اینگلو برما جنگاں
برما اتے حکومت قائم کرن لئی انگریزاں نے تن لڑائیاں کیتاں جنہاں نوں اینگلو برمی لڑائیاں دے ناں نال جانیا جاندا اے ۔
پہلی اینگلو برمی لڑائی ( 1824 توں 1826 )
[سودھو]پہلا لڑائی لارڈ ایمہرسٹ ( Lord Amherst ) دے راج دور وچ ہویا ۔
کارن
[سودھو]اسدے پرمکھ کارن سن:
- بنگال دی مشرقی سیما اتے برمی سامراج پھلار ،
- پرواسیاں ولوں اراکان وچ لٹّ - مار اتے آسام اتے منیپور واپس لین دے جتن ،
- سیما متعلق جھگڑے ، اتے
- کچار وچ برمی فوج دا داخلہ ۔
لڑائی دا اعلان کرن وچ بنگال دی سرکار دے مقصد سن : -
- ( 1 ) برما دے ڈر ولوں بنگال نوں سرکھات کرنا
- ( 2 ) برما دی طاقت کشین کرکے اسنوں نیواں دکھانا ،
- ( 3 ) مکمل وپاری سہولتاں حاصل کرنا اتے
- ( 4 ) برطانوی راج دا پرسار کرنا ۔
ایہہ لڑائی 1824 توں 1826 تک چلی ۔ تن فوجاں زمینی رستہ ولوں آسام ، کچار ، منیپور اتے اراکان دے ول اتے اک سمندر راہیں رنگون دے ول بھیجی گئی ۔
شروع وچ اراکان نوں چھڈکے سارے کھیتراں وچ کجھ سفلتا ملی ، اتے ورکھا رت وچ کئی کٹھنایاں اتے ناکامیاں دا سامنا کرنا پیا ۔ 1825 دے انت تک آسام ، منیپور اتے اراکان ولوں برمی فوجاں کھدیڑ ہی گئیاں ، پیگو اتے تیناسرم اتے اراکان ولوں برمی فوجاں کھدیڑ دتیاں گئیاں ، پیگو اتے تیناسرم اتے قبضہ کر لیا گیا اتے برمی سپہ سالار مہابندلا ماریا گیا ۔ فروری 1826 تک بریٹیش فوج راجگڑھ آوا دے نزدیک تک پہنچ گئی ۔ مجبور ہوکے برما دے بادشاہ نوں یانداب اتے ڈلت آمیز صلاح کرنی پئی ۔ پرنامت : آسام ، اراکان اتے تیناسرم بریٹیش سامراج وچ ملے ؛ منیپور آزاد راج بنا ، انگریزاں نوں اک کروڑ روپیہ ہرجانہ ملیا ؛ آوا وچ بریٹیش ریزڈینٹ رہن لگا ؛ اتے رتنپور دی صلاح ولوں خاص وپاری سہولتاں ملیاں ۔ اس لڑائی دیاں ہانیاں اتے بے قائدگی دے کارن ایمہرسٹ دی کٹُو تنقید ہوئی ۔
دوسری اینگلو برمی لڑائی ( سن 1852 )
[سودھو]یاندادھو دے معاہدہ دیاں شرطاں دا پالن ہون دے کارن 1840 وچ انگریزاں نوں برما وچوں اپنی ریزڈینسی ہٹا لینی پئی ۔ اوہناں دے وپار وچ وی بتھیرا وادھا نہیں ہو سکیا ۔ اس اتے رنگون دے غیرمطمعن انگریز وپاریاں نے لارڈ ڈلہوزی دے کول برمی سرکار دے خلاف اتیرنجت شکائتیں بھیجیاں ۔ ڈلہوزی نے ایہناں نوں سچ منّ کے سمندری فوجی افسر لیبرٹ نوں رنگون بھیجیا ۔ اسنے اپنے ہنکار اتے ہٹھ ولوں مسئلہ نوں سلجھان دی خواہش زیادہ پیچ دار بنا دتی ۔ برمی گورنر دے سبھاء ولوں غیرمطمعن ہوکے اسنے بندرگاہ اتے گولاباری کر دتی اتے کلکتے واپس آکے ڈلہوزی نوں لڑائی کرن دی صلاحَ دتی ۔ پیگو صوبہ اتے رنگون دی بندرگاہ اتے انگریزاں دی نظر پہلاں ولوں ہی سی ۔ اسلئی گورنر جنرل نے الٹمیٹم دیکے بناں لڑائی دی اعلان کیتے ہی 1852 وچ لڑائی چھیڑ دتی اتے بناں صلاح کیتے صرف اک اعلان ولوں دھمکی دیکے برما دے سبھتوں زیادہ خوشحال صوبہ پیگو نوں برطانوی راج وچ ملیا لیا ۔ ایہہ دوسری اینگلو برما لڑائی ان-بہتر اتے انیائپورن سی ۔ استوں برما اک ستھلیئے راج رہِ گیا ۔ اسدے خارجہ تعلقات انگریزاں دی خواہش اتے اولمبت ہو گئے ۔ آنترک انقلاب ولوں پیگن نوں ہٹاکے منڈن بادشاہ بنا ۔
تیسری اینگلو برمی لڑائی ( سن 1885 )
[سودھو]33 سال بعد سن 1885 وچ لارڈ ڈفرن دے راج دور وچ تیسری برمی لڑائی ہوئی ۔ اسدے مقصد سن -
- ( 1 ) شمالی برما اتے ودھدے ہوئے فرانسیسی اثر نوں وڈارن ،
- ( 2 ) سارے برما نوں بریٹیش سامراج وچ ملاکے دکھن چین ولوں رابطہ قائم کرنا اتے
- ( 3 ) برما دے وپار اتے تیل اتے حق کرنا ۔
بمبئی- برما ٹریڈنگ کارپوریشن دیاں سمسیاواں نوں سلجھان دے بہانے لڑائی چھیڑ دتی گئی ۔ بادشاہ تھیبو نوں بندی بناکے انگریزاں نے آزاد برما دا وجود مٹا دتا ۔ آزاد علاقےآں نوں قابو وچ لیاؤن وچ پنج سال لگے ۔ اس پرکار برما برطانوی راج دا اک صوبہ بنّ گیا ۔