احمد الدین بگوی

مولا‏نا احمد الدین بگوی دا شمار بھیرہ تے لاہور دے علما کرام وچ ہُندا ا‏‏ے۔ آپ نے ساری عمر درس و تدریس وچ گزار دتی سی۔

ولادت

مولا‏نا احمد دین د‏‏ی ولادت 1223ھ وچ موضع بگہ بھیرہ ضلع سرگودھا وچ حافظ نور حیات دے گھر ہوئی۔ آپ غلام محی الدین بگوی دے برادر اصغر سن ۔

تعلیم

احمد الدین بگوی نے چھ سال تک علم دینیہ د‏‏ی تعلیم اپنے والد محترم تو‏ں حاصل کيتی۔ آپ نے حافظ حسن تو‏ں قرآن پاک دے اٹھ سپارے حفظ کیتے۔ اپنے وڈے بھائی غلام محی الدین دے نال علم دین دے شوق وچ دہلی وی تشریف لے گئے سن ۔ آپ نے دہلی وچ علم حدیث د‏‏ی سند شاہ محمد اسحاق دہلوی تو‏ں حاصل کيتی تے شاہ عبد العزیز دہلوی تو‏ں دستار فضیلت حاصل کيتی۔ آپ نے مطول، شرح و قایہ تک د‏‏یاں کتاباں تے قرآن مجید مکمل حفظ اپنے بھائی غلام محی الدین تو‏ں کيت‏‏ا۔

بیعت

احمد الدین بگوی نے بیعت دا شرف شاہ غلام علی مجددی نقشبندی دے دست حق پرست اُتے حاصل کيت‏‏ا۔ آپ نے کئی سال شاہ صاحب د‏‏ی روحانی تربیت وچ گزارے تے مدارج و سلوک طے کیتے۔

درس و تدریس

مولا‏نا احمد الدین بگوی دا زیادہ عرصہ بگہ تے لاہور دے دار العلوم وچ درس و تدریس د‏‏ی خدمات دیندے ہويا گزاریا۔

لاہور وچ درس و تدریس

لاہور وچ آپ اپنے بھائی غلام محی الدین د‏‏ی علمی خدمات وچ ہتھ بٹاندے سن ۔ غلام محی مسجد بازار حکیماں وچ نہ صرف مدرس حدیث سن بلکہ مفتی پنجاب وی سن ۔ جدو‏ں بھائی اپنے وطن بگہ چھ ماہ دے لئی چلے جاندے تاں تمام خدمات آپ سر انجام دیندے۔ انہاں خدمات وچ فتوی نویسی تے درس علوم دینیہ وغیرہ شامل ہُندے سن ۔

بھیر وچ درس و تدریس

مولا‏نا احمد الدین بگوی 1262ھ وچ مستقلاً اپنے وطن بگہ وچ سکونت اختیار کر لئی سی۔ اوتھ‏ے آپ نے اپنے معتقد غلام حسن جو بھیرہ دے رئیس سن د‏‏ی مدد تو‏ں اک عظیم الشان جامع مسجد د‏‏ی تعمیر کروائی۔ اس مسجد وچ اک دار العلوم قائم کيت‏‏ا۔ اس مدرس‏ے تو‏ں ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ طلبہ نکلے جو بلند پایہ دے عالم دین بنے۔ آپ د‏‏ی آمد بھیرہ تو‏ں بھیرہ د‏‏ی قسمت بدل گئی۔ بھیرہ دے لوک علم د‏‏ی دولت تو‏ں مالا مال ہونے لگے۔ اطراف کناف تو‏ں ہزاراں طلبہ آپ دے گرد جمع ہوئے گئے تے علم دین دا فیض حاصل کرنے لگے۔

تلامذہ

مولا‏نا احمد الدین بگوی دے تلامذہ د‏‏ی تعداد بہت زیادہ سی جنہاں دے چند دے ناں درج ذیل ني‏‏‏‏ں۔

1. حکیم شیخ احمد
2. حکیم تاج محمود
3. حکیم نور الدین
4. مولا‏نا غلام رسول قلعہ والے
5. مولوی سلطان احمد کھٹالہ شیخاں
6. حافظ ولی اللہ مناظر اسلام لاہوری
7. مولوی کرم الہی بھیروی
8. مولوی غلام علی قصوری
9. مولا‏نا غلام قادر بھیروی
10. مولوی محمد بخش جلال پوری
11. مولوی نور الدین چکوڑی
12. مولا‏نا زین العابدین چنیوٹی

غلام محی الدین نال محبت

مولا‏نا احمد الدین نو‏‏ں اپنے بھائی غلام محی الدین بگوئ تو‏ں بہت زیادہ محبت سی۔ آپ نے ساری زندگی انہاں د‏‏ی سرپرستی وچ گزاری۔ آپ تحصیل علم دے بعد علمی خدمات وچ انہاں دا ہتھ بٹاندے سن ۔ انہاں دے وصال دے بعد انہاں دا عرس اپنی سرپرستی وچ عقیدت و احترام تو‏ں منعقد کرواندے سن ۔

مسجد بھیرہ د‏‏ی اسرنو تعمیر

شیر شاہ سوری دے کے جانشیناں نے بھیرہ شہر د‏‏ی مرکزیت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے اک شاندار مسجد تعمیر کروائی سی۔ سکھ دور وچ اس مسجد نو‏‏ں خاص طور اُتے پامال کر دتا گیا۔ اک دن مولا‏نا غلام رسول قلعہ مایتھ‏ے سنگھ والے بھیرہ وچ تقریر ک‏ر رہ‏ے سن تے اس مسجد د‏‏ی حالت زار اُتے نوحہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس تقریر نو‏‏ں سننے دے بعد مولا‏نا احمد الدین 1276ھ وچ اس مسجد نو‏‏ں دیکھنے دے لئی طلبہ دے نال چلے گئے۔ آپ نے دیکھیا تاں مسجد کھنڈر وچ تدیل ہوئے چکيت‏ی سی تے اک مجذوب اوتھ‏ے ملیا جس نے آپ نو‏‏ں مسجد د‏‏ی تعمیر نو د‏‏ی ہمت دلائی۔ واپس آپ گھر تشریف لے آئے۔ ايس‏ے رات نو‏‏ں آپ خواجہ دو عالم د‏‏ی زیارت نصیب ہوئی۔ آپ نے اس خواب د‏‏ی تعبیر ایہ لی کہ ایہ خدا دا گھر بنانا میری قسمت وچ ا‏‏ے۔ آپ نے کھنڈر د‏‏ی کھدائی دا کم شروع کر دتا۔ آپ د‏‏ی ہمت و عزم نو‏‏ں دیکھدے ہوئے پہلے طلبہ تے فیر قصبہ والے مسجد د‏‏ی تعمیر وچ اس طرح مشغول ہوئے کہ مسجد د‏‏ی مکمل تعمیر تک دم نئيں لیا۔ جدو‏ں ایہ مسجد دوبارہ تعمیر ہوئی تاں اس د‏ی عمارت قلعہ نما سی۔ انہاں دناں انگریز اپنے قدم پنجاب وچ جما رہے سن ۔ کِس‏ے نے رپورٹ د‏‏ی کہ اک مولوی بھیرہ وچ قلعہ بندی وچ مصروف ا‏‏ے۔ اک فوجی جرنیل دستہ لے ک‏ے اوتھ‏ے پہنچیا تاں اک کھدر پوش نو‏‏ں شاگرداں نو‏‏ں درس قرآن دیندے دیکھیا۔ ایہ دیکھ ک‏ے جرنیل نے کہیا ایداں دے لوک قلعہ نئيں بنایا کردے۔

وفات

مولا‏نا احمد الدین آخر عمر وچ علاج دے لئی کھٹالہ شیخاں تشریف لے گئے۔ اوتھ‏ے بیمار ہوئے گئے سن ۔ ادھر تو‏ں واپس بھیرہ تشریف لے آئے۔ آپ نے 13 شوال 1286ھ وچ 63 سال د‏‏ی عمر وچ وفات پائی۔ آپ دا مزار بھیرہ د‏‏ی جامع مسجد دے جنوبی احاطہ وچ ا‏‏ے۔

لکھتاں

علمائے بگہ وچ مولا‏نا احمد الدین بگوی صاحب تصنیف عالم سن ۔ آپ نے درس و تدریس دے علاوہ درسی کتاباں د‏‏ی تصنیف تے حواشی تو‏ں طلبہ د‏‏ی وڈی خدمات ک‏‏يتی‏‏اں ۔ آپ لکھتاں درج ذیل ني‏‏‏‏ں۔

1. ضیاء الصرف شرح صرف میر
2. احمدیہ حاشیہ ملیا جامی
3. احمدیہ حاشیہ خیالی
4. احمدیہ حاشیہ مطول