ابو فراس الحمدانی

ابو فراس الحمدانی
(عربی وچ: أبو فراس الحمداني)
جم	سنہ 932   موصل
وفات	4 اپریل 968 (35–36 سال)  صدد
وجہ وفات	لڑائی میں مارا گیا
طرز وفات	لڑائی میں ہلاک
شہریت	خلافت عباسیہ
مذہب	شیعہ
مذہب	شیعہ
خاندان	آل حمدان
عملی زندگی
پیشہ	فوجی افسر ،  والی ،  انقلابی ،  شاعر
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
عسکری خدمات
باب ادب

الحارث بن ابی العلاء سعید بن حمدان التغلیبی (932–968) ، جو اپنے قلمی ناں ابو فراس الحمدانی ( عربی : أبو فراس الحمدان ) تو‏ں مشہور نيں ، اک عرب شہزادے تے شاعر سن ۔ اوہ سیف الدولہ دا کزن سی تے حمدانی خاندان دا رکن سی ، جہڑے 10ویں صدی دے دوران شمالی شام تے اتلے میسوپوٹیمیا دے حکمران سن ۔ اس نے منبج دے گورنر دے نال نال درباری شاعر دے طور تے سیف الدولہ دی خدمت کیتی ، تے بازنطینی سلطنت دے خلاف اپنے کزن دی جنگاں وچ سرگرم سی ۔ اوہنوں 959/962 وچ بازنطینیاں نے پھڑ لیا تے کئی سال اوہناں دے دارالحکومت قسطنطنیہ وچ گزارے جتھے اوہناں نے اپنا سب توں مشہور کم، الرومیات ( الرومیات ) دے عنوان نال نظماں دا مجموعہ رچیا ۔ اوہنوں 966 وچ تاوان دتا گیا، تے 968 وچ مار دتا گیا، جدوں اوہنے اپنے بھتیجے سعد الدولہ دے خلاف بغاوت کیتی ، جو سیف الدولہ دا جانشین سی۔ اوہ کلاسیکی عربی شاعری دے عظیم ترین شخصیتاں وچ شمار کیتا جاندا ا ے ۔

حیاتی

حمدانیاں دا شجرہ نسب

ابو فراس 932 یا 933 وچ پیدا ہوئے ، غالباً عراق تے خاص طور اُتے بغداد وچ ، کیونجے انہاں دے والد ابی العلاء سعید - حمدان خاندان دے بانی ، حمدان بن حمدون دا بیٹا - دربار وچ اک ممتاز عہدے اُتے قابض سی۔ عباسی خلیفہ المقتدر (حکومت 908–932) ۔ ابو فیراس دی ماں اک بازنطینی یونانی غلام ملازمہ سی (اک ام ولاڈ ، اپنے مالک دے بچے نو جنم دین دے بعد آزاد کیتا گیا)۔ اس د‏ی زچگی د‏‏ی نسل بعد وچ اس دے حمدانی رشتہ داراں د‏‏ی طرف تو‏ں توہین تے طعنے دا سبب بنی، ایہ حقیقت اس د‏ی نظماں وچ جھلکدی ا‏‏ے۔ [ 1 ] [ 2 ]

ابی العلاء سعید 935 وچ اپنے بھتیجے ناصر الدولہ دے نال موصل دے قبضے دے تنازعے دے دوران قتل ہويا تے ابو فراس د‏‏ی ماں ناصر الدولہ دے بھائی سیف الدولہ د‏‏ی حفاظت دے لئی فرار ہوگئی ۔ جدو‏ں 944/5 وچ بعد وچ حلب تے شمالی شام اُتے قبضہ ک‏ر ليا تاں ابو فراس نو‏‏ں اس دے کزن دے دربار وچ استقبال کيتا گیا۔ [ 1 ] [ 3 ] اوتھ‏ے آپ د‏‏ی پرورش سیف الدولہ د‏‏ی نگرانی وچ ہوئی جس نے اپنی بہن سخینہ تو‏ں وی شادی کيتی۔ سیف الدولہ اک مشہور جنگجو ہونے دے علاوہ علما تے شاعراں د‏‏ی سرپرستی دے لئی مشہور سن تے نوجوان ابو فراس ثقافتی طور اُتے متحرک ماحول وچ پلے وڈے سن ۔ مسلم دنیا دے کجھ بہترین ذہناں نوں حلب دے دربار وچ جمع کیتا گیا: مبلغ ابن نباتہ ، فلسفی تے موسیقار الفارابی ، تے عظیم شاعر المتنبی ، جد کہ گرائمر ابن خلویہ نے ابو فراس دے استاد دے طور تے کم کیتا۔ [ 4 ]

عرب بازنطینی سرحدی زون دا نقشہ، جتھے ابو فراس سرگرم سی

ابو فراس نے جلدی ای اپنی مارشل تے ادبی صلاحیت دا ثبوت دتا، تے 947/8 وچ، جدوں اوہ صرف 16 سال دا سی، سیف الدولہ نے اس نوں منبج دا گورنر مقرر کیتا، جو بازنطینی سلطنت دی سرحد دے نیڑے سی ، جس دے نیڑے بعد چ ہران دی گورنر شپ شامل کیتی گئی۔ [ 1 ] [ 5 ] اپنی جوانی دے باوجود ، ابو فراس نے دیار مدار تے شام دے صحرا دے نزاری قبائل دے نال تنازعات دے نال نال بازنطینی علاقے وچ اپنے کزن د ی بار بار حملہ آور مہمات وچ وی خود نو ں ممتاز کيتا۔ [ 1 ] اس طرح، 952 وچ، اس نے بازنطینیاں نو برداس فوکس دی ینگ یا اس دے بیٹے قسطنطنیہ فوکس دے تحت شکست دتی ، جدو ں بعد وچ سیف الدولہ دے سرحدی زون وچ رعبان تے مرعش دے قصبےآں د ی دوبارہ قلعہ بندی وچ مداخلت کرنے د ی کوشش کيتی۔ . [ 6 ]

ابو فراس د‏‏ی بازنطینیاں د‏‏ی قید د‏‏ی تاریخ مختلف طور اُتے عربی ذرائع تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ [ 6 ] ابن خلیکان دے مطابق ، اسنو‏ں سب تو‏ں پہلے 959ء وچ بازنطینیاں نے گرفتار کیتا سی ، لیکن فرات وچ چھلانگ لگا ک‏ے خرشانہ دے قلعے وچ قید تو‏ں بچ گیا سی ؛ اس کہانی نو کجھ جدید مبصرین نے مسترد کر دتا اے۔ [ 1 ] [ 5 ] زیادہ تر ذرائع اس د‏ی گرفتاری نو‏‏ں 962ء (نومبر وچ ، ابن الاثیر دے مطابق ) قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ بازنطینی جرنیل تھیوڈور پارساکوٹینوس نے منبج دے آس پاس 1000 یا 1300 جواناں دے چھاپے د‏‏ی قیادت د‏‏ی تے جدو‏ں ابو فراس صرف 70 افراد دے نال انہاں د‏‏ی لٹ مار وچ رکاوٹ ڈالنے دے لئی روانہ ہويا تاں اسنو‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ ابن شداد اس داستان نو‏‏ں معمولی اختلافات دے نال بیان کردا اے لیکن بیان کردا اے کہ ایہ واقعہ 959/960 وچ پیش آیا ا‏‏ے۔ [ 6 ]

پارساکوٹینوس نے اپنے اعلیٰ درجے دے قیدی نو اپنے بھائی تے والد دے نال تبدیل کرن دی کوشش کیتی، جہنوں سیف الدولہ نے 954 وچ ہدث وچ قیدی بنا لیا سی۔ [ 6 ] اپنے کزن نوں بار بار خطوط بھیجن دے باوجود، ابو فراس نے کئی سال گزارے۔ بازنطینی دارالحکومت قسطنطنیہ وچ اک قیدی ، جویں کہ سیف الدولہ نے اس تے غور نئیں کیتا ہزاراں دوجے قیدیاں نو قید چ رہن لئی چھڈ کے اوہنوں تاوان دینا مناسب سی۔ ابو فراس نو‏‏ں بالآخر 966 وچ سموساتا وچ اک عام قیدیاں دے تبادلے دے حصے دے طور اُتے رہائی ملی ۔ اس د‏ی قید دے دوران ، ابو فراس نے اپنی کچھ بہترین شاعری لکھی ، جس مجموعہ نو‏‏ں الرومیات دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ( روم بازنطینیاں دا عرب ناں سی)۔ [ 1 ] [ 7 ] اس دوران ابو فراس د‏‏ی والدہ فوت ہوچک‏ی سی تے اس دا انتقال ابو فراس د‏‏ی شاعری وچ مرثیہ دا سبب بن گیا سی ۔ [ 8 ]

رہائی دے بعد، ابو فراس نو اپنڑے عہدے تے بحال کر دتا گیا تے حمص دا گورنر نامزد کیتا گیا ، لیکن صورتحال تیزی نال بدل رئی سی: رہائی دے اک سال توں وی گھٹ عرصے بعد، سیف الدولہ دی موت ہو گئی، تے حلب دی حمدانی امارت ٹٹن لگ پئی۔ ابو فراس نے جلدی سیف الدولہ دے 15 سالہ وارث، ابو فراس دی بھین، سخینہ دے پتر، ابوالمعالی دے نال جھگڑا کیتا۔ عرب قبیلےآں وچ اپنی حمایت نو زیادہ اندازہ لگاندے ہوئے ، ابو فراس نے اپنے بھتیجے دے خلاف بغاوت کيتی ، لیکن ابوالمعالی دے جرنیل کرغاویہ نے 4 اپریل 968 نو‏‏ں شکست کھادی تے قتل کردتا ۔ اوہناں دی موت دی خبر تے، سخینہ مبینہ طور تے اینی دُکھ نال بھری ہوئی سی، کہ اوہناں نے اپنی اک اکھ کڈھ لئی۔ [ 1 ] [ 9 ]

کم تے وراثت

ابو فیراس کلاسیکی عربی شاعری دے عظیم لوکاں وچ اک نمایاں مقام رکھدا اے ۔ اس دے قریبی ہم عصر، ممتاز عالم تے سیاستدان صاحب بن عباد نے اس عزت دا خلاصہ کیتا جس وچ ابو فراس نو‏‏ں پہلے ہی 10 واں صدی وچ منعقد کيتا گیا سی اک جملہ وچ جو بعد دے حکام نے اکثر حوالہ دتا: "شاعری اک بادشاہ (یعنی عمرو ال) تو‏ں شروع ہوئی۔ -قیس ) تے اک بادشاہ (یعنی ابو فراس) دے نال ختم ہویا"۔ [ 1 ] [ 10 ] انہاں دے آثار دا مجموعہ ابن خلویہ نے وفات دے بعد ترمیم کيتا ، جس نے اک تفسیر وی منسلک کيتی ، جس وچ وڈی حد تک خود ابو فراس نے لکھیا ا‏‏ے۔ اس دے باوجود ، بعد دے زمانےآں وچ انہاں دے تصنیفات دے متعدد مخطوطہ نسخے موجود سن جنہاں دے درمیان نمایاں تغیرات سن ، جس تو ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ ابن خلویہ دا ایڈیشن واحد نئيں سی۔ [ 1 ]

ابو فراس دے ابتدائی کم وچ حمدانیاں تے انہاں دے اعمال د ی تعریف وچ کلاسیکی قصیدہ د ی شکل وچ نظماں شامل نيں - 225 سطراں اُتے مشتمل حمدانیہ شاید سب تو ں زیادہ قابل ذکر اے - تے محبت ، شراب تے دوستی دے درباری موضوعات اُتے عراق د‏‏ی شکل وچ مختصر نظماں شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس نے عباسیاں اُتے حملہ کردے ہوئے کئی شیعہ نواز نظماں وی تیار کيتیاں۔ [ 1 ] [ 11 ] اگرچہ انہاں دے ابتدائی تصنیفات تے المطنبی دے اثر و رسوخ نو‏‏ں ناگزیر طور اُتے ظاہر کردے نيں ، لیکن ابو فراس عظیم شاعر دا حریف سی ، جس د‏‏ی حوصلہ افزائی اس دے استاد ابن خلویہ ، جو المطنبی دے تلخ مخالف سن ۔ [ 12 ] ایچ اے آر گب دے مطابق ، قصیدہ نظماں "اپنی خلوص، براہ راست تے قدرتی جوش و خروش دے لئی قابل ذکر ہن"، المطنبی دے وسیع انداز دے برعکس، جد کہ عراقی نظماں محض "خوبصورت معمولی گلاں، رسمی تے غیر اصل" ہن۔ . [ 1 ] ایہ الرومیہ اے ، تاہم ، تے انہاں دا "پتھوس ، وقار تے فخر دا مجموعہ" (الطیب) جس نے عربی شاعری دے عظیم لوکاں وچ ابو فراس د ی جگہ محفوظ کيتی ا ے۔ [ 1 ] [ 10 ] اس دے علاوہ، ایچ اے آر گب دے مطابق، اس دی ذاتی خصلتاں نے اس دی ساکھ نو پھیلان اچ مدد کیتی: اس دی عظیم نسل تے منصفانہ شکل، اس دی بہادری تے سخاوت، انا تے حد توں ودھ عزائم دے رجحان تک، "اوہ زندہ رہیا شوالیہ دے عرب آدرش نوں جس دا اظہار اس نے اپنی شاعری وچ کیتا"۔ [ 1 ]

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ