کیرلا
| کیرلا കേരളം | |
|---|---|
| ریاست | |
 شہر ترواننت پورم کا نظارہ | |
| سانچہ:Infobox settlement/columns | |
| عرفیت: خدا کا اپنا ملک | |
 بھارت میں کیرلا کا وقوع | |
 ریاست کیرلا کا نقشہ | |
| ملک |  بھارت |
| قائم | 1 نومبر 1956ء |
| پایۂ تخت | ترواننت پورم |
| عظیم تریں شہر | کوچی |
| اضلاع | 14 |
| حکومت | |
| • گورنر | عارف محمد خان |
| • وزیرِ اعلیٰ | پنارائی وجاین |
| • قانون ساز مجلس | یک مجلسی (141 نشستیں) |
| • پارلیمانی حلقہ | 2 |
| • عدالتِ عالیہ | کیرلا عدالتِ عالیہ |
| رقبہ | |
| • کل | ۳۸,۸۶۳ مربع کلومیٹر (۱۵,۰۰۰ مربع میل) |
| رقبہ درجہ | 21 واں |
| آبادی (2011ء)[۱] | |
| • کل | ۳۳,۳۸۷,۶۷۷ |
| • درجہ | 12 واں |
| • کثافت | ۸۱۹/مربع کلومیٹر (۲,۱۲۰/مربع میل) |
| نام آبادی | کیرلائی ، ملیالی |
| منطقۂ وقت | بھارتی معیاری وقت (UTC+05:30) |
| آیزو 3166 رمز | آیزو 3166-2:IN |
| انسانی ترقیاتی اشاریہ |  0.920[۲] (very high) |
| درجہ | 7واں (2011ء) |
| خواندگی | 93.91% (بھارت وچ اوّل)[۳] |
| زبانیں | ملیالم ، تَمِل ، کنّڑا ، اردو ، تُلو |
| دفتری زبانیں | ملیالم |
| ویب سائٹ | kerala.gov.in |
کیرل یا کیرلا (കേരളം ؛ Kerala) بھارت دی اک ریاست اے جو دکن دے جنوبی حصہ وچ واقع اے۔ اس دا راجگڑھ تریوینڈرم اے۔ اس ریاست دی بولی ملیالم اے۔ ایتھے دے باشندےآں نوں ملیالی کہندے نيں۔ اس ریاست دی مسلم آبادی وچ بیشتر موپلا قوم دے لوک نيں۔
کیرلا بھارت دا اک صوبا اے ۔
جغرافیہ[لکھو]
کیرلا دے مشرق وچ ریاستِ تمل ناڈو، شمالی مشرق وچ ریاستِ کرناٹک تے مغرب وچ بحیرہ عرب نيں۔ کیرلا متنوع خِطّاں توں مالامال اے۔ سیاحی جرید ہ نیشنل جیوگریفک ٹراول میگزین دے مطابق دنیا وچ سیاحت دے لائق 50 تھانواں دی لسٹ وچ کیرلا دا ناں وی اے۔[۴] کیرلا دا کل رقبہ 38,863 مربع کلومیٹر اے۔ ایہ بھارت دے کل رقبے دا %1.8 اے۔
تریخ[لکھو]
سن 1950ء وچ کیرلا بہت پسماندہ سی۔ لیکن پچھلے پنجاہ سالاں وچ ایتھے انقلابانہ تبدیلیاں رونما ہوئیاں نيں۔ اس دی اہم وجہ تعلیم تے جدیدیت دے اثرات نيں۔ خواندگی تے صحت وغیرہ وچ جو کچھ کامیابیاں حاصل کيتياں نيں اوہ سب ترقی یافتہ ملکاں توں شانہ بشانہ رہیاں نيں۔ کیرلا دی سماجی ترقی نوں کیرلا نمونہ دے ناں اُتے غیر ملکاں دے سماجی تے سیاسی ماہرین نے موضوعِ بحث بنایا اے۔[۵]
بھارت دی پہلی مسجد[لکھو]
کیرلا دے پنڈ کوڈنگلور وچ واقع چیرامن مسجد، بھارت دی پہلی مسجد تے دنیا دی دوسری مسجد جتھے اُتے جمعہ دی نماز باجماعت پڑھی گئی۔
کیرالا دا ناں وجہ[لکھو]
عالمی تاریخاں وچ ناریل دے درختاں توں بھریا صاف تے شفاف آب و ہوا والا اک دیس دا تذکرہ ملدا اے اوہ کیرالا اے۔ ماہرِ تاریخِ کیرالا سید محمد لکھدے نيں کہ کیرالا بہت قدیم ناں اے۔ اس لفظ دا منبع قدیم تمل بولی اے تے سنسکرت تے پالی وچ ایہ لفظ 'چیرن' سی اوہی کیرالا ہوئے گیا۔ بعض لوک اس گل دے وی قائل نيں کہ اسنوں کیرالا اس وجہ توں کہیا جاندا اے کہ ایہ چیرمال دی سلطنت سی۔[۶] تے اک گروہ اس گل دے وی قائل اے کہ ایتھے دی خوبصورت آب و ہوا تے دولت دی ریل پیل دیکھ کے اہلِ عرب نے اسنوں خیر اللہ ناں دتا، فیر تبدیل ہوکے کیرالا ہوئے گیا ۔[۷]
قدیم کیرالا[لکھو]
سرزمینِ کیرالا سیاحاں تے زائراں دے لئی قابلِ کشش رہی اے۔ ماضی وچ ایتھے چھوت چھات دی جڑاں بہت مضبوط سن۔ کیرالا دے لوک اُچے طبقے تے تھلے طبقے اُتے بٹے ہوئے سن ۔ لیکن بعد وچ 20 واں صدی دے اوائل وچ نشاتِ ثانیہ دے رہنماواں نے اس طبقہ پرستی توں کیرالا نوں نجات دلائی۔
کیرلا دے ضلعے[لکھو]
تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کیرلا دے اضلاع
کیرلا دے 14 ضلعے نيں۔
- ترواننتپورم
- کولم
- پَتّانم تِٹّا
- آلاپوژا
- کوٹائم
- ایڈوکی
- ایرناکولم
- تریشور
- پالاکاڈ
- ملاپورم
- کوژیکوڈ
- وایاناڈ
- کنور
- کاسرگوڈ
| کیرالا دے اہم شہر (2001 Census of India estimate)[۸] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| درجہ | شہر | ضلع | آبادی | ||||||||
| 01 | ترواننت پورم | ترواننت پورم | 744,983 | ||||||||
| 02 | کوچی | ایرناکولم | 595,575 | ||||||||
| 03 | کوژیکوڈ | کوژیکوڈ | 436,556 | ||||||||
| 04 | کولم | کولم | 361,029 | ||||||||
| 05 | ترشور | تریشور | 317,526 | ||||||||
| 06 | آلاپوژا | آلاپوژا | 187,495 | ||||||||
| 07 | پالاکاڈ | پالاکاڈ | 130,767 | ||||||||
| 08 | تلشیری | کنور | 99,387 | ||||||||
| 09 | پونانی | ملاپورم | 87,495 | ||||||||
| 10 | منجیری | ملاپورم | 83,024 | ||||||||
موسم[لکھو]
کیرلا چونکہ خط استوا توں بہت نیڑے اے اس لئی ایتھے گرمسیری موسم دا امکان ہونا سی۔ لیکن بحیرہ عرب تے مغربی گھاٹ دی قربت دی وجہ توں ایتھے متوسط سرد و گرم موسم ہُندا اے۔
| کیرلا دا موسم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
| اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 28.0 (82.4) |
30 (86) |
31 (88) |
32 (90) |
34 (93) |
34 (93) |
30 (86) |
29 (84) |
29 (84) |
30 (86) |
30 (86) |
31 (88) |
۳۴ (۹۳) |
| اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 22 (72) |
23 (73) |
24 (75) |
25 (77) |
25 (77) |
24 (75) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
22 (72) |
۲۲ (۷۲) |
| بارش م م (انچ) | 8.7 (0.343) |
14.7 (0.579) |
30.4 (1.197) |
109.5 (4.311) |
239.8 (9.441) |
649.8 (25.583) |
726.1 (28.587) |
419.5 (16.516) |
244.2 (9.614) |
292.3 (11.508) |
150.9 (5.941) |
37.5 (1.476) |
۲,۹۲۳.۴ (۱۱۵.۰۹۴) |
| جتھوں لیا: [۹][۱۰] | |||||||||||||
بولی[لکھو]
کیرلا وچ عام رابطہ دی زبان ملیالم اے۔ ایہ اک دراوڑی زبان اے۔ ملیالم تے انگریزی سرکاری زباناں نيں، لیکن ملیالم نوں زیادہ ترجیح دتی جاندی اے۔ انہاں دے علاوہ دوسری زباناں بولنے والے وی نيں۔ انہاں وچ تمل تے اردو اہم نيں۔ کیرلا دے شمالی ضلع کاسرگوڈ وچ ملیالم دے نال نال تلو، کونکنی تے کنڑ بولنے والے وی موجود نيں۔
مذاہب[لکھو]
| ضلع | آبادی | ہندو (فیصد) | مسلمان (فیصد) | مسیحی (فیصد) |
|---|---|---|---|---|
| ترواننت پورم | 3,307,284 | 65.19% | 13.37% | 21.44% |
| کولم | 2,629,703 | 61.23% | 19.41% | 19.36% |
| پَتّانم تِٹّا | 1,195,537 | 46.35% | 4.58% | 49.07% |
| آلاپوژا | 2,121,943 | 66.16% | 9.88% | 23.96% |
| کوٹائم | 1,979,274 | 43.37% | 5.98% | 51.65% |
| ایڈوکی | 1,107,453 | 45.24% | 7.20% | 47.56% |
| ایرناکولم | 3,279,860 | 43.59% | 14.57% | 41.84% |
| تریشور | 3,110,327 | 55.31% | 16.45% | 28.24% |
| پالاکاڈ | 2,810,892 | 66.92% | 26.90% | 6.18% |
| ملاپورم | 4,110,956 | 28.44% | 66.84% | 4.72% |
| کوژیکوڈ | 3,089,543 | 55.04% | 37.53% | 7.43% |
| ویاناڈ | 816,558 | 49.44% | 26.72% | 23.57% |
| کنور | 2,525,637 | 59.51% | 27.65% | 12.84% |
| کاسرگوڈ | 1,302,600 | 55.61% | 34.33% | 10.06% |
ندیاں[لکھو]
کیرلا وچ 44 ندیاں نيں۔ انہاں وچ 41 ندیاں مشرق توں نکل مغرب دی طرف بہندی نيں۔ تے 3 ندیاں مشرق دی طرف بہہ کر دریائے کاویری وچ جا ملدی نيں۔ انہاں دے علاوہ 15 کلومیٹر توں کم لمبی ندیاں وی بہت نيں۔ کیرلا دا سب توں وڈا دریا پیریار اے۔ پرانے زمانے وچ کیرلا وچ آمد و رفت دریا اُتے منحصر سی۔ ایتھے آبپاشی تے ماہی گیری دے علاوہ بجلی وی دریاواں اُتے انحصار کردی اے۔
حیوانات و نباتات[لکھو]
سیاحت[لکھو]
اج کل کیرلا بھارت دا اہم سیاحتی مرکز بن گیا اے۔ سال 2006ء وچ 85 لکھ سیاح کیرلا وچ آئے۔ پچھلے سال دے مقابلے وچ %24 دا وادھا ہويا اے۔[۱۳] ایتھے دے پہاڑی تھانواں ، سواحل تے جنگلات سیاحاں دے لئی پسندیدہ تے دلچسپ بن گئے۔
پہاڑی مستقرات[لکھو]
| کیرلا | |
| دیس : | بھارت |
| راجگڑھ : | تھیروواننتھاپورم |
| تھاں : | 38,863 مربع کلومیٹر |
| لوک گِݨتی : | 33,387,677 |
| بولی : | ملیالم، تامل، کُنڑ |
| ضلعے : | 14 |
سرکاری نشانات[لکھو]
- کیرلا دی سرکاری بولی ملیالم اے
- کیرلا دا امیری نشان ستون شیر اشوک دے دونے طرف کھڑے ہاتھی
- ریاستی درخت ناریل
- ریاستی پرندہ پپیہا
- ریاستی پھُل املتاس
- ریاستی جانور ہاتھی
- ریاستی پھل کٹہل
- ریاستی شربت ناریل پانی
- ریاستی مچھلی کاشمیرا
- تصاویر widths=
کیرلا دا ریاستی پھُل املتاس
کیرالا دا ریاستی درخت ناریل
کیرلا دا ریاستی جانور ہاتھی
کیرلا دا ریاستی پرندہ پپیہا
کیرلا دی ریاستی مچھلی کاشمیرا
کیرلا دا ریاستی شربت ناریل پانی
کیرلا دا ریاستی پھل کٹہل
تصاویر[لکھو]
ولم کلی(کشتی بازی)
مارگم کلی مسیحیاں دا اک فن رقص
حوالے[لکھو]
- ↑ Census of India, 2011. Census Data Online, Population.
- ↑ "India Human Development Report 2011: Towards Social Inclusion". Institute of Applied Manpower Research, Planning Commission, حکومت ہند. http://www.pratirodh.com/pdf/human_development_report2011.pdf. Retrieved on 17 October 2012.
- ↑ http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/kerala/9-litercy-26-30.pdf
- ↑ ٹراولر میگزین وچ کیرلا دے بارے وچ ۔ اخذ کردہ تریخ 2007 مارچ 24
- ↑ http://www.ashanet.org/library/articles/kerala.199803.html
- ↑ the book:Kerala Muslim Charithram
- ↑ refer the Book:Muslim and Kerala Civilization
- ↑ "Kerala". Office of the Registrar General and Census Commissioner. 2007-03-18. https://web.archive.org/web/20190107042957/http://www.citypopulation.de/India-Kerala.html%20. Retrieved on 2008-07-23.
- ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےIMDلئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےmoefلئی۔ - ↑ "Commissioner Linguistic Minorities (originally from Indian Census, 2001)". https://web.archive.org/web/20071008113359/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/35.htm.
- ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےcensusindia1لئی۔ - ↑ http://www.keralatourism.org/tourismstatistics/TS2006.pdf
باہرلے جوڑ[لکھو]
سانچہ:بھارت دیاں ریاستاں سانچہ:کیرلا سانچہ:مغربی گھاٹ
· بھارت دے صوبےآسام · آندھراپردیش · اتر پردیش · اترکھنڈ · اروناچل پردیش · اوڑیسا · بیہار · تامل ناڈو · تری پورا · تیلنگاݨا · جھاڑکھنڈ · راجستھان · سکم · منیپور · مدھیا پردیش · مغربی بنگال · مہاراشٹر · میزورم · میگھالیا · ناگالینڈ · چڑھدا پنجاب · چھتیس گڑھ · کرناٹک · کیرلا · گجرات · گوا · ہماچل پردیش · ہریاݨا