افریکی بولی ٹبر
افروزیٹک بولیاں وچ 500 ملیان توں ودھ مول بولن والے ہن، کسے وی بولی پروار دی چوتھی وڈی گنتی وچ (انڈو-یورپیئن، سینو-تبتی اتے نائیجر-کانگو توں بعد)۔ : جاتی دیاں چھ شاکھاواں ہن: بربرک، چیڈک، کشیٹک، مصر، اوموٹک اتے سیمیٹک۔ ہن تک بہت زیادہ مکمل طور تے بولی جاندی اپھروآسیٹیک بولی جاں اپ-بولی نرنترتا عربی اے۔ سیمٹک شاخاں وچ وکھو وکھریاں بولی قسماں دا اک گروہ گروہ، بولیاں جہڑیاں پروٹو-اربیو توں ترقی یافتہ ہندیاں ہن، لگبھگ 313 ملیان مول بھاشی بولدیاں ہن۔
اج بولیاں جان والیاں بولیاں توں علاوہ، افروزیٹک وچ کئی اہم پرانے بولیاں شامل ہن، جویں کہ پرانے مصر، جو پروار دی اک وکھری شاخاں بندا اے، اتے اکادیان، بائیبلی عبرانی اتے پرانا ارامیک، ایہہ ساریاں سیمٹک شاخاں دیاں ہن۔ اپھروزیٹک پروار دا اصل وطن، اتے جدوں مُ theلی بولی (یعنی پروٹو-اپھروزیٹک) بولی جاندی سی، تریخی بولی سائنسداناں ولوں اجے تک رضا مندی نہیں دتی گئی اے۔ پیش ستھاناں وچ ہورن آف افریقہ، اتری افریقہ، پوربی سہارا اتے لیوینٹ شامل ہن۔
ورگیکرن اتہاس
9 ویں صدی وچ، الجیریا وچ ٹیریٹ دا عبرانی گرائمر یہوداہ ابن قریش سبھ توں پہلاں افروآسیاٹک دیاں دو شاکھاواں نوں جوڑن والا سی؛ اسنے بربر اتے سیمٹک دے وچکار اک تعلق نوں سمجھیا۔ اوہ سیمیٹک بارے اپنے عربی، عبرانی اتے ارامک دے مطالعہ راہیں جاندا سی۔ [10] 19 ویں صدی دے دوران، یورپیئن لوک وی اجیہے سمضموناں نوں سجھاء دین لگے۔ 1844 وچ، تھیوڈور بینپھی نے اک بولی پروار دا سجھاء دتا جس وچ سیمٹک، بربر اتے کشیٹک (جس نوں بعد والے نوں "ایتھوپک" کہندے ہن) ملدا اے۔ [حوالہ لوڑیندا] اسے سال، ٹی۔اینّ۔ نگ سیمٹک اتے ہوسا دے وچکار تعلق سجھاء دتے، پر ایہہ لمبے ویلے توں اختلاف اتے انشچتتا دا موضوع بنیا رہے گا۔
پھریڈرک ملر نے 1867 وچ اپنے گرانڈرس ڈیر سپراچوسینسیچیٹ ("بولی سائنس دی روپ ریکھا") وچ روائتی ہمتو-سیمیٹک پروار دا نام دتا، اتے اس دی تشریح سیمیٹک گروہ توں علاوہ اک "ہمٹک" گروہ جس نوں مصر، بربر اتے کشیٹک شامل اے؛ اسنے چیڈک گروہ نوں باہر ک۔ دتا۔ اس “ہمتی بولی سموہ” نوں وکھو وکھریاں، مکھ طور تے اتری-افریقی بولیاں، جو پرانی مصری بولی، بربر بولیاں، کشیتی بولیاں، بیجا بولی اتے چیڈک بولیاں نوں جوڑن دا تجویز دتا گیا سی۔ ملیر دے الٹ، لیپسیئس مندے سن کہ ہوسا اتے نامہ ہمٹک گروہ دا حصہ سن۔ ایہہ ورگیکرن غیر-بھاشائی مانووادی اتے نسلی دلیلاں اُتے کجھ حد تک انحصار کردے سن۔ دوواں لکھاریاں نے اپنی دلیل دے حصے وجوں چمڑی دا رنگ، نروکثافت اتے دیسی بولن والیاں دیاں ہور خاصیتاں دی ورتوں کیتی کہ خاص بولیاں نوں اکٹھیاں کیتا جانا چاہیدا اے۔
1912 وچ، کارل مینہوف نے ڈائی سپرچین ڈیر ہیمٹن (“ہمیٹس دی بھاشاواں”) شائع کیتا، جس وچ اسنے لیپسیئس دے نمونے دا وستار کیتا، پھولا، مسائی، بیری، نندی، سانڈاوے اتے ہڈزا بولیاں نوں ہیمیٹک گروہ وچ شامل کیتا۔ مینہوپھ دے ماڈل دا 1940 دے دہاکے تک مکمل حمایت ہویا۔ مینہوپھ دی ہیمیٹک بولیاں دے ورگیکرن دی نظام اس دھارنا اُتے مشتمل سی کہ "ہیمیٹک بولن والے پسوں پالن والے پشواں نال وڈے پدھر' تے وئنگت بن گئے، جو کہ 'افریقہ دے نیگروز' نالوں اندرونی طور اُتے وکھرے اتے اتم ہن۔” حالانکہ، وچ اکھوتی نیلو-ہیمیٹک بولیاں (جسدی دھارنا اس نے پیش کیتی) دا کیس، ایہہ لنگ دی خاص خاصیت اتے "بولی دے مپناہ دی غلط اصول" تے مشتمل سی۔ مینہوپھ نے ایہہ کیتا حالانکہ لیپسیئس اتے جوہنسٹن ورگے ودواناں ولوں پہلاں کیتے کم نے ایہہ درسایا سی کہ جہڑیاں بولیاں اوہ بعد وچ "نیلو-ہیمیٹک" کہنگے اوہ اصل وچ نیلوٹک بولیاں سن، ووکیبولری وچ ہور نیلوٹک بولیاں وچ کئی سمانتاواں سن۔
لیو رینیش (1909) نے پہلاں ہی کشیٹک اتے چیڈک نوں جوڑن دی تجویز رکھی سی، جدوں کہ اوہناں دے مصر اتے سیمیٹک نال ودھیرے دور دی سانجھ دی اپیل کیتی گئی سی۔۔ حالانکہ، اسدے سجھاء نوں تھوڑی پروانگی ملی۔ مارسیل کوہین (1924) نے اک وکھرے "ہیمیٹک" اپ گروہ دے وچار نوں ردّ کر دتا، اتے اپنی تلناتمک ہیمیٹو-سیمیٹک ووکیبولری وچ ہاؤسا (اک چیڈک بولی) نوں شامل کیتا۔ انت وچ، جوسف گرینبرگ دے 1950 دے کم دے کارن بولی سائنسداناں ولوں "ہیمیٹک" نوں اک بولی گٹھ وجوں مکمل طور اُتے نکار دتا گیا۔ گرینبرگ نے مینہوپھ دیاں بھاشائی نظریات نوں نکاریا، اتے نسلی اتے سماجی ثبوت دی ورتوں نوں ردّ کر دتا۔ خاص طور اُتے وکھری "نیلو-ہیمٹک" بولی گٹھ دے وچار نوں خارج کردیاں، گرینبرگ "ادھی صدی پہلاں مکمل طور' تے رکھے گئے اک وچار ول پرط رہی سی۔" نتیجے وجوں اسنے مینہوپھ دیاں اکھوتی نیلو-ہمتی بولیاں نوں اوہناں دے بہتر نیلوٹک بھیناں-بھراواں نال دوبارہ شامل کیتا۔ []] اسنے چڈک بولیاں نوں جوڑیا (اتے اپ-شرینیبدھّ) کیتا، اتے پروار لئی نواں نام اپھروآئیسیٹک پیش کیتا۔ لگبھگ سارے ودواناں نے اس ورگیکرن نوں نویں اتے جاری رضا مندی وجوں قبول کیتا اے۔۔
گرینبرگ دا ماڈل اسدی کتاب دِ لینگوئیجز Africaپھ افریقہ (1963) وچ پوری طرحاں ترقی یافتہ کیتا گیا سی، جس وچ اسنے مینہوپھ دے بہتے بھاشن نوں دوسرے بولی پریواراں وچ خاص طور تے نیلو-سہارن وچ شامل کیتا سی۔ آئیزیک شیپیرا دا پالن کردیاں اتے مینہوپھ نوں نکاردیاں، اسنے کھوکھو بولی نوں کھوئسن بولیاں دے میمبر وجوں شرینیبدھّ کیتا، اک گروہ جسنے کلک آوازاں دی موجودگی تے غلط اتے بہت زیادہ راغب کیتا۔ کھوئیسن لئی اسنے تنزانی ہادزا اتے سینڈاوے نوں وی جوڑیا، حالانکہ اس وچار نوں بدنام کیتا گیا اے کیونکہ ایہناں بولیاں تے کم کرن والے بھاشائی سائنسدان اوہناں نوں بھاشائی الگ مندے ہن۔ اس دے باو جود، گرینبرگ دا ورگیکرن افریقہ وچ بولیاں جان والیاں بہت ساریاں بولیاں دے جدید کم لئی اک شروعاتی نقطہ بنیا ہویا اے، اتے ہیمیٹک گٹھ (اتے اس دا نیلو-ہیمیٹک تک وادھا) دا اس وچ کوئی حصہ نہیں اے۔
کیونکہ ہیمیٹک بولیاں دیاں تن روائتی شاکھاواں (بربر، کشیٹک اتے مصری) نوں اپنی خود دی اک خاص (مونوپھلیٹک) پھائیلوجینیٹک اکائی دا گٹھن نہیں درسایا گیا اے، دوجی اپھریکاسی بولیاں توں وکھرا اے، اس لئی بولی سائنسدان اس مطلب دی ورتوں نہیں کردے۔ اس دی بجائے ہن ہریک برانچ نوں وڈے اپھروآسیاٹک پروار دا اک آزاد اپ گروہ منیا جاندا اے۔۔
1969 وچ، ہیرولڈ پھلیمنگ نے تجویز دتا کہ جو پہلاں مغربی کشیٹک وجوں جانیا جاندا سی، اوہ اپھروآئیسیٹک دی اک آزاد شاخاں اے، جس لئی اسدا نواں نام اوموٹک دا سجھاء اے۔۔ ایہہ تجویز اتے نام مکمل پروانگی دے نال ملے ہن۔
دوجی کشیتی بولیاں نال وکھرے وکھرے آدھاراں دی بنیاد تے، رابرٹ ہیٹزرون نے تجویز دتا کہ بیجا نوں کشیٹک توں ہٹاؤنا پئیگا، اس طرحاں اپھروآسیٹک دی اک آزاد شاخاں بندی اے۔ [39]] حالانکہ، بہت سارے ودوان اس تجویز نوں اقبول کردے ہن، اتے بیشی نوں کشیٹک دے اندر اک اتری شاخاں دے اکلوتے میمبر وجوں گروہ وچ رکھدے ہن۔۔
افروآسیاٹک اڈیٹنگ دی متی
افروآسیٹک بولی دا سبھ توں پرانا لکھتی نشان اک پرانے مصری شلالیکھ سی جو کہ سی۔ 3400 بی۔سی۔ (5,400 سال پہلاں)۔ [43] گیرزیئن (نکادا II) دے چنہ مصری ہائروگلائیپھز ورگا مٹی دے بھانڈے سی۔ 4000 بی سی، پہلاں دی ممکن ڈیٹنگ دا سجھاء دندا سی۔ ایہہ سانوں اپھروئیسیٹک دی عمر لئی گھٹو گھٹ تاریخ دندا اے۔ حالانکہ، پرانے مصری پروٹو-اپھروآسیاٹک (ٹرومبیٹی 1905: 1-2) توں بہت وکھرا اے، اتے اوہناں وچکار کافی سماں بیتیا ہونا چاہیدا اے۔ پروٹو-اپھروآئیسیٹک بولی بولن دی تاریخ دا اندازا مکمل طور تے وکھو وکھرے ہندے ہن۔ ایہہ لگبھگ 7,500 بیسی (9,500 سال پہلاں)، اتے لگبھگ 16,000 بیسی (18,000 سال پہلاں) دے وچکار سیما دے اندر آؤندے ہن۔ اگور ایم۔ ڈائیکونپھ (1988: 33 این) دے مطابق، پروٹو-اپھروآسیٹک سی سی۔ 10,000 بی۔سی۔ کرسٹوپھر اہریٹ (2002: 35-36) دعوہ کردا اے کہ پروٹو-اپھروآئیسیٹک سی سی۔ 11,000 بی۔سی۔ تے تازہ، اتے ممکن طور اُتے طور' تے چھیتی سی۔۔ 16,000 بی۔سی۔ ایہہ تاریخاں ہور پروٹو-بولیاں نال جڑیاں پرانیاں ہن۔