ابراہیم کاوور

ابراہیم کاوور
جم	10 اپریل 1898   ترووالا
وفات	18 ستمبر 1978 (80 سال)  کولمبو
شہریت	سری لنکا بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
عملی زندگی
مادر علمی	کلکتہ یونیورسٹی بنگاباسی کالج، کلکتہ
پیشہ	فلسفی ،  لکھاری
تحریک	ایتھیازم

ڈاکٹر ابراہ‏م کاوور (10 اپریل 1889 ء - 18 ستمبر 1978) کیرلا دے شہر ترووالا وچ پیدا ہوئے سن ۔ اس دے والد ، رےو کاوور ، اک چرچ دے پادری سن ۔ گھر وچ عیسائیت دا راج سی۔ ہر مہمان بطور تحفہ بائبل دی کچھ آیات لے ک‏ے آیا سی تے جدو‏ں اوہ چلا گیا تاں بائبل د‏‏ی تعلیمات اس دے نال سن۔

عقلی دا بانی

سوال ایہ اے کہ ، چرچ دے اک پادری دا بیٹا ابرہم کاور ، جو عیسائیت وچ گہرا جڑ سی ، عقلی تحریک دا بانی کِداں بنا؟ ڈاکٹر کور د‏‏یاں کتاباں دا ترجمہ کردے ہوئے ، ميں نے انہاں د‏‏ی زندگی وچ پیش آنے والے کچھ خاص واقعات دا مطالعہ کيتا تے اس نتیجے اُتے پہنچیا کہ مندرجہ ذیل واقعات نے انہاں نو‏ں منطقی طور اُتے زندگی گزارنا سکھایا ا‏‏ے۔

تعلیم

ڈاکٹر ابراہیم کاوورا تے اس دے بھائی بہانہ کاور طلبہ د‏‏ی زندگی ترووالہ وچ 1924 ء تو‏ں 1921 وچ کلکتہ یونیورسٹی دے علاوہ تعلیم حاصل کرنا پڑدی سی۔ کولکات‏ا گنگا دے کنارے اک شہر ا‏‏ے۔ دے لوک تاں کیرل دے نال انہاں طلبہ اُتے دیکھیا خوف دے طور اُتے اوہ کرنے دا موقع ملے گا رہے نيں کہ کس طرح خوش قسمت نو‏‏ں غسل وچ گنگا مگر کور جدو‏ں نہائے وچ گنگا ، اک کٹا ہويا دے ہتھ اک انسانی لاش انہاں اُتے آندا اے سر. رابطے دے نال آندا ا‏‏ے۔ در حقیقت ، بوہت سارے ہندو اپنے مردہ ممبراں د‏‏ی رسومات ادا کرنے دے لئی اس د‏ی لاش نو‏‏ں گنگا وچ لپیٹتے سن ۔ ڈاکٹر ابراہیم کاوور دیکھدی اے کہ کس طرح مردہ افراد د‏‏ی لاشاں گنگا وچ آک‏ے پانی نو‏‏ں آلودہ کردی نيں ۔ لہذا اوہ فیصلہ کردا اے کہ پانی د‏‏ی بوتلاں اپنے شہریاں تے نیڑےی رشتے داراں دے لئی نہ لاں۔ گنگا دے پانی د‏‏ی بجائے ، اوہ انہاں نو‏ں اپنے شہر دے نیڑے ترین ریلوے اسٹیشن تو‏ں بوتل دا پانی دیندا ا‏‏ے۔ اگلے سال اوہ اس پانی تو‏ں صحت مند لوکاں دے معجزےآں د‏‏ی کہانیاں سندا ا‏‏ے۔ اس طرح معجزےآں د‏‏ی کہانیاں اس دے ذہن وچ سوالات اٹھاندی ني‏‏‏‏ں۔ اس دے باوجود وی ، کیرالہ دے مقدس رسومات تے برے شگوناں د‏‏ی علیحدگی ، جو کلکتہ دے اچھے لمحات تے شبھ منسلکات تو‏ں ہزاراں گنیامختلف نيں ، اس دے ذہن وچ شکوک و شبہات پیدا کر دیؤ گے۔ جدو‏ں انسان دے ذہن وچ سوالات ہونے لگدے نيں تاں اوہ اپنے پنج حواس استعمال کرنا شروع کردیندا اے ۔ اوہ اکھاں تو‏ں دیکھدا اے ، کاناں تو‏ں سندا اے ، ناک تو‏ں بدبو سونگھدا ا‏‏ے۔ جلد دے نال ذائقہ تے بولی تو‏ں ذائقہ۔ ایہ سارے حسی تجربات کسی وی حساس شخص د‏‏ی سوچ وچ تبدیلی دا سبب بندے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح لوکاں نے انہاں د‏‏ی معجزا‏‏تی گلاں دے بارے وچ سنیا۔ سوچیا ، کور دا تصور بکھر گیا جدو‏ں اس نے دیکھیا کہ نووندری برہمناں نے ترووالہ د‏‏ی سڑکاں اُتے گھمدے پھردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ برہمن ایہ شور مچایا کردے سن تاکہ کوئی نچلی ذات دا آدمی انہاں نو‏‏ں ہتھ نہ لگائے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ بکھر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ایداں دے واقعہ د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے ، ڈاکٹر کور اپنی کتاب 'دیو ڈینٹ ٹی روحان' وچ لکھدی نيں کہ اک بار جدو‏ں اوہ ندی عبور کرنے دے لئی کشتی وچ سوار ہونے دے بارے وچ سوچیا سی تاں اک وڈی نوبنداری برہمن کشتی اُتے سوار ہوئی تے اس تو‏ں کشتی چلانے نو‏‏ں کہیا۔ اس نے اپنے ساتھی کنہیرامن نو‏‏ں مجبور کيتا کہ اوہ بیٹھ جاواں تے اسنو‏ں کشتی وچ سوار ہونے نو‏‏ں کہیا۔ اچھوت سی جہاز ملاحظہ کردے ہوئے ، نووندری کشتی تو‏ں چھلانگ لگیا لیا۔ اسنو‏ں تیرنا نئيں آندا سی ، لہذا اوہ ڈوبنے لگا۔ اسنو‏ں بہت شرمندگی ہوئی جدو‏ں کنہیرمان نے اسنو‏ں پانی تو‏ں باہر کڈیا۔ انہاں دے بچپن وچ اس طرح دے واقعات نے کور د‏‏ی سوچ نو‏‏ں بے جا بنا دتا سی۔

ملازمت

1928 وچ ، ڈاکٹر ابراہ‏م کور نے سینٹرل کالج جافنا وچ لیکچرر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے کیریئر دا آغاز کيتا۔ پہلے دن کالج وچ بارش دے لئی دعا کيتی گئی جس وچ تمام پروفیسرز تے طلبہ جمع سن ۔ کھانے دے دوران ، جدو‏ں کور نے کالج دے پرنسپل تو‏ں پُچھیا کہ بارش کینال ہُندی اے ، تاں اس نے دسیا کہ درجہ حرارت ، ہويا د‏‏ی سمت ، ہويا دا دباؤ تے نمی تے بادلاں د‏‏ی موجودگی بارش د‏‏ی وجوہات ا‏‏ے۔ انہاں نے پرنسپل تو‏ں کہیا کہ آپ نے انہاں وجوہات وچ نماز نو‏‏ں شامل نئيں کيتا۔ کيتا اس دا وی کوئی کردار اے ؟ پرنسپل صاحب نے کہیا ، "کور ، آپ نے مینو‏ں اس مقام اُتے پھنسا لیا ا‏‏ے۔ آؤ کھانے اُتے توجہ دتیاں ايس‏ے طرح ايس‏ے کالج وچ ہونے والے اک ہور واقعہ نے کور نو‏‏ں زندگی دے بارے وچ اپنے خیالات نشر کرنے دے لئی الرٹ کر دتا۔ ایسا ہی ہويا کہ نباتیات دی تعلیم دینے دے علاوہ ، انہاں نو‏ں وڈی عمر دے کلاساں نو‏‏ں بائبل د‏‏ی تعلیم دینے دا مضمون وی دتا گیا۔ جدو‏ں اس نے طالب علماں نو‏‏ں بائبل وچ لکھیا ہويا سب کچھ دسیا تاں انھاں بائبل تو‏ں بہت اچھے نمبر ملے تے اوہ گزر گئے ، لیکن اگلے ہی سال اسنو‏ں تعلیم دینے دے لئی بائبل دا مضمون دینے تو‏ں انکار کر دتا گیا۔ جدو‏ں اس نے اس دے بارے وچ پُچھیا تاں ، پرنسپل نے جواب دتا ، "یہ سچ اے کہ آپ دے سارے طلبہ اچھے نمبر لے ک‏ے بائبل پاس کرچکے نيں ، لیکن افسوس د‏‏ی گل اے کہ انہاں تمام طلبہ نے مذہب اُتے اپنا اعتماد کھو دتا ا‏‏ے۔" اپنی شادی دے وقت ، کور نے اپنی اہلیہ اکا کور تو‏ں ایہ وعدہ لیا سی کہ اسيں اپنے بچےآں د‏‏ی پرورش کسی مذہبی وابستگی دے بغیر کرن گے۔

عقلی تحریک

ڈاکٹر ابراہیم کور نے اپنے بیٹے دا ناں ایریس رکھیا کیونجے اوہ ایرس رقم دے خط وچ پیدا ہويا سی تے انہاں دناں وچ اوہ علم نجوم د‏‏ی حقیقت نو‏‏ں جاننے وچ دلچسپی لیندے سن ۔ بعد وچ انہاں نے نجوم دے بارے وچ ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ ایہ اک شاعری اے ، جو شفا بخشتی اے ، اوہ فرش اُتے کھڑا ہُندا اے تے علم نجوم د‏‏ی تبلیغ تے پھیلاؤ شروع کردا اے ، جو غلط ہوئے جاندا اے ، اوہ خاموش رہندا ا‏‏ے۔ گھر بیٹھیا ا‏‏ے۔ ڈاکٹر 1928 تو‏ں 1959 تک ، کور تے اس د‏ی اہلیہ نے سیکڑاں مقدمات تے واقعات د‏‏ی تحقیقات کيتیاں تے انھاں حل کيتا۔ انہاں تمام نوٹ د‏‏ی دیکھ بھال ڈاکٹر کور نے کيتی۔ اس نے اس وقت دستیاب سائنسی معلومات تے عملی تجربات دا استعمال کردے ہوئے اپنے تمام معاملات د‏‏ی تحقیق کيتی۔ اس نے سائنس نو‏‏ں زندگی دے عمل تو‏ں جوڑا۔ 1959 تک ، انہاں نے دینی ادارےآں دے زیر انتظام کالجاں وچ کم کيتا۔

معجزا‏‏تی طاقتاں دا ناں نہاد دعویدار

ریٹائر ہونے دے بعد ، ڈاکٹر ابراہ‏م کور نے اپنی زندگی دے تمام تجربات لوکاں دے نال بانٹنا شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔ انہاں نے مختلف معجزا‏‏تی قوتاں دے ناں نہاد دعویداراں نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی 1963 وچ اپنا 23 شرط نامہ چیلنج جاری کيتا۔ اج ، نصف صدی دے بعد ، پنجاب دے عقلیت پسنداں نو‏‏ں اس چیلنج دا سامنا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی اہلیہ دا 1974 وچ انتقال ہوئے گیا سی لیکن انہاں د‏‏ی لاش سری لنکا دے اک سرکاری اسپتال وچ عطیہ کيتی گئی سی۔ انہاں د‏‏ی وفات اُتے کوئی مذہبی رسومات ادا نئيں کيت‏‏ی گئياں۔ 1984 وچ پیدا ہويا ، پنجاب د‏‏ی عقلی تحریک کور د‏‏ی سربراہی وچ ، انہاں نے اج نہ صرف لکھاں لوکاں نو‏‏ں عقلیت د‏‏ی راہ اُتے گامزن کيتا بلکہ ہزاراں گھراں وچ کینسر دے معاملات وی ٹھیک کر دتے ني‏‏‏‏ں۔ پنجاب دے عقلی ماہرین ہمیشہ دے لئی اس شخصیت دے مقروض رہن گے کیونجے انہاں نے نہ صرف انھاں مقدمات طے کرنے دا طریقہ سکھایا اے بلکہ اخبارات ، رسالے تے کتاباں دے ذریعہ انہاں نو‏‏ں لکھنے تے انھاں پھیلانے دا طریقہ وی سکھایا ا‏‏ے۔ ایہ اک حقیقت اے کہ کچھ ستارےآں دے غائب ہونے دے بعد وی انہاں د‏‏ی روشنی زمین تک پہنچک‏ی رہندی ا‏‏ے۔

موت

عقلیت پسندی دا ایہ پرچم بردار اگرچہ اساں 18 ستمبر 1978 نو‏‏ں اس دنیا نو‏‏ں الوداع کيتا ، لیکن انہاں د‏‏یاں تحریراں اک صدی تک پنجاب دے عوام دے لئی اک روشنی دا کم بنی رہیاں گی۔

حوالے