اناج منڈی سبھیاچار

منڈیاں دے ترقی دا اتہاس

منڈیاں دے ترقی دا اتہاس بہت سماں پہلاں شروع ہویا | پراتنواد وچ منڈیاں دی وٹاندرا انتظام توں اس بجلئی یگ دے ای - وپار تک ۔ ہرے انقلاب نے کھیتی باڑی پیداوار وچ گنوتا ، مقدار اتے قسماں متعلق سارے عکس نوں بدل دتا اے ۔ کھیتی باڑی وستاں دے ودھے ہوئے پیداوار دا نفع اتپادک کسان کول اصل نفعے وچ تبدیل کامیاب منڈیکرن ولوں ہی ہندا اے ۔ کھیتی باڑی تکنالوجی دے آمد ولوں پیداوار نظام وچ پدارتھی کشلتا حاصل ہوئی ۔ ودھیا پیداوار اتپادک کسان لئی نفعے نالوں زیادہ بھار ادوں بن جاندا اے جدوں لااے وند قیمتاں دی وصولی لئی اثردار اتے کامیاب منڈیکرن طریقے مالی جاں وتی لابھ وچ تبدیل نہ ہون ۔ دوجے شبداں وچ ، کھیتی باڑی کھیتر دی ترقی عمل کھیتی باڑی وستاں دی منڈیکرن کشلتا اتے زیادہ انحصار کردی اے جویں کھیتی باڑی پیداوار توں آمدن وچ وادھا اتپادکاں دے نویش پالیسی وچ بہت اہم کردار ۔ نبھاؤندا اے ۔ اس لئی کھیتی باڑی منڈیکرن وچ سرکاری دخل دی لوڑ مڈھ وچ ہی نہیں سگوں آخری پڑائ نوں پورا کرن لئی وی ضروری اے ۔ ایہہ حقیقت آزادی توں پہلاں ہی الزام وچ تجربہ کیتا گیا سی ۔

منڈیاں دی شروعات

کپاہ دے منڈیکرن لئی 1886 – دا حیدرآباد ریزیڈینسی آرڈر ، 1897 - دا بیرار کوٹن گرین مارکیٹ ایکٹ ، 1917 - دی انڈئن کوٹن کمیٹی رکومینڈیشن ، 1927 - دا بمبے کوٹن مارکیٹ ایکٹ ، 1928 – دا روئل کمیشن اؤن ایگریکلچر ، کھیتی باڑی منڈیکرن وچ سرکاری دخل جاں منڈیکرن نظام وچ نیمتا لئی

پنجاب وچ کھیتی باڑی منڈیکرن دے ترقی وچ بنیادی ڈھانچے دا یوگدان 339 مانتا دے ثبوت ہن ( ورگیش اتے ہور ، 1998 ) । مرکزی منڈیکرن ڈیپارٹمنٹ ، جو کہ ڈائریکٹوریٹ آف مارکیٹنگ اینڈ انسپیکشن دے طور اتے جانیا جاندا اے ۔

سدھار نال متعلق

مجان - پچھان منڈیاں دے ترقی دا اتہاس بہت سماں پہلاں شروع ہویا | پراتنواد وچ منڈیاں دی وٹاندرا انتظام توں اس بجلئی یگ دے ای - وپار تک ۔ ہرے انقلاب نے کھیتی باڑی پیداوار وچ گنوتا ، مقدار اتے قسماں متعلق سارے عکس نوں بدل دتا اے ۔ کھیتی باڑی وستاں دے ودھے ہوئے پیداوار دا نفع اتپادک کسان کول اصل نفعے وچ تبدیل کامیاب منڈیکرن ولوں ہی ہندا اے ۔ کھیتی باڑی تکنالوجی دے آمد ولوں پیداوار نظام وچ پدارتھی کشلتا حاصل ہوئی ۔ ودھیا پیداوار اتپادک کسان لئی نفعے نالوں زیادہ بھار ادوں بن جاندا اے جدوں لااے وند قیمتاں دی وصولی لئی اثردار اتے کامیاب منڈیکرن طریقے مالی جاں وتی لابھ وچ تبدیل نہ ہون ۔ دوجے شبداں وچ ، کھیتی باڑی کھیتر دی ترقی عمل کھیتی باڑی وستاں دی منڈیکرن کشلتا اتے زیادہ انحصار کردی اے جویں کھیتی باڑی پیداوار توں آمدن وچ وادھا اتپادکاں دے نویش پالیسی وچ بہت اہم کردار ۔ نبھاؤندا اے ۔ اس لئی کھیتی باڑی منڈیکرن وچ سرکاری دخل دی لوڑ مڈھ وچ ہی نہیں سگوں آخری پڑائ نوں پورا کرن لئی وی ضروری اے ۔ ایہہ حقیقت آزادی توں پہلاں ہی الزام وچ تجربہ کیتا گیا سی ۔

کپاہ دے منڈیکرن لئی 1886 – دا حیدرآباد ریزیڈینسی آرڈر ، 1897 - دا بیرار کوٹن گرین مارکیٹ ایکٹ ، 1917 - دی انڈئن کوٹن کمیٹی رکومینڈیشن ، 1927 - دا بمبے کوٹن مارکیٹ ایکٹ ، 1928 – دا روئل کمیشن اؤن ایگریکلچر ، کھیتی باڑی منڈیکرن وچ سرکاری دخل جاں منڈیکرن نظام وچ نیمتا لئیسلیاں اتے سرکار نوں سفارشاں لئی وچنبدھّ اے ۔ نیمت منڈیاں دی ۔ اہمیت نوں تجربہ کردے ہوئے پنجابی صوبے ولوں پنجاب ایگریکلچرل پرڈیوس مارکیٹ ایکٹ 1939 وچ پاس کیتا گیا ۔ 1961 وچ اس ایکٹ وچ مڑ توں سودھ کیتی گئی اتے موجودہ ویلے وچ صوبے وچ کم شیل اے ۔ اس ایکٹ دے تحت صوبے دیاں ساریاں ہی منڈیاں نیمت کیتیاں گئیاں ہن ۔ کھیتی باڑی جنس منڈیاں دے کم کار دی دیکھ - ریکھ لئی وڈی گنتی وچ مارکیٹ کمیٹیاں قائم کیتیاں گئیاں ہن ۔ دا پنجاب سٹیٹ مارکیٹنگ بورڈ جو کہ ہن پنجاب منڈی بورڈ کرکے جانیا جاندا اے ، کھیتی باڑی جنساں دے ودھیا اتے کامیاب منڈیکرن لئی صوبے دیاں مارکیٹ کمیٹیاں دے صلاح کار ، نگرانی کرن اتے سنچالک کرن لئی اس مارکیٹ ایکٹ دے تحت ہی قائم کیتا گیا ۔ پنجاب منڈی بورڈ بنیادی ڈھانچے متعلق سہولتاں اتپن کرن لئی ہی معاون نہیں سگوں صوبے دیاں معاشی پکھوں کمزور مارکیٹ کمیٹیاں نوں مارکیٹ ترقی کوش وچوں وتی مدد وی حاصل کردا اے ۔ پنجاب منڈی بورڈ کساناں لئی کئی طریقیاں نال مددگار اے جویں کہ ضروری بنیادی سہولتاں حاصل کرکے ، سارے پنڈاں نوں پکیاں سڑکاں راہیں جوڑکے ، کھیتی باڑی جنساں دی درجابندی کرکے ، مارکیٹ کھوج اتے مارکیٹ خبراں بارے اطلاع حاصل کرکے ۔ ایہہ سارے ہی تتّ وڈے پدھر اتے جنساں دے نیمت منڈیاں وچ آمد دے وادھے لئی اثردار ہن جسدے سٹے وجوں منڈیاں وچ کنک اتے جھونے دے کل پیداوار وچوں آمد دے حصے وچ لگاتار وادھا ہویا اے ۔ ( رنگی اتے سدھ ، 1998 ) । اس لئی ، اس موجودہ کھوج پرچے وچ پنجاب دیاں نیمت منڈیاں وچ بنیادی سہولتاں دے منڈیاں وچ آمد اتے اثر نوں معائنہ کرن دا یتن کیتا گیا اے ۔ اس توں علاوہ پنجاب دیاں منڈیاں وچ پنجاب منڈیکرن بورڈ ولوں بنیادی ڈھانچے دی اتپتی اپر خرچے دا وی مطالعہ کیتا گیا اے ۔

نتیجے اتے وچار - وٹاندرا

(پنجاب دیاں منڈیاں وچ آمد وچ وادھا)

مطالعہ ویلے دوران کنک اتے جھونے دے پیداوار اتے وسلی وچ لگاتار وادھا ہویا ۔ نتیجے درساؤندے ہن کہ جھونے دا پیداوار جہڑا کہ تن ورشی اوسط 1982–83 وچ 5569 ہزار میٹرک ٹن سی 2011–12 وچ ۔ ودھ کے 16217 ہزار میٹرک ٹن ہو گیا جدوں کہ کنک دا پیداوار اسے ۔ ہی ویلے دوران 8462 ہزار میٹرک ٹن توں ودھ کے 16541 ہزار میٹرک ٹن ۔ ہو گیا ۔ اسے ہی ویلے دوران جھونے دی منڈیاں وچ آمد 5040 ہزار میٹرک ٹن توں 13100 میٹرک ٹن اتے کنک دی منڈیاں وچ آمد 4410 ہزار میٹرک ٹن توں 10789 ہزار میٹرک ٹن تکنیک ( جَدوَل Di جَدوَل 1 پنجاب وچ کنک اتے جھونے دے پیداوار اتے وصولی دے رجھان ویروے تن ورشی اوسط 1982–83 | 1992–93 | 2002–2003 | 2011–2012 پیداوار ' 000 میٹرک ٹن جھونا 5569 10114 13426 کنک 8462 12283 15078 منڈیاں وچ آمد 7000 میٹرک ٹن ۔ جھونا 5040 7 950 | 11613 کنک ۔ 4410 6397 10060 منڈیاں وچ آمد ( پیداوار دا فیصدی ) جھونا ۔ 90 ۔ 5 78 ۔ 6 86 ۔ 5 کنک 52 ۔ 1 52 ۔ 1 16217 16541 1310 10789 80 ۔ 652 66 ۔ 7

مزدوری

سبھ توں ودھ گھلّ مزدوری دے ہندے ہن پنجاب کھیت مزدور سبھا مطابق اس ویلے پنجاب وچ گھٹ توں گھٹ 10 وچ زمیداراں نے اجرت نوں لے کے کھیت مزدوراں دا بائیکاٹ کیتا ہویا ٹکراء والا ماحول تاں لگبھگ ہر پنڈ وچ ہی بنیا رہندا اے مکھ طور تے مزدری اتے متعلق مثلیاں تے مشتمل ہندا اے ۔ مزدوراں لئی سنگھ زیادہ وقتی مزدوری تے ہندے ہن ۔ وقتی مزدوری وچوں زیادہ in a مزدری تے چلدے ہن ۔ زمیداراں ولوں بال مزدوری گھٹاؤن دیاں ورلی واقعے نوں چھڈّ کے باقی دے سارے گھل مزدوری ودھاؤن تے ہندے ہن ۔ کھیت مزدوراں دی مزدوری ودھاؤن دے مصلے تے دلیل ایہہ ہندی اے کہ کساناں دی جنساں دے بھاء ہر سال نویں بنے جاندے ہن ، پر جدوں اوہ دہاڑی ودھاؤن دی گل توردے ہن تاں اوہناں دا خلاف کیتا جاندا اے ۔ اس توں علاوہ دے ۔ اوہناں نوں سال وچ ملے روزگار ، کم کرن دے گھٹیاں اتے مزدوری توں بناں دتیاں جان والیاں سہولتاں دا حساب لایا جاوے تاں اوہناں دی دہاڑی بہت گھٹ بندی اے ۔ ( ا ) سالانہ مزدوری : سالانہ مزدور سیگے جاں نوکر دے طور تے کم کردے ہن ۔ اوہناں دے آپ مہارے جھگڑے مکھ طور تے نجی پدھر تے ہندے ہن ۔ وقتی مزدوراں دی ہڑتال نال ہڑتال جاں وکھری ہڑتال بہت ہی گھٹ ہندی ۔ اے ۔ سیری تے نوکر دی دن رات دی ڈیوٹی ہندی اے ۔ نوکر نوں کجھ چھٹیاں ملدیاں ہن پر سیری نوں کوئی چھٹی نہیں ہندی ۔ کر تاں جو جی داہ کم لے سکدے ہن ۔ سیری نوں وی زمیدار دے گھر دا کم ، خاص طور تے جھگرا دا اس نوں صرف پکی فصل وچوں ہی ملدی اے ۔ نر دی دہاڑی تاں بہت گھٹ بندی اے اتے سیری دی اس نالوں کجھ زیادہ بشرطے جے سیر سرمائیدار کسان نال ہووے ۔ پر ٹریکٹراں نے سیری دا ۔ وی گھٹا دتا اے کیونکہ ٹریکٹر نال کلھ پیداوار اتنی نہیں جتنا سیر گھٹدا اے ۔ پالی - نکراں دی بچے سمجھ کے نوکری گھٹ دڑی جا پر کم رے بندے جتنا ہی لیا جاندا اے کیونکہ ڈنگر چارن دا سماں اے وڈھن توں بعد تھوڑے جاے دناں دا ہی ہندا اے ۔ زمیداراں دا گوہا - کوچ والیاں عورتاں دی وی بہت لٹّ ہندی اے ۔ پر ویلے دے روزگار دے ودھن نال اجیاے کم مزدر چھڈدے جا راے ہن | زمیدار " دتی جاندی اے دا گوہا - کوڑا کرن زگار دے موقعیاں دے زمدار سیری ، نوکراں

اوہ اوہناں نال کھل جاوے تاں اوہ لک - مزدور والے تعلق بناؤن دی کوشش وچ ہندا اے کیونکہ جو نال کھل جاوے تاں اوہ ‘ وٹر جاندے ہن ۔ اس مقصد واسطے اوہ بھپات نوں وی اپنے حق وچ ورتدا اے ۔ میداراں ولوں سیری نوکراں نال کئی طرحاں دے وتکرے نوٹ کیتے گئے - سیری دی کھیتی دے کم وچ صلاحَ نہیں لئی جاندی ۔ اس نوں اسلن تے کوئی چھٹی دا حق نہیں بھاویں عملی روپ وچ سنکٹ پین تے چھٹی مل جاندی اے ۔ جے سیری نیکر اس دے آکھے توں باہرا ہو کے چھٹیاں کٹدا اے ( بھاویں پدر نوں بہت ہی ضروری کم وی کیوں نہ ہووے تاں اس دی دہاتی ۔ اس ویلے دے چال روٹ نال کٹی جاندی اے ۔ اس مقصد واسطے زمیدار مزدور دے کجھ کو پیسے دب کے رکھدے ہن ۔ دوسرے پاسے ذمیندار نجی کماں واسطے شہر تریا ہی رہندا اے ۔ عامَ طور تے سیری نوکر دی رات نوں اکلے دی ڈیوٹی لگدی اے اتے دن نوں ذمیندار وی اس نال کم کردا اے ۔ ذمیندار اپنے پروار دے نکارے میمبر دا وی پیداوار وچوں حصہ لے لیندا اے ۔ سیری دی گھر والی ذمیندار دی مفت کپاہ چگدی اے پر ذمیندار اپنے حصیاں برابر چونیاں نہیں لاؤندا ۔ قدرتی آفتاں کارن تباہ ہوئی فصل دا جدوں سرکار معاوضہ دندی اے تاں سیری نوں بالکل ہی حصہ نہیں دتا جاندا ۔ پھر جے سیری نوکر نوں ویلے کویلے کسے چیز دی لوڑ پے جاوے تاں لٹکا کے ، گھٹ - ودھ ہی اسدی لوڑ پوری کیتی جاندی اے ۔ کسے کسے ویلے جواب وی مل جاندا اے ۔ اس نال کھانے وچ وی دویت دنو دن ودھ رہی اے ۔ اس نوں کئی وار ایہہ وی ٹھیک طرحاں پتہ نہیں لگدا کہ ڈیزل کنا آیا ، فصل کنی ہوئی تے کنے دی وکی ، آدی ۔ زمیدار وی بتھیریاں شکائتاں کردا اے ۔ اس دیاں شکایتاں مزدر نالوں وی ودھ دسیاں جاندیاں ہن ۔ جدوں سال دا اخیر آؤندا اے تاں سیری بناں ویاج جاں گھٹ ویاج تے زیادہ پس منگدا اے اتے اسے طرحاں ننکر زیادہ دہاڑی منگدا اے ۔ عامَ طور تے اخیر وچ سیر نوکری ٹٹ جاندی اے ۔ 2 ۔ زمین ( او ) واہی والی : ایہہ جھگڑے عامَ طور تے - پنچائت جاں سرکار ولوں بدوراں نوں دتی گئی زمین کھوہن جاں دب لین تے ہندے ہن ۔ جنہاں شیڈولڈ دے گھراں کول پہلاں زمین ہندی سی اوہناں وچوں بہوتیاں کول زمین نہیں رہی | 13 ہی ۔ جنہاں تھوڑے بہوتیاں کول زمین رہِ گئی اے زمین کھوہن دیاں واقعے اناں نال ہی تعلق رکھدیاں ہن ۔ زمین دب لینا وی بڑی عامَ گل 3 ، م گل اے ۔ اپروکت کارناں توں علاوہ ہور کئی کارناں کرکے ماں نوں زمین دین دا مصلیٰ پنجاب وچ اپنی عمر بھوگ چکا اے ۔ । نزی رہن - سہن والیاں تھاواں : الاٹ کیتے پلاٹاں اتے ۔ بے - زمینیاں نوں زمین دے دتی