اینگلو-ہندو قانون

اینگلو-ہندو قانون بریٹیش سامراجی ویلے دوران لاگوُ کیتے گئے قنوناں نوں درساؤندا اے، جو برطانوی ہند دے ہندواں، بودھیاں، جینیاں اتے سکھاں اُتے لاگوُ ہندے سن۔

اینگلو-ہندو قانون دا پہلا پڑاء ۱۷۷۲ وچ شروع ہویا، اتے ۱۸۶۴ تک چلیا، جتھے بریٹیش عدالت ولوں نامزد کیتے گئے ہندو پنڈتاں ولوں حاصل کیتی گئی پاٹھ وضاحت دے نال کجھ پرانے بھارتی گرنتھاں دا ترجمہ اینگلو-ہندو قانون دا بنیاد سی، اینگلو- مسلم قانون قرآن توں کڈھیا گیا اتے بھارتی مسلماناں لئی مسلم قادیاں ولوں وضاحت کیتی گئی۔ اینگلو-ہندو قانون دا دوجا پڑاء ۱۸۶۴ وچ شروع ہویا، اتے ۱۹۴۷ وچ ختم ہویا، جس دوران اکّ لکھتی قانونی کوڈ اپنایا گیا، اتے گرنتھاں دی وضاحت وچ ودھ رہی اسنگتتا اتے بھرشٹاچار دے شکّ دے کارن مسلمان قادیاں دے نال ہندو پنڈتاں نوں خارج کر دتا گیا۔ ۱۸۲۸ اتے ۱۹۴۷ دے وچکار بریٹیش پارلیمینٹ ایکٹاں دی اکّ لڑی دے نال اینگلو-ہندو قانون دا پھلار کیتا گیا سی، جو کہ مذہبی گرنتھاں دی بجائے سیاسی رضا مندی اُتے بیسڈ سی۔

اتہاس

۱۸ویں صدی وچ، بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی، جو مغل بادشاہ دے ایجنٹ وجوں شروع ہوئی سی، نے جلدی ہی بھارت وچ سیاسی اتے پرشاسنک طاقتاں نوں اپنے ہتھاں وچ لے لیا، اس نوں ودھانک اتے نیانپالکا دے کماں ورگیاں وکھ-وکھ راج دیاں ذمہ واریاں دا ساہمنا کرنا پیا۔ پرحکمرانی نے گھٹ توں گھٹ خلاف دا راہ اپنایا، سہِ-چنیا مقامی وچولیاں اُتے بھروسہ کیتا جو کہ زیادہ تر مسلمان اتے وکھ-وکھ ریاستاں وچ کجھ ہندو سن۔ بریٹیش نے دخل اندازی توں بچ کے اتے مقامی وچولیاں ولوں سمجھائے گئے قانون دے عوامل نوں اپنا کے طاقت دی ورتوں کیتی۔ بستیوادی راج نے اس طرحاں ۱۹ویں صدی دے انت تک، وواداں نوں سلجھاؤن لئی پوروَ-بستیوادی مذہبی اتے سیاسی قنوناں نوں قائم رکھیا۔

بھارت دے مسلماناں لئی، اورنگزیب دی سرپرستی ہیٹھ لکھے گئے ال-ہدایہ اتے فتویٰ عالمگری وچ مسلم قانون دا کوڈ آسانی نال مہیا سی۔ ہندواں اتے ہور غیر-مسلماناں لئی، ایہہ جانکاری مہیا نہیں سی۔ بریٹیش بستیوادی اہلکاراں نے مشق لئی، دھرم شاستر وچوں کڈھن دی کوشش کیتی،  بستیوادی پرحکمرانی دے ادیساں لئی قانون اتے دھرم دیاں انگریزی کیٹیگریاں۔

اینگلو-ہندو قانون (۱۷۷۲–۱۸۲۸) دے شروعاتی دور نوں مسلم قانون مشق دی طرز اُتے بنایا گیا سی۔ اس وچ اکّ دھرم شاستر توں قانون دے کڈھے گئے حصے شامل سن ولوں نامزد مفکراں (خاص طور اُتے سر ولیئم جونس، ہینری تھامس کولبروک، سدرلینڈ، اتے بوروڈیل) ولوں اسلامی ال-ہدایا اتے فتویٰ-اے آلمگری دے سمان طریقے نال۔ اس وچ برطانوی عدالتاں وچ عدالتی پنڈتاں دی ورتوں وی شامل اے تاں جو بریٹیش ججاں نوں اسلامی قانون دی وضاحت کرن لئی قادیاں (مولویاں) وانگ شاستراں دی وضاحت کرن وچ مدد کیتی جا سکے۔

۱۸۲۸ وچ بریٹیش انڈیا دے گورنر-جنرل دے روپ وچ ولیئم بینٹنک دی آمد نے یونیورسل سول کوڈ ول اکّ تبدیلی دی نشاندیہی کیتی، جس دے پرحکمرانی نے سارے منکھاں لئی اکو قانون دی ترجیح، ویکتیواد اتے سماجی پرتھاواں نوں آزاد کرن، بااختیاری اتے ختم کرن وچ مدد کرن لئی سمان ووہار اُتے زور دتا۔ بھارت دے ہندواں اتے مسلماناں وچ جیہناں نے عیسائی مشنریاں اتے تھامس میکالے ورگے لوکاں دے ناشراں ولوں برٹین وچ بہت زیادہ عوامی کوریج حاصل کیتی سی۔

گورنر-جنرل ڈلہوزی نے ۱۸۴۸ وچ، اس رجھان نوں ودھایا اتے اپنی پالیسی وچ کیہا کہ قانون نوں "سارے مول نواسیاں نال اکو جیہا ورتاؤ" کرنا چاہیدا اے۔ ویلے دے نال، ۱۸۲۸–۱۸۵۵ دے وچکار، اینگلو-ہندو اتے اینگلو-مسلم قنوناں نوں سودھن لئی بریٹیش پارلیمانی ایکٹاں دی اکّ لڑی پاس کیتی گئی، جویں کہ مذہبی تبدیلی دے حق، بیواہ پنر-ویاہ، اتے وراثت لئی وصیت بناؤن دے حق نال متعلق۔ ۱۸۳۲ وچ، بریٹیش بستیوادی سرکار نے قانون دے سروت وجوں مذہبی فتوے نوں قبول کرنا ختم کر دتا۔ ۱۸۳۵ وچ، بریٹیش نے اکّ مجرمانہ کوڈ بناؤنا شروع کیتا جو موجودہ مجرمانہ کوڈ دی تھاں لویگا جو کہ مسلم گرنتھاں (قرآن) اتے ہندو گرنتھاں (شاستراں) توں لئے گئے قنوناں دا اکّ گنجھل دار؉ مخالف مپناہ سی، اتے ایہہ سانجھا مجرمانہ کوڈ ۱۸۵۵ تک تیار ہو گیا سی ایہناں تبدیلیاں دا ہندو قانون سدھار تحریک ولوں استقبال کیتا گیا سی، پر مسلمان قانون دے اندر دھرم-متاثر اصولاں نوں ردّ کرن بارے وچار کیتا گیا سی۔ تبدیلیاں نے اسنتشٹی پیدا کیتی، جہاد اتے مذہبی لڑائی دا سدا دتا، اتے بریٹیش حکمرانی دے خلاف ۱۸۵۷ دے بھارتی ودروہ لئی انشک طور اُتے ذمہ وار بن گئے۔

۱۸۶۴ وچ، ایسٹ انڈیا کمپنی دے بھنگ ہون توں بعد اتے بھارت بریٹیش سامراج دا اکّ رسمی حصہ بن گیا، اینگلو-ہندو قانون اکّ دوجے پڑاء (۱۸۶۴–۱۹۴۷) وچ داخل ہویا، اکّ جس وچ بھارت وچ بریٹیش بستیوادی عدالتاں نے مسلم قادیاں اُتے گھٹ بھروسہ کیتا۔ اتے ہندو پنڈتاں نے متعلق مذہبی قنوناں نوں مقرر کرن لئی، اتے لکھتی قانون اُتے زیادہ بھروسہ کیتا۔ ۱۸۶۴ وچ بھارت لئی اکّ عالمگیر مجرمانہ کوڈ اپنایا گیا سی، جس وچ ۱۸۸۲ تک پرعملی اتے وپاری کوڈ شامل کرن لئی وستار کیتا گیا سی، جس نے پہلاں توں موجود اینگلو-ہندو اتے اینگلو-مسلم قنوناں نوں ردّ کر دتا سی۔ حالانکہ، مسلماناں لئی نجی قانون شریا-بیسڈ رہے، جدوں کہ اینگلو-ہندو قانون ویاہ، طلاق، وراثت ورگے معاملیاں اُتے کسے وی پاٹھ توں آزاد بنایا گیا سی اتے اینگلو-ہندو قانون بھارت دے سارے ہندواں، جینیاں، سکھاں اتے بودھیاں نوں کور کردا سی۔ ۱۸۷۲ وچ، بریٹیش تاج نے انڈین کرسچیئن میرج ایکٹ لاگوُ کیتا جس وچ رومن کیتھولک نوں چھڈّ کے سارے قوماں دے بھارتی عیسائیاں لئی ویاہ، طلاق اتے گزارے دے قانون شامل سن۔

قانونی بہلواد دا ترقی، جو کہ انسان دے دھرم اُتے بیسڈ وکھرا قانون اے، بھارت وچ شروع توں ہی ووادپورن سی۔

حوالے