انسانی حقوق دی عزت نفس دا دن
| انسانی حقوق دی عزت نفس دا دن (بھارت) | |
|---|---|
| منایا جاندا |  بھارت |
| قِسم | انسانی حقوق تے عزت نفس دے لئی جدوجہد دا دن |
| Celebrations | عظیم تاریخی مہم دی ياد وچ جشن |
| شروع | ۱۸۸۳ |
| تریخ | ۲۶ اگست |
| چکر | سالانہ |
انسانی حقوق دا یوم عزت نفس ہر سال ۲۶ اپریل نوں دریائے تیسوا دے کنارے پنڈ پورن منگیلی چھتیس گڑھ وچ ذات پات دے جاگیردارانہ عدم مساوات دے خلاف مساوات پسند ستنامی جنگجوواں دی تاریخی فتح دی ياد وچ منایا جاندا اے۔
تریخ
[سودھو]ایہ کہانی ۱۸۸۳ دی اے، گرو بلک داس جی دی شہادت دے ۲۳ سال بعد ۔ ۳ مارچ ۱۸۸۳ عیسوی نوں بھجبل مہنت منگیلی علاقے دے دورے اُتے گئے، اس دوران اوہ چرہولا وچ بخاری بھنڈاری دے گھر گئے، جتھے بخاری نے بھنڈاری دی دھی سندری نوں دیکھیا، انہاں نوں وی اپنے بیٹے دیال نال شادی کرنی سی۔ اس لئی اس نے بخاری بھنڈاری توں سندری دی شادی کيتی گل کيتی۔ بخاری بھنڈاری نے دسیا کہ اہل لڑکا ہوئے تاں شادی ہو سکدی اے۔ اس اُتے بھجبل نے اپنے بیٹے دیال دے بارے وچ دسیا تے کہیا کہ وچ اپنے بیٹے نال شادی کرنا چاہندا ہوݨ۔ بخاری نے بھجبل توں کہیا کہ اوہ اپنے بیٹے دیال نوں لے آئیاں، تاکہ اسيں وی انہاں نوں دیکھ کے کوئی فیصلہ کر سکن۔
۱۰ مارچ نوں، بھجبل اپنے بیٹے دیال، رشتہ داراں تے دوستاں دے نال چرھولا پہنچے، اوتھے سندری تے دیال اک دوسرے دی طرح نيں۔ اس طرح دونے دی شادی طے ہو جاندی اے۔
۲۵ مارچ نوں بھجبل مہنت اپنے بیٹے دیال دی شادی کيتی تریخ طے کرنے بکری بھنڈاری وچ چرھولا جا رہے سن ۔ چرھولہ توں پہلے پران ناں دا اک پنڈ اے۔ جتھے امولی سنگھ ذات پرست جاگیردارانہ رجحان دا حامل شخص سی۔ بھجبل جدوں اپنے ساتھیاں دے نال پران پنڈ پہنچے تاں اپنے ساتھیاں دے مشورے اُتے اوہ تالاب دے کنارے آرام کرنے دے لئی ایتھے رکے، ايسے وقت امولی اپنے آدمیاں دے نال اوتھے پہنچے تے انھاں دیکھ کے کہیا 'پی لاگو صاحب'۔ بھجبل مہنت صاحب ستنام کہندے نيں، امولی سنگھ ایہ سن کر خود نوں ذلیل محسوس کردے نيں تے بھجبل مہنت توں کہندے نيں کہ اوہ میرے توں معافی مانگاں، اپنی پگڑی، جوندے اتار کر گھوڑے تے ہتھیار نوں ایتھے چھڈ کے چلياں۔ مہنت بھجبل نے ایسا کرنے توں انکار کر دتا، جواب وچ چیلنج کيتا کہ اسيں صرف چند لوک نيں، وچ اپنے بیٹے دی شادی دا بارات ايسے پنڈ توں لے کے آواں گا تے ايسے راستے توں چرہولہ توں نوالپور واپس آواں گا، روک سکدے ہوئے تاں روک لو۔ ایہ کہہ کے چرھولا چلا جاندا اے۔
بخاری نے بھنڈاری نوں چرھولہ دے اس واقعہ دے بارے وچ آگاہ کيتا۔ بخاری بھنڈاری دے ذریعہ چرھولہ دے لوکاں نوں بلیا کے اس سلسلے وچ گل گل کيتی جاندی اے۔ تمام لوکاں دا کہنا اے کہ امولی دے نال کيتے گئے رویے نوں اسيں قبول نئيں کردے، اسيں اپنی دھی دی شادی کسی وی صورت وچ نئيں روک سکدے۔ جے کسی نے اس وچ رکاوٹاں کھڑی کرنے دی کوشش کيتی تاں اسيں سب جواب دینے دے لئی تیار نيں۔ شادی کيتی تریخ طے اے۔ واپسی اُتے بھجبل مہنت تے انہاں دے ساتھیاں دے نال چرہولا دے کچھ لوک پران توں کوہڈیا دے راستے موہٹا تک سن ۔ اس دوران کوئی پابندی نئيں لگائی گئی۔ چرھولہ دے لوک موہترا توں واپس آئے۔
ایتھے پران وچ امولی سنگھ بھجبل دے جواب توں کافی چونک گئے۔ بھجبل دی طرف توں دتا گیا چیلنج انہاں دے لئی پریشان کن سی۔ جدوں اسنوں معلوم ہويا کہ شادی کيتی تریخ طے ہوچکی اے تاں اوہ تے وی غصے وچ آگیا۔ اس شادی نوں روکنے دے کئی طریقے سوچنے لگے۔ امولی سنگھ نے اپنا قاصد ۲۶ مارچ نوں چرہولا وچ بکھاری بھنڈاری دے پاس بھیجیا تے اس توں کہیا کہ اوہ اپنی دھی دی شادی نوالپور دے بھجبل مہنت دے بیٹے دیال توں نہ کرے۔ اِنّا ہی نئيں، انہاں نے ایہ وی کہیا کہ چرھولہ دے کسی لڑکے یا لڑکی دی شادی ایسی جگہ نئيں ہونی چاہیے جتھوں کوئی بارات آئے یا پران توں گزرے۔
یہ پیغام مݪݨ دے بعد چرھولاواشی نوں وی غصہ آگیا، اس نے فیصلہ کيتا کہ اوہ ساڈی خوبصورتی دی شادی اس طرح کرائے گا کہ دنیا اسنوں دیکھے گی۔ ۲۷ مارچ نوں نوالپور جانے والے قاصد نوں چرہولہ دے لوکاں نے پیسے دتے سن تاکہ اک ایسا شاندار ڈولا بنایا جا سکے جو اج تک چھتیس گڑھ وچ کِسے نے نئيں دیکھیا سی۔ بھجبل نوں پران وچ چل رہی سرگرمیاں دے بارے وچ وی تفصیل توں دسیا گیا اے تے کہیا گیا اے کہ جلوس وچ آندے تے جاندے وقت احتیاط برتاں۔ ۲۸ مارچ نوں چرہولا توں پورن دے امولی دے نیڑے اک پیغام بھیجیا گیا کہ ایہ شادی ہر حال وچ ہوئے گی۔ اسنوں روکنے دی کسی وی کوشش دا سختی توں مقابلہ کيتا جائے گا۔ جس نوں اپنی جان دی پرواہ نئيں اوہ جلوس دے سامنے آکے روکے گا۔
بھجبل مہنت یکم اپریل نوں اپنے رشتہ داراں نوں شادی کيتی تیاری دی ذمہ داری سونپ کر تے کچھ ساتھیاں نوں نال لے کے ریاست دی راجدھانی ناگپور دے لئی روانہ ہوئے۔ جتھے اوہ اودوں دے اعلیٰ ترین برطانوی افسر نال ملدا اے تے ایتھے دے حالات دے بارے وچ دسدا اے۔ افسر دی طرف توں ہر ممکن تعاون دا وعدہ کيتا گیا اے۔ اوہ اپنے ماتحت افسراں نوں حکم دیندا اے کہ ایتھے اُتے امن قائم کرنے دی ہر ممکن کوشش کيتی جائے۔ عہدیداراں نال ملاقات دے بعد بھجبل نے ناگپور وچ اچھے کاریگراں دے ذریعہ تیار کردہ ڈولا حاصل کيتا۔
پران وچ امولی اس شادی نوں روکنے دی پوری کوشش کر رہی سی۔ اس نے اپنا پیغام تمام زمینداراں تے جاگیرداراں نوں بھیجیا کہ اوہ ستنامیاں نوں سبق سکھانے دے لئی اس دے نال تعاون کرن۔ مقامی زمینداراں تے جاگیرداراں نے اس کم وچ براہ راست تعاون کرنے توں عاجزانہ اظہار کيتا۔ لوکاں توں بالواسطہ حمایت کرنے نوں کہیا گیا۔ امولی نے باہر توں لوکاں نوں مدعو کيتا جدوں اسنوں اوتھے متوقع حمایت نئيں ملی۔
موجودہ مدھیہ پردیش تے اتر پردیش دے کچھ علاقےآں جداں ریوا، گوالیار، چمبل وغیرہ دے جاگیرداراں تے انہاں دے حامیاں نوں اپنا پیغام بھیجیا۔ انہاں جگہاں دے لوک اگولی دا نال دینے دے لئی تیار ہو گئے تے پورن پہنچنے لگے۔ امولی سنگھ بہت خوش سی تے اسنوں لگیا کہ ستنامی کسی وی حالت وچ اس دا مقابلہ نئيں کر سکے گی۔ باہر دے لوکاں نے آندے ہی پورے پرانے پنڈ دا معائنہ کيتا۔ آنے جانے والے رستےآں نوں دیکھیا تے جگہ جگہ گڑھے کھودنے لگے۔ کانٹے دار جھاڑیاں تے درختاں نوں کٹ کر اکٹھا کيتا گیا۔ کھادی کھودنے دے بعد اسنوں اچھی طرح ڈھانپ دتا گیا تاکہ کوئی ایہ نہ سمجھے کہ ایتھے گڑھا کھودا گیا اے۔ اس نے ستنامیاں نوں روکنے تے انہاں اُتے حملہ کرنے دے بوہت سارے منصوبے بنائے۔
بھجبل مہنت ۲۲ اپریل نوں ناگپور توں ڈولا لے کے نوالپور پہنچے۔ انہاں دی غیر موجودگی وچ شادی کيتی بارات دی تمام تیاریاں مکمل کے لی گئی سی۔ شادی وچ تمام رشتہ داراں، دوستاں تے نوالپور دے لوکاں نوں مدعو کيتا گیا سی۔ اس دے نال اس جلوس نوں روکنے دی کوششاں دے بارے وچ وی دسیا گیا، تاکہ لوک محتاط رہیاں۔ چرہولہ وچ وی شادی کيتی تیاریاں مکمل کے لی گئی سی۔ بخاری بھنڈاری نے اپنے رشتہ داراں، دوستاں تے چرھولہ پنڈ دے تمام لوکاں نوں وی شادی وچ مدعو کيتا۔ امولی دے نال جھگڑے دا وی سب نوں پتہ چل گیا سی۔ باراتیاں دے استقبال دی تیاریاں‘ کھانے وغیرہ دی تیاریاں مکمل کے لی گئياں۔ اس دے نال نال ہر کسی نوں کسی وی ممکنہ خطرات توں چوکنا سی۔
۲۵ اپریل ۱۸۸۳ نوں، جلوس نوالپور توں چرھولہ دے لئی روانہ ہويا۔ ایہ جلوس پہلے ہی بہت مشہور ہو چکيا سی۔ اس جلوس دی سیکورٹی دے لئی وڈی تعداد وچ ستنامی پہنچے سن ۔ مقامی بھارتی حکام نے امن برقرار رکھنے دے لئی ناگپور حکام دی ہدایات دی خلاف ورزی کردے ہوئے کوئی اقدام نئيں کيتا۔ بالواسطہ ایسا کرکے اس نے ذات پات دے جاگیرداراں دی حمایت کيتی۔ نوالپور توں نکلنے والا جلوس راستے وچ کِسے وی پنڈ وچ پہنچدا، اوتھے دے لوک اسنوں دیکھݨ دے لئی اکھٹے ہُندے۔ بوہت سارے لوک وی جلوس وچ شامل ہو چکے ہوݨ گے، بھجبل نے پورن پہنچنے توں پہلے اپنے جلوس دا اہتمام موہترا وچ کیہ۔ جدوں اوہ پوری طرح مطمئن ہو گئے تاں اگے ودھنے دا حکم دتا۔ موہترا توں اگے کوہڑیا دے بعد پوران پنڈ آندا اے۔ جلوس پورن توں گزرنے لگا۔ جداں ہی جلوس ادھے توں ودھ چلا گیا، پران وچ چھپے جاگیرداراں نے جلوس دے آخری عقبی حصے اُتے حملہ کيتا۔ خدائی پہلے توں ہی چوکنا سی۔ اس نے فوراً جواب دتا کہ حملہ آور اس دے سامنے نئيں ٹھہر سکدے تے انہاں نوں بھجنا پيا۔ کچھ لوکاں نوں پھڑ کر چرھولہ لے جایا گیا۔
جلوس دا چراہالہ پہنچدے ہی استقبال کيتا گیا۔ اک میدان وچ بخاری تے بھجبل دے خدائیاں نے ہتھیاراں دی نمائش کيتی۔ کافی دیر تک بہادری دے جوہر دکھانے دا پروگرام چلدا رہیا۔ بخاری بھنڈاری دی طرف توں روکنے دا اشارہ دینے دے بعد ایہ پروگرام روک دتا گیا۔ باراتیاں دے کھانے وغیرہ دا انتظام کيتا گیا۔ شام نوں شادی کيتی رسماں مکمل ہو گئياں۔
بھجبل نے پران توں اسیر لیائے ہوئے لوکاں نوں بخاری دے سامنے پیش کيتا۔ شادی دے مقام توں دور اک ویران جگہ اُتے اس توں پوچھ گچھ کيتی گئی۔ جس دی وجہ توں امولی تے اس دے بیرونی ساتھیاں دی بݨائی گئی خفیہ حکمت عملی منظر عام اُتے آگئی۔ ایہ اطلاع ستنامیاں دے تمام پارٹی لیڈراں نوں دتی گئی۔ نال ہی انہاں دا محاصرہ توڑنے تے براکھی باہر نکلنے تے انہاں نوں منہ توڑ جواب دینے دی جوابی حکمت عملی بݨائی گئی۔
۲۶ اپریل ۱۸۸۳ء نوں صبح سویرے جلوس روانہ ہويا۔ محتاط جلوس نے چرہولا توں نکل کے تیسووا ندی نوں عبور کيتا۔ جداں ہی ميں نے دریا پار کیتا، مینوں سڑک بند نظر آئی۔ خاتاں دے بوہت سارے چھوٹے گروہ اوہ راستہ چھڈ کے وکھ وکھ رستےآں توں اگے ودھے، انہاں نوں مشرق دی خندقاں دے بارے وچ معلومات ملی۔ حملہ انہاں خندقاں وچ کيتا گیا۔ دشمن جان بچا کر بھاگنے لگے۔ دشمن دے بوہت سارے ساتھی کھائیاں دے علاوہ پرانے پنڈ وچ چھپے ہوئے سن ۔ اوہ وی اپنے ساتھیاں دی مدد دے لئی آئے۔ ذات پرست جاگیرداراں تے ستنامی خداتاں دے درمیان لڑائی چھڑ گئی۔
اس لڑائی دے ہنگامے توں فائدہ اٹھاندے ہوئے دشمناں دا اک گروہ ڈولہ وچ سواری دی طرف ودھیا۔سندری تے اس دا راکھا خدائی وڈے وڈے دشمناں نوں اپنی طرف آندے دیکھ کے چوکنا ہوگئے۔ جدوں دشمن نیڑے پہنچے تاں حسن نے وی دشمناں توں لڑنے دے لئی لاٹھیاں توں تلواراں چلانا شروع کر دتیاں۔ دشمناں نوں جلد ہی احساس ہو گیا کہ اوہ اک دوسرے دے لئی کوئی مماثلت نئيں رکھدے۔ اوہ اپنی جان بچانے دے لئی بھاگنے لگے۔ طلوع آفتاب دے بعد دشمن دی پرواز دا سلسلہ ودھ گیا، جدوں انہاں نے دیکھیا کہ انہاں دے اپنے آدمیاں دا نقصان ہو رہیا اے۔ کوئی ستنامی زمین اُتے نئيں گرا۔ جدوں اس نے اپنے ساتھیاں نوں وکھ وکھ تھانواں اُتے زمین اُتے گردے دیکھیا تاں کچھ کراہ رہے سن تے کچھ بے حرکت سن ۔ جويں جويں سورج دی روشنی ودھدتی گئی، ايسے طرح پرانا میدان دشمناں توں خالی ہُندا رہیا۔ خدائی خوشی توں ناچنے لگا۔ بخاری نے سندری نوں گلے لگیا لیا۔ فیر اسنوں ڈولا وچ لے جاندا اے۔ سندری ڈولہ وچ بیٹھی اے۔ بھجبل نے جلوس نوں اگے ودھنے دا اشارہ کيتا تے جلوس اگے ودھ گیا۔
اس لڑائی وچ درجناں ذات پات دے جاگیردار مارے گئے۔ ستنامیاں نے اپنے دشمناں دی خاک چاٹ لی سی۔ اس دے بعد ایہ علاقہ کئی سال تک خاموش رہیا۔
حوالے
[سودھو]صاحب بھوون لال راترے؛ کمار لہارے (۲۶ اپریل ۲۰۱۸)۔ ہریش پنڈال (ایڈ.) انسانی حقوق دی عزت نفس دا دن ۔ بلاسپور، چھتیس گڑھ: ستنام رینیسنس مشن۔ (26 अप्रैल 2018) in हरीश पांडल: मानवाधिकार स्वाभिमान दिवस. बिलासपुर, छत्तीसगढ़: सतनाम पुनर्जागरण मिशन.
باہرلے جوڑ
[سودھو]ڈولا یاترا برائے انسانی حقوق عزت نفس
حقوق - تحریک برائے عزت نفس: بھجبل مہنت لیا ڈولا - نے انسانی حقوق فراہم کيتے