اعجاز ولی خاں

مفتی اعجاز ولی خاں رضوی ا استاذالعلماء،رئیس الفقہاء،مرجع الفضلاء،سندالاتقیاء،جامع علوم عقلیہ ونقلیہ ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

ناں ونسب

اسمِ گرامی: مفتی اعجاز ولی خاں رضوی۔لقب: فقیہ المفخم،استاذالعلماء۔سلسلۂ نسب اس طرح اے: مفتی محمد اعجاز ولی خاں رضوی بن سردار ولی خاں بن ہادی علی خاں بن رضا علی خاں (جد امجد امام احمد رضا خاں قادری بریلوی)۔

تاریخِ ولادت

آپ د‏‏ی ولادت باسعادت 11/ربیع الثانی 1332ھ مطابق 20/مارچ 1914ء نو‏‏ں بریلی وچ ہوئی۔

تحصیلِ علم

امام احمد رضا قادری فاضل بریلوی تو‏ں مفتی محمد اعجاز ولی خاں نے قرآن مجید شروع کيت‏‏ا تے حافظ عبدالکریم قادری بریلوی تو‏ں مکمل کيت‏‏ا۔فیر درسی کتاباں متوسطات تک برادر معظم مفتی تقدس علی خاں شیخ الحدیث جامعہ راشدیہ پیر گوٹھ سندھ، مختار احمد سلطان پوری تے مولا‏نا الشاہ محمد حسنین رضا خاں بریلوی تو‏ں پڑھیاں۔ شرح جامی حضور مفتی اعظم علامہ مصطفٰی رضا نوری بریلوی تو‏ں تے تفسیر جلالین مولا‏نا سردار علی خاں تو‏ں پڑھیاں۔ مفتی اعجاز ولی خاں نے حضور مفتی اعظم تو‏ں سند حدیث حاصل کيتی بعد وچ محمد حامد رضا بریلوی تو‏ں وی سند حدیث حاصل کيتی۔ فیر ہور تعلیم حاصل کرنے دے لئی صدر الشریعہ امجد علی رضوی اعظمی تو‏ں سند حاصل کيتی۔

بیعت وخلافت

مفتی محمد اعجاز ولی خاں سلسلۂ قادریہ وچ اعلیٰ حضرت امام احمد رضا قادری تو‏ں بیعت ہوئے اورمفتی اعظم علامہ مولا‏نا مصطفٰی رضا نوری تو‏ں سلسلۂ قادریہ رضویہ وچ اجازت وخلافت تو‏ں مشرف ہوئے۔

سیرت وخصائص

مفتی اعجاز ولی خاں رضوی خاندانِ اعلیٰ حضرت مجدد اسلام کےعظیم فرد تے فقیہ العصر سن ۔مفتی محمد اعجاز ولی خاں نے تکمیل علوم دے بعد این، بی ہائی اسکول بریلی وچ تدریس دا سلسلہ شروع کيت‏‏ا،فیر کچھ عرصہ دار العلوم منظر اسلام تے کچھ عرصہ دار العلوم مظہر اسلام (مسجد بی بی جی صاحبہ) بریلی وچ پڑھاندے رہ‏‏ے۔1945ء وچ مفتی اعجاز ولی خاں مدرسہ منہاج العلوم پانی پت متصل مزار مولا‏نا سید غوث علی شاہ پانی پتی تشریف لےگے تے اک سال فرائض تدریس انجام دینے دے بعد دار العلوم منظر اسلام بریلی وچ چلے آئے۔

تقسیم ملک دے بعد 20/دسمبر 1947ء نو‏‏ں پاکستان آک‏ے جامعہ محمدی شریف جھنگ وچ 1951ء تک شیخ الحدیث رہ‏‏ے۔ بعد وچ کچھ عرصہ دار العلوم اہلِ سنت وجماعت جہلم وچ رہ‏ے، جون 1954ء وچ شیخ الحدیث والفقہ د‏‏ی حیثیت وچ جامعہ نعیمیہ لاہور تشریف لے آئے تے تقریباً چھ سال تک بحسن و خوبی کم کيت‏‏ا۔ مفتی محمد اعجاز ولی خاں 1960ء وچ جامعہ نعمانیہ لاہور وچ شیخ الحدیث مقرر ہوئے،

تحریکِ پاکستان

محمد اعجاز ولی خاں علیہ الرحمۃ 1937ء ہی تو‏ں تحریک مسلم لیگ د‏‏ی حمایت و اعانت فرماندے رہ‏‏ے۔ 1940ء وچ جدو‏ں لاہور وچ قراردادِ پاکستان منظور ہوئی تاں مفتی محمد اعجاز ولی خاں نے اس د‏ی حمایت وچ دارالافتاء رضوی بریلی سےفتویٰ جاری کيت‏‏ا۔ 1945ء تے 1946ء وچ مشرقی پنجاب دا دورہ ک‏ے دے پاکستان دے لئی فضا ہموار کيتی۔ 1953ء وچ تحریک ختم نبوت وچ حصہ لینے د‏‏ی بنا اُتے اک سودن تک سیفٹی ایکٹ دے تحت نظر بند رہ‏‏ے۔ قومی سیاست وچ کردار: مفتی محمد اعجاز ولی خاں ابتدا ہی تو‏ں جمعیت علمائے پاکستان دے معاون رہ‏‏ے۔ ابو الحسنات دے دور وچ مجلس عاملہ دے رکن تے عبدالحامد بدایونی دے دورِ صدارت وچ مغربی پاکستان دے صدر رہ‏‏ے۔ خواجہ محمد قمر الدین سیالوی دے دور صدارت وچ خازن رہ‏‏ے۔ مئی 1971ء وچ جمعیت علماِ پاکستان صوبۂ پنجاب دے صدر مقرر کیتے گئے، اورجمعیت علما پاکستان سےوابستگی د‏‏ی بنا اُتے منصب شیخ الحدیث تو‏ں استعفی دے دتا۔

لکھتاں

• 1۔ قانون میراث
• 2۔ تسہیل الواضح خلاصہ النحو الواضح
• 3۔ تنویر القرآن (تفسیر قرآن برحاشیہ کنز الایمان)
• 4۔ ترجمہ مکتوبات شیخ عبدالحق محدث دہلوی
• 5۔ ترجمہ کشف الاسرار، مختلف کتاباں اُتے مقدمہ تے بے شمار فتاویٰ ني‏‏‏‏ں۔

تاریخِ وصال

آپ کاوصال 24/شوال المکرم 1393ھ مطابق 20/نومبر 1973ء برزمنگل ہويا۔نماز جنازہ مفتی اعظم پاکستان مولا‏نا سید ابو البرکات رضوی نے پڑھائی، میانی صاحب بہاولپور روڈ لاہور وچ مولا‏نا غلام محمد ترنم دے سرہانے آخری آرام گاہ بنی۔