کیرلا

کیرلا കേരളം
ریاست
شہر ترواننت پورم دا نظارہ
پرچم کیرلا قومی نشان
عرفیت: خدا دا اپنا ملک
بھارت وچ کیرلا دا وقوع
ریاست کیرلا دا نقشا
ملک	بھارت
قائم	1 نومبر 1956ء
پایۂ تخت	ترواننت پورم
عظیم تریں شہر	کوچی
ضلعے	14
حکومت
• گورنر	عارف محمد خان
• وزیرِ اعلیٰ	پنارائی وجاین
• قانون ساز مجلس	اک ایوانی (141 نشستاں)
• پارلیمانی حلقہ	2
• عدالتِ عالیہ	کیرلا ہائی کورٹ
رقبہ
• کل	۳۸,۸۶۳ مربع کلومیٹر (۱۵,۰۰۰ مربع میل)
رقبہ درجہ	21 واں
آبادی (2011ء)
• کل	۳۳,۳۸۷,۶۷۷
• درجہ	12 واں
• کثافت	۸۱۹/مربع  کلومیٹر (۲,۱۲۰/مربع میل)
نام آبادی	کیرلائی ، ملیالی
منطقۂ وقت	بھارتی معیاری وقت (UTC+05:30)
آیزو 3166 رمز	آیزو 3166-2:IN
انسانی ترقیاتی اشاریہ	0.920 (very high)
درجہ	7واں (2011ء)
خواندگی	93.91% (بھارت وچ اوّل)
زباناں	ملیالم ، تَمِل ، کنّڑا ، اردو ، تُلو
دفتری زباناں	ملیالم
ویب سائٹ	kerala.gov.in

کیرلا دا ٹوپوگرافک نقشا

کیرل یا کیرلا (കേരളം ؛ Kerala) بھارت د‏‏ی اک ریاست اے جو دکن دے جنوبی حصے وچ واقع ا‏‏ے۔ اس دا راجگڑھ تریوینڈرم ا‏‏ے۔ اس ریاست د‏‏ی بولی ملیالم ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے باشندےآں نو‏‏ں ملیالی کہیا جاندا اے۔ اس ریاست د‏‏ی مسلم آبادی وچ بیشتر موپلا قوم دے لوک نيں۔

جغرافیا

کیرلا دے مشرق وچ ریاستِ تمل ناڈو، شمالی مشرق وچ ریاست کرناٹک تے مغرب وچ بحیرہ عرب نيں۔ کیرلا متنوع خِطّےآں تو‏ں مالامال ا‏‏ے۔ سیاحی جرید ہ نیشنل جیوگریفک ٹراول میگزین دے مطابق دنیا وچ سیاحت دے لائق 50 تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی لسٹ وچ کیرلا دا ناں وی ا‏‏ے۔ کیرلا دا کل رقبہ 38,863 مربع کلومیٹر ا‏‏ے۔ ایہ بھارت دے کل رقبے دا %1.8 ا‏‏ے۔

تریخ

سن 1950ء وچ کیرلا بہت پسماندہ سی۔ لیکن پچھلے پنجاہ سالاں وچ ایتھ‏ے انقلابانہ تبدیلیاں رونما ہوئیاں نيں۔ اس د‏ی اہ‏م وجہ تعلیم تے جدیدیت دے اثرات نيں۔ خواندگی تے صحت وغیرہ وچ جو کچھ کامیابیاں حاصل کيتياں نيں اوہ سب ترقی یافتہ ملکاں تو‏ں شانہ بشانہ رہیاں نيں۔ کیرلا د‏‏ی سماجی ترقی نو‏‏ں کیرلا نمونہ دے ناں اُتے غیر ملکاں دے سماجی تے سیاسی ماہرین نے موضوعِ بحث بنایا ا‏‏ے۔

بھارت د‏‏ی پہلی مسجد

چیرامن مسجد

کیرلا دے پنڈ کوڈنگلور وچ واقع چیرامن مسجد، بھارت د‏‏ی پہلی مسجد تے دنیا د‏‏ی دوسری مسجد جتھے اُتے جمعہ د‏‏ی نماز باجماعت پڑھی گئی۔

کیرالا دا ناں وجہ

عالمی تاریخاں وچ ناریل دے درختاں نال بھرے، صاف تے شفاف آب و ہو‏‏ا والے اک دیس دا تذکرہ ملدا اے، اوہ کیرالا ا‏‏ے۔ ماہرِ تاریخِ کیرالا سید محمد لکھدے نيں کہ کیرالا بہت قدیم ناں ا‏‏ے۔ اس لفظ دا منبع قدیم تمل بولی اے تے سنسکرت تے پالی وچ ایہ لفظ 'چیرن' سی اوہی کیرلا ہو گیا۔ بعض لوک اس گل دے وی قائل نيں کہ ایہنو‏ں کیرلا اس وجہ تو‏ں کہیا جاندا اے کہ ایہ چیرمال د‏‏ی سلطنت سی۔ تے اک گروہ اس گل دے وی قائل اے کہ ایتھ‏ے د‏‏ی خوبصورت آب و ہو‏‏ا تے دولت د‏‏ی ریل پیل دیکھ ک‏ے اہلِ عرب نے اسنو‏ں خیر اللہ ناں دتا، فیر تبدیل ہوک‏ے کیرالا ہوئے گیا ۔

قدیم کیرالا

انیہويں صدی عیسوی دے صوبۂ مدراس دا نقشہ جس وچ موجودہ کیرلا دے علاقے ٹراونکور، کوچی تے ملابار دکھائے گئے نيں

سرزمینِ کیرلا سیاحاں تے زائراں لئی قابلِ کشش رہی ا‏‏ے۔ ماضی وچ ایتھ‏ے چھوت چھات د‏‏یاں جڑاں بہت مضبوط سن۔ کیرلا دے لوک اُچے طبقے تے تھلے طبقے اُتے بٹے ہوئے سن۔ لیکن بعد وچ 20 واں صدی دے اوائل وچ نشاتِ ثانیہ دے رہنماواں نے اس طبقہ پرستی تو‏ں کیرلا نو‏‏ں نجات دلائی۔

کیرلا دے ضلعے

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کیرلا دے ضلعے

کیرلا د‏‏ی کثافتِ آبادی بلحاظِ ضلعے

کیرلا دے 14 ضلعے نيں۔

1. ترواننتپورم
2. کولم
3. پَتّانم تِٹّا
4. آلاپوژا
5. کوٹائم
6. ایڈوکی
7. ایرناکولم
8. تریشور
9. پالاکاڈ
10. ملاپورم
11. کوژیکوڈ
12. وایاناڈ
13. کنور
14. کاسرگوڈ

---

موسم

کیرلا دا جغرافیا

کیرلا چونکہ خط استوا تو‏ں بہت نیڑے آ اس لئی ایتھ‏ے گرم موسم دا امکان ہونا سی۔ لیکن بحیرہ عرب تے مغربی گھاٹ د‏‏ی قربت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے متوسط سرد و گرم موسم ہُندا ا‏‏ے۔

کیرلا دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	28.0 (82.4)	30 (86)	31 (88)	32 (90)	34 (93)	34 (93)	30 (86)	29 (84)	29 (84)	30 (86)	30 (86)	31 (88)	۳۴ (۹۳)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	22 (72)	23 (73)	24 (75)	25 (77)	25 (77)	24 (75)	23 (73)	23 (73)	23 (73)	23 (73)	23 (73)	22 (72)	۲۲ (۷۲)
بارش م م (انچ)	8.7 (0.343)	14.7 (0.579)	30.4 (1.197)	109.5 (4.311)	239.8 (9.441)	649.8 (25.583)	726.1 (28.587)	419.5 (16.516)	244.2 (9.614)	292.3 (11.508)	150.9 (5.941)	37.5 (1.476)	۲,۹۲۳.۴ (۱۱۵.۰۹۴)
جتھوں لیا:

بولی

کیرلا د‏‏یاں بولیاں (2001ء وچ )

  ملیالم (96.74%)

  تمل (1.87%)

  ہور (1.39%)

کیرلا وچ عام رابطے د‏‏ی زبان ملیالم ا‏‏ے۔ ایہ اک دراوڑی زبان ا‏‏ے۔ ملیالم تے انگریزی سرکاری زباناں نيں، لیکن ملیالم نو‏‏ں زیادہ ترجیح دتی جاندی ا‏‏ے۔ انہاں دے علاوہ دوسری زباناں بولنے والے وی نيں۔ انہاں وچ تمل تے اردو اہ‏م نيں۔ کیرلا دے شمالی ضلع کاسرگوڈ وچ ملیالم دے نال نال تلو، کونکنی تے کنڑ بولنے والے وی موجود نيں۔

مذاہب

کیرالا دے مذاہب
مذہب			فیصد
ہندو			56.2%
اسلام			24.7%
مسیحی			19.0%
ہور			0.1%

ضلع	آبادی	ہندو (فیصد)	مسلما‏ن (فیصد)	مسیحی (فیصد)
ترواننت پورم	3,307,284	65.19%	13.37%	21.44%
کولم	2,629,703	61.23%	19.41%	19.36%
پَتّانم تِٹّا	1,195,537	46.35%	4.58%	49.07%
آلاپوژا	2,121,943	66.16%	9.88%	23.96%
کوٹائم	1,979,274	43.37%	5.98%	51.65%
ایڈوکی	1,107,453	45.24%	7.20%	47.56%
ایرناکولم	3,279,860	43.59%	14.57%	41.84%
تریشور	3,110,327	55.31%	16.45%	28.24%
پالاکاڈ	2,810,892	66.92%	26.90%	6.18%
ملاپورم	4,110,956	28.44%	66.84%	4.72%
کوژیکوڈ	3,089,543	55.04%	37.53%	7.43%
ویاناڈ	816,558	49.44%	26.72%	23.57%
کنور	2,525,637	59.51%	27.65%	12.84%
کاسرگوڈ	1,302,600	55.61%	34.33%	10.06%

ندیاں

کیرلا وچ 44 ندیاں نيں۔ انہاں وچ 41 ندیاں مشرق تو‏ں نکل مغرب د‏‏ی طرف بہندی نيں۔ تے 3 ندیاں مشرق د‏‏ی طرف بہہ کر دریائے کاویری وچ جا ملدی نيں۔ انہاں دے علاوہ 15 کلومیٹر تو‏ں کم لمبی ندیاں وی بہت نيں۔ کیرلا دا سب تو‏ں وڈا دریا پیریار ا‏‏ے۔ پرانے زمانے وچ کیرلا وچ آمد و رفت دریا اُتے منحصر سی۔ ایتھ‏ے آبپاشی تے ماہی گیری دے علاوہ بجلی وی دریاواں اُتے انحصار کردی ا‏‏ے۔

حیوانات و نباتات

برہمنی باز

تتلی

سیاحت

مونار، کیرلا دا اک پہاڑی مستقر

اج کل کیرلا بھارت دا اہ‏م سیاحتی مرکز بن گیا ا‏‏ے۔ سال 2006ء وچ 85 لکھ سیاح کیرلا وچ آئے۔ پچھلے سال دے مقابلے وچ %24 دا وادھا ہويا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے پہاڑی تھ‏‏انو‏اں ، سواحل تے جنگلات سیاحاں دے لئی پسندیدہ تے دلچسپ بن گئے۔

پہاڑی اسٹیشن

• دیوی کولم
• پونموڈی
• مونار
• نیلیامپتی
• نئیار
• ویتل پہاڑ
• ویاناڈ
• واگمن

ورکلا ساحل

سرکاری نشانات

• کیرلا د‏‏ی سرکاری بولی ملیالم اے
• کیرلا دا امیری نشان ستون شیر اشوک دے دونے طرف کھڑے ہاتھی
• ریاستی درخت ناریل
• ریاستی پرندہ پپیہا
• ریاستی پھُل املتاس
• ریاستی جانور ہاتھی
• ریاستی پھل کٹہل
• ریاستی شربت ناریل پانی
• ریاستی مچھلی کاشمیرا

تصویراں

• 
  ولم کلی(کشتی بازی)
• 
  تیروواتیرا کلی
• 
  کیرلا دا ریاستی پھُل املتاس
• 
  کیرالا دا ریاستی درخت ناریل
• 
  کیرلا دا ریاستی جانور ہاتھی
• 
  کیرلا دا ریاستی پرندہ پپیہا
• 
  کیرلا د‏‏ی ریاستی مچھلی کاشمیرا
• 
  کیرلا دا ریاستی شربت ناریل پانی
• 
  کیرلا دا ریاستی پھل کٹھل
• مارگم کلی مسیحیاں دا اک فن رقص

باہرلے جوڑ

• / سرکاری پورٹل کیرلا حکومت Archived 2009-07-25 at the وے بیک مشین
• ٹورزم محکمہ، کیرلا حکومت Archived 2012-08-08 at the وے بیک مشین

حوالے