 ہجری وچ 69 سال د‏‏ی عمر وچ ، یا کہیا جائے کہ آپ د‏‏ی عمر 67 سال سی ابن حبان نے المشہور وچ ذکر کيتا اے کہ انہاں د‏‏ی وفات مدینہ وچ ہوئی، صحیح قول ایہ اے کہ انہاں د‏‏ی وفات ہاشمی جیل وچ ہوئی، تے انہاں نو‏ں کوفہ وچ دفن کيتا گیا، تے انہاں د‏‏ی قبر اج وی مشہور ا‏‏ے۔

ذرائع

• أبو نصر البخاري: سر السلسة العلوية، ص15.
• العبيدلي: تهذيب الأنساب:ص63.
• العمري: المجدي، ص 68.
• أحمد بن حنبل: المسند، 2/186.
• البخاري: التاريخ الكبير، 1/281.
• ابن أبي عاصم: السنة، ص 464.
• ابن أبي حاتم:2/42.
• ابن سعد: الطبقات، 5/390.
• انہاں جرير الطبري: تاريخ الأمم والملوك، 7/547.
• الدارقطني:فضائل الصحابة، ص58.
• الخطيب الغدادي: تاريخ مدينة السلام، 6/559، 15/13.
• ابن حبان تقريب الثقات: قربه خليل شيحا، ص136، المشاهير، ص205.
• ابن حمزة الحسيني: الإكمال، تر7
• ابن حجر: تعجيل المنفعة، 1/256.
• فخر الرازي: الشجرة المباركة، ص23.
• الاصفهاني: المقاتل، ص 173 والأغاني، ، 12/289.
• البيهقي: الدلائل، 6/547.
• ابن كثير: البداية والنهاية: 6/124.
• زين الدين العراقي: ذيل الميزان، تر18.
• أبي زرعة العراقي: ذيل الكاشف، حاشية الكاشف، 1/37 تر127 م.
• ابن حجر: فتح الباري، 5/332.
• المسعودي: مروج الذهب، 3/99.
• الهيثمي: مجمع الزوائد، 8/297.
• السخاوي: التحفة اللطيفة، 1/68.
• الجزري: مناقب الأسد الغالب، ص66.
• ابن الطقطقي : ص 111.
• ابن عنبة: العمدة، ص161.
• ابن شدقم: تحفة لب اللباب، ص46.
• إيهاب الكتبي: المنتقى، ص367.

حوالے