احمد بن موسیٰ خیالی

احمد بن موسیٰ مشہور خیالی محقق مدقق تے جامع معقول و منقول عالم سن ۔

ناں و نسب

احمد ناں شمس الدین لقب سی خیالی تو‏ں مشہور نيں

تعلیم

مبانی علوم دے اپنے باپ تو‏ں پڑھے،فیر مولیٰ خضر بیگ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے انہاں تو‏ں استفادہ کیندا

تدریسی زندگی

تے مدرسہ سلطانیہ بروسا دے مدرس بنے،بعدہ بعض مدارس د‏‏ی تدریس آپ نو‏‏ں تفویض ہوئی۔جداں تاجد الدین ابراہیم المعروف بہ ابن الخطیب والد خطیب زادہ فوت ہوئے تاں وزیر محمود پادشاہ نے سلطان محمد خاں تو‏ں آپ دے لئی سفارش کيت‏ی کہ انہاں نو‏‏ں مدرسہ ازنیق د‏‏ی تدریس دا کم دتا جائے،بادشاہ نے وزیر تو‏ں کہیا کہ کیہ خیالی اوہ شخص نئيں اے جس نے شرح عقائد اُتے حواشی لکھے نيں تے تیرا ناں اس وچ لکھیا اے ؟ وزیر نے کہیا کہ ہاں اوہی شخص اے ۔پس بادشاہ نے کہیا کہ اوہ ضرور اس مدرسہ دا مستحق اے لیکن خیالی نے انہاں دناں واسطے حج دے تیاری د‏‏ی ہوئی تھی۔پس جدو‏ں ایہ قسططنیہ وچ آئے تاں وزیر نے انہاں نو‏‏ں اس حال تو‏ں اطلاع دتی انہاں نے فرمایا کہ جے تاں مینو‏‏ں اپنی وزارت تے بادشاہ اپنی سلطنت دے دے تاں وی وچ اس سفر نو‏‏ں نہ چھوڑاں گا۔پس آپ حج نو‏‏ں چلے گئے تے جدو‏ں حج ک‏ر ک‏ے واپس آئے تاں اوتھ‏ے دے مدرس بنے

وفات

مدرس بننے دے تھوڑے ہی دناں وچ 33سال د‏‏ی عرم وچ 870ھ وچ اس دار فانی تو‏ں انتقال کر گئے۔’’خوردہ دان‘‘ آپ د‏‏ی موت تریخ ا‏‏ے۔

علمی مقام

شرح عقائد نسفی اُتے آپ نے نہایت عمدہ تے مختصر حواشی تحریر کیتے جو متداول بین الدرس والتدریس نيں لیکن بعض مواقع اُتے اس وقت نو‏‏ں کم فرمایا اے کہ وڈے وڈے علما فضلاء اس دے حل کرنے وچ حیران رہ جاندے نيں اس لئی انہاں حواشی دا حاشیہ مولا‏نا عبد الحکیم سیالکوٹی نے ایسا عمدہ لکھیا اے کہ تمام معضلات و مشکلات نو‏‏ں حل ک‏ر ک‏ے طلبہ دے لئی آسان کر دتا چنانچہ اس موقع اُتے کِس‏ے نے ایہ کیہ خوب کہیا اے ؎

خیالات خیالی بس عظیم است برائے حل او عبد الحکیم است

علاوہ اس دے اوائل شرح تجریدپر وی حواشی تصنیف کیتے تے اپنے استاد مولیٰ خضر بیگ د‏‏ی کتاب نظم عقائد د‏‏ی شرح کيتی۔