امارت عربستان
جغرافیائی حدود | بین النہرین |
---|
تریخ
[سودھو]15 ويں 18 ويں صدی: مشاعیہ دا راج
[سودھو]کئی صدیاں توں ، عرب قبیلے بحرین ، یمن ، تے کویت توں خلیج فارس نوں عبور کرکے خیزستان وچ آباد ہوئے۔ 1440 وچ ، محمد ابن فلاح ابن حبیب اللہ دی سربراہی وچ مشاعیہ نامی اک عرب انتہا پسند شیعہ مسلک نے خوزستان اُتے حملےآں دی اک لہر شروع دی ، جس دی وجہ توں اس دی عرب آبادی وچ بتدریج اضافہ ہويا۔ پندرہويں صدی دے وسط توں لے کے انیہويں صدی تک ، اوہ مغربی خوزستان دے بیشتر حصے اُتے حاوی ہوگئے تے سولہويں صدی وچ سفوی خاندان دے نال نال دوسرے عرب قبیلے دے نال وی مسلسل تنازعات دا شکار رہے۔ 1508 وچ ، شاہ اسماعیل صفوی نے حوض، ، دزفل تے شوشتر اُتے قبضہ کرلیا ، تے مشاع sہ سلطاناں دی تحویل وچ ملا۔ مشاعرے دی حکمرانی دے نتیجے وچ ، صوبہ خوزستان دا مغربی حصہ صفوی دے زمانے توں ہی عربستان دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ [۷]
سولہويں صدی دے آخر وچ ، کویت توں بنی کدوں عرب قبیلہ عربستان وچ آباد ہوگیا۔ پچھلی صدیاں دے دوران ، تے وی بوہت سارے عرب قبیلے جنوبی میسوپوٹیمیا توں عربستان منتقل ہوگئے ، تے اس دے نتیجے وچ ، ایہ وڈے پیمانے اُتے عرب بن گیا۔ مشاعیہ ریاست دی حکمرانی 1724 وچ ختم ہوگئی ، جدوں ال بو ناصر دے ماتحت بنی کعب دے امارت نے اقتدار سنبھالیا تے اوہ عربستان دے تمام علاقےآں اُتے اپنا اثر و رسوخ ودھانے وچ کامیاب رہیا۔ ☃☃ [ ناقابل اعتماد ذریعہ؟
1700 توں پہلے اک طویل عرصے تک ، عربستان ، جو نیم خودمختار مقام اُتے فائز سی ، تہران تے قسطنطنیہ دے وچکار تنازعہ دا موضوع سی ، چاہے اس ملک نوں شاہ / سلطان دے اقتدار دا حصہ بننا چاہیدا یا ننيں۔ عام طور اُتے فارسی دا اثر غالب سی لیکن آبادی تقریباly مکمل طور اُتے عرب ہوچکی سی۔ سولہويں صدی دے آخر تک ، بنی کعب دے عظیم قبیلے دی امیگریشن توں عرب عنصر نوں ہور تقویت ملی ، جو اصل وچ عثمانی حکمرانی دے تابع سن ۔ جداں کہ ترک تے فارسی تسلط دے وچکار کعب دی کوئی ترجیح نئيں سی ، کیونجے دونے انہاں دے لئی یکساں ناگوار سن ، لیکن جدوں اوہ مشرق دی طرف پھیل گئے تاں انہاں نے خود شاہ نوں خراج تحسین پیش کرنے دا پابند پایا۔ عام طور اُتے فارس دے تابع نيں ، اوہ عملی طور اُتے خود مختار سن تے ہن اوہ ترکی دے اتحادیاں دی حیثیت توں فارس دے اتحادیاں دی حیثیت توں ظاہر ہُندے نيں۔ [۹] [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ] عربستان دے قبیلے اورشیخاں دے نال برطانوی تعلقات اس وقت توں ڈھائی سو سال پرانے نيں جدوں ، 1765 وچ ، غیرت مند ایسٹ انڈیا کمپنی دے ایجنٹاں نے کعب دے خلاف بحری کارروائیاں دی کوشش کيتی سی۔ 1776–1779 دے درمیان تے بصرہ فارسی دے دور وچ سی لیکن اس مختصر باضابطہ عمل توں عربستان یا اس دے عوام اُتے بوہت گھٹ یا کوئی نشان باقی نئيں رہیا۔
19 ويں 20 واں صدی: ال بو قصیب دا راج ، مہمراہ دے شہزادے
[سودھو]19 ويں صدی دے آغاز وچ محاسین وچ چاب دا حریف سامنے آیا۔ اس قبیلہ نے چاب دا جوا سُٹ دینے دا عزم کيتا ، جس دے تابع سی ، تے اک قابل تے غیر معمولی عرصہ تک رہنے والے سردار ، حاجی جابر خان ابن مردو دے تحت ، جس نے 1819 توں 1881 تک حکومت کيتی۔ اس نے ترکی دی سرزمین وچ اک بوہت سارے جائیداداں حاصل کيتیاں کہ شاید اسنوں ضرورت دی صورت وچ پناہ دی جگہ تے ذریعہ معاش مل سکے ، اس نے دریا اُتے بحری قزاقی نوں دبانے دی کوششاں وچ برطانوی حکومت کیتی مدد کيتی ، تے اسنوں اپنے فارسی سوزرین اُتے شک ہويا ، جو برطانیہ تے محرم دے اس شیخ دے وچکار تعلقات نوں مشکوک نظراں توں دیکھدے نيں تے اس افواہ نوں سننے دے لئی مائل سن کہ شیخ دا ارادہ سی کہ اوہ اس دی وفاداری نوں ترک کرداں تے اپنا اصول انگریز نوں منتقل کردتیاں [۹] [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ] سن 1890 وچ ، مہمراہ وچ برطانوی قونصل خانہ قائم ہويا ، ☃☃ بیک وقت غیر ملکی شپنگ دے لئی کارون دے افتتاحی تے میسرز دی آمد دے نال۔لنچ برادران۔ اس دے بعد عرب امور نے برطانوی سفارتی تے سیاسی حکام دے لئی علمی اہمیت توں زیادہ سمجھنا شروع کيتا۔
1897 وچ ، شیخ جابر دے سب توں چھوٹے بیٹے شیخ خزال نوں اپنے والد دی شیخیت وراثت وچ ملی ، تے اوہ عربستان دا سب توں مشہور امیر ثابت ہويا۔ ایتھے تک کہ انگریزاں نے اپنی اک فوجی رپورٹ وچ مندرجہ ذیل ذکر وی کيتا: "شیخ خزال طاقت ور اے ، ایہ حقیقت جسنوں فارس دی حکومت تے بختیاراں نے محسوس کيتا اے ، تے جدوں تک اوہ زندہ رہے گا ، عربستان امن تے خوشحالی دی امید کرسکدا اے ، لیکن انہاں دی وفات دا دن عربستان تے ممکنہ طور اُتے انگریزاں دے لئی برا دن ہوئے گا۔ ☃☃ [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ] شیخ خزال ، انہاں توں پہلے اپنے بھائی تے والد دی طرح تہران دی مدد دے لئی ، تے اپنی آمدنی نوں حکومت فارس نوں ادا کرنے دے لئی سن ۔ اس نے چاب نوں یکجا کردتا سی ، کیونجے شاید ہی کدی ایسا ہُندا سی ، جے اس توں پہلے کدی متحد ہوئے ، تے شاید "... اوہ سب توں زیادہ طاقتور شیخ سی جسنوں عربستان جاندا اے "۔ ☃☃ ایتھے تک کہ جابر تے میزائل دے زمانے وچ ، فیلحیح دے چاب شیخ ہمیشہ محرم توں کم یا زیادہ خود مختار سن ۔ لیکن خزال نے شیخاں نوں محرمہ وچ اپنے پاس رکھیا ، تے فیلحیح "خضال نوں ٹیکس ادا کرنے والے ، اک طرح دا عرب جمہوریہ سی۔" ☃☃ قار ایران دے تحت ، محرمہ دے شیخڈم نوں فارس دے علاقےآں وچ نیم خودمختار شیخوڈم دی حیثیت حاصل سی ، اُتے ، جدوں 1925 وچ ، ایران دے پہلے پہلوی شاہ رضا نے مستحکم طاقت دا خاتمہ کيتا ، تاں اس نے انہاں تمام چیزاں نوں ختم کردتا۔ ایران دے اندر محمیرہ سمیت مقامی طور اُتے زیر انتظام علاقےآں۔ اس دے نتیجے وچ ، شیخ خزال نے رضا پہلوی دے زیر اقتدار فارسی دی نويں مرکزی حکومت دے خلاف بغاوت دے لئی ، فارسیاں توں وابستہ اک نسلی گروہ لوری قبیلے دی حمایت وچ شمولیت اختیار کيتی۔ اتحادی لوری تے عرب قبائلیاں نوں شکست ہوئی تے صوبے نوں کامیابی دے نال مکمل مرکزی حکومت دے کنٹرول وچ لیایا گیا جدوں کہ شیخ خزال نوں نظربند کردتا گیا تے خود مختاری ختم کردتی گئی۔
امارت دی حکومت
[سودھو]عربستان اُتے محمورہ دے موروثی محیث شیخ نے حکومت کيتی۔ شیخ جابر نوں احساس ہويا کہ اک وسیع علاقے اُتے متعدد قبیلے نوں کنٹرول کرنے دے لئی طاقت اک شخص دے ہتھ وچ ہونی چاہیدا۔ اس لئی اس نے آہستہ آہستہ قبائلی شاہاں دی طاقت توڑ دی۔ انہاں دے بیٹے خزال نے ہمیشہ اس گل نوں ذہن وچ رکھدے ہوئے قبائلی شیخاں دی باز آوری دی حوصلہ شکنی دی اے۔ چونکہ اوہ پورے علاقے اُتے قبیلے نوں قابو کرنے وچ قاصر سی ، لہذا اس نے اپنے انتخاب دے ایجنٹاں نوں مقرر کيتا ، جنہاں نوں اس نے مختلف ضلعے تے قبیلے وچ امن و امان برقرار رکھنے تے محصول وصول کرنے دے لئی بھیجیا سی۔ ایہ ایجنٹ کدی کدائيں ہی اعلیٰ پیدائش دے سن تے اوہ ايسے رشتے وچ شیخ دے نال کھڑے سن جداں برٹش آرمی وچ اپنے افسر توں نان کمیشنڈ آفیسر سی۔ انہاں نوں اس دے احکامات دی تعمیل دے لئی مقرر کيتا گیا سی تے جے اوہ اپنے فرائض وچ ناکام ہوئے تاں انہاں نوں برخاست کردتا جائے گا۔ ایہ ایجنٹاں دا تعلق کسی قبیلے توں نئيں سی تے اوہ شیخ دے علاوہ کسی توں وی انہاں دی بیعت رکھدے سن ۔ ☃☃ [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ] اس نظام دے نتائج دا خلاصہ اس طرح ہوسکدا اے:
- آمدنی توں حاصل ہونے والی آمدنی اس وقت توں تن تے چار گنیازیادہ سی جدوں شیخ نے قبائلی سرداراں اُتے انحصار کيتا سی کہ اوہ اپنے قبیلے توں جمع کرن۔
- قبائلی شیخاں دی طاقت ٹُٹ گئی تے اس دی اپنی طاقت زیادہ مضبوطی توں قائم ہوگئی۔
- تمام قبائلی شیخاں تے ہور افراد دے شیخاں توں ذاتی دشمنی جس دی طاقت تے دولت دی امید نوں ناکام بنایا گیا۔ [۹] [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ][ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ]
مرکزی حکومت دے نال تعلقات
[سودھو]عرباں نے فارس نوں انہاں اُتے حکومت کرنے دے دعوےآں نوں تسلیم نئيں کيتا کہ اوہ فارس نوں محصول دی ادائیگی دی ضرورت توں وی زیادہ اے ، جس نوں اوہ انحصار دی علامت نئيں سمجھدے نيں ، بلکہ اس دفاع دے بدلے رقم دی ادائیگی کردے نيں جو فارس نے ترکی دے خلاف انھاں فراہم کیہ سی۔ قبیلے کدی وی خضال دے دور حکومت وچ اس توں زیادہ متحد نئيں ہوسکدے سن ، تے اوہ شاہ دے فرد توں کسی وی طرح دی بیعت نئيں کردے سن ۔ اگرچہ اوہ فارسی حکمرانی نال نفرت کردے سن انہاں نے ریاستی مذہب شیعہ اسلام قبول کرلیا سی ۔ [۱۰] [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ]
شماریات (1925 توں پہلے)
[سودھو]ضلعے ☃☃
[سودھو]مہمراہ
[سودھو]مہمراہ ریاست دا راجگڑھ تے عربستان دا سب توں اہم قصبہ سی۔ ایہ ملک مشرق وچ دریائے کرون ، مغرب وچ شط العرب تے جنوب وچ حفر نہر دے نال جکڑا ہويا سی۔ اس قصبے وچ تقریبا 1500 مکانات سن ۔ دریا اُتے کچھ عمدہ جدید عمارت سی۔ سب توں نمایاں لوکاں وچ اینگلو فارسی آئل کمپنی دے دفاتر تے رہائشی مکانات ، تے وزیر اعظم عربستان حاجی محمد علی ، رئیس التجر دی اک اہم حویلی سن ۔ ایتھے 8 مسیتاں ، 3 عوامی غسل خانہ تے 4 اہم بازار ، شیخ خزال بازار سن ، جو 1921 ء وچ وسیع تے بہتر ہوئی سی ، سق الشطر ، سوق البیہہ ، تے سق الخدرہ۔ ایہ شہر خود نوں چار کوارٹرز ، سیف کوارٹر وچ تقسیم کيتا گیا سی ، اِٹاں دے مکانات ، مٹی دی جھونپڑیاں تے سیریفاش اُتے مشتمل ایہ قصبہ ، اک تہائی مٹی تے دو تہائی اِٹاں دے مکانات تے صباخ سن ۔ [۹] [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ] مہمراہ دے رہائشی خاص طور اُتے مقامی عرب سن لیکن ایتھے سبیین دے 100 خاندان تے یہودی تے عیسائیاں دے 300 خاندان وی نيں۔ حوالےدی لوڑ؟ محرمہ دا ناں نائب الحکومہ نامی شیخ دے نائب دے ذریعہ سی۔ اس عہدے اُتے حکمران خاندان (خاص طور اُتے خزال دے فرزند) دے افراد دا قبضہ ہوئے گا۔ اس قصبے وچ امن و امان دے تحفظ دے لئی شیخ دے پاس اک 120 گالم دا ہوشیا یا ذاتی محافظ اے ، جدوں کہ اوتھے چار افسراں تے نوے افراد اُتے مشتمل پولیس فورس موجود سی۔
فیلیہ
شت العرب تے ابو جدی نہر دے درمیان محرمر توں 3 میل دور ، شت العرب دے کھبے کنارے واقع اک پنڈ۔
فیلیح نے اس دی اہمیت اس گل اُتے عائد کيتی سی کہ اوہ اس دا مہمراہ دے شیخ دا ہیڈکوارٹر ہونا سی ، جتھے اس دی حکومت دے دفتر سن تے جتھے انہاں دے نیڑے 400 مسلح عرباں تے بلوچیاں دی اجڑت آموز قوت نوں چوکیدار کيتا گیا سی۔ اس دے باشندے محاسین تے عرب ، بلوچی تے کالے سن ۔ مرکزی عمارتاں ، دو محلات سن ، جنہاں اُتے شیخ دے مکانات نے قبضہ کر ليا سی ، اگرچہ اوہ خود شطار عرب دے ايسے کنارے دے فاصلے اُتے تن میل دے فاصلے اُتے قصر الخزالیہ نامی اک مسلط محل وچ مقیم سی۔ فیلیح دی بنیاد تقریبا 1860 وچ شیخ جبیر نے رکھی ، ایہ موہیسن دے پہلے عظیم شیخ سن ۔
شاہ نے خصوصی طور اُتے بنائے گئے بندوق دے کمرے وچ فیلیح 9 بندوقاں رکھی سن جنہاں وچ گن مشین دے باہر 2 مشین گن تے محل وچ 8 ہور مشین گن سن۔ ندی وچ 2 ندی نالاں نوں شیخ نے اپنے سفر وچ بصرہ تے سمندر دے کنارے اک جہاز "آئیوی" بچھایا سی جس اُتے اوہ کویت دا وقتا فوقتا دورہ کردا سی۔ ☃☃ [ غیر بنیادی ذریعہ درکار اے ] ناصریہ
اک بار ایہ شہر اک بار اہون ریپڈس دے فورا تھلے واقع کیرن دے کھبے کنارے واقع سی ، تے الاحواز توں تقریبا 1 میل دور سی۔ ایہ دریا نوں نظر انداز کردے ہوئے معمولی سی بلندی اُتے کھڑا سی ، تے اس وچ (1923 تک) 1،200 مکانات ، 5 کارواینیریاس ، 6 حمام ، 5 مسیتاں ، 600 دکاناں تے دو کافی شاپس موجود سن۔ ناصریہ دی آبادی 7،000 سی۔ ایہ قصبہ فوری طور اُتے شیخ دے زیر اقتدار سی تے اس دا انتظام انہاں دے بیٹے ولی عہد شہزادہ شیخ عبدالحمید خان دے زیر انتظام سی۔
حوضہ
700 افراد دی آبادی ، مکمل طور اُتے شیعیان دے سبیین دے کچھ خانداناں دے علاوہ۔ اس ضلع دا انتظام شیخ مولا دے زیر انتظام سی ، جو خود مہمراہ دے شیخ دے ذمہ دار اے۔
ہندیاں
مشرقی عربستان دا اک قصبہ جس دی مجموعی آبادی 1000 اے۔ بخال ، بشیر ، بحرین ، لنجاہ تے کویت توں آئیاں گے۔ اناج ، زندہ بھیڑ تے اون برآمد کيتا گیا۔ رہائشیاں وچ کناوٹس تے بنی تمیم شامل سن ۔ اس ضلع اُتے خزال دے بیٹے شیخ عبداللہ خان دی حکومت سی۔
فلاحیہ :
اک بار چاب دی قیادت وچ عربستان دا راجگڑھ۔ 20 واں صدی وچ ، ایہ 2،000 دی آبادی دے نال چاب قبیلے دا راجگڑھ سی۔ ایہ کھجور تے چاول وچ وافر اے۔ اس ضلع دا انتظام خزال دے بیٹے شیخ عبد المجید خان نے کيتا سی۔
بیرم: جزیران آباد دے مغربی ساحل اُتے اک چھوٹا جہا پنڈ۔ اینگلو فارسی آئل کمپنی ریفائنری دا مقام۔ مہاجرین تے چاب نال تعلق رکھنے والے افراد اے پی او سی دے ملازمین دے نال نيں۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Strunk, William Theodore (1977). The reign of Shaykh Khazal ibn Jabir and the suppression of the principality of Arabistan. Bloomington: Ann Arbor, Michigan.
- ↑ ʿIRĀḲ.
- ↑ Rich, Paul J. (2008). Iraq and Gertrude Bell's The Arab of Mesopotamia. Lexington Books. ISBN 978-1-4616-3366-2. OCLC 858229959.
- ↑ Ali, Abdulrahim, editor. Thiam, Iba Der, editor. Y. A. Talib (Yusof A. Talib), editor. (2016-10-17). Islam in the world today. ISBN 9789231001321. OCLC 966319489.
- ↑ History of Arabistan and the Status Quo in Iraq. Ministry of Information.
- ↑ Razoux, Pierre (3 Nov 2015). The Iran-Iraq War. Harvard University Press.
- ↑ R.M. Savory. "K̲h̲ūzistān" in Encyclopedia of Islam, New Edition (eds, C.E. Bosworth, E. van Donzel, B. Lewis and Ch. Pellat). Brill. p. 80
- ↑ Shahnavaz, Shahbaz (2005). British and South West Persia. RoutledgeCurzon. p. 5.
- ↑ ۹.۰ ۹.۱ ۹.۲ ۹.۳ British Library (1924). Military report on Arabistan (Area no 13). Iraq: India Office Records and Private Papers.
- ↑ Whigham, H. J. (1903). The Persian problem : an examination of the rival positions of Russia and Great Britain in Persia with some account of the Persian Gulf and the Bagdad railway. New York: Scribner's. p. 119.