نیوکلیئر ری ایکٹر
نیوکلیئر ری ایکٹر یا نویاتی معمل (nuclear reactor) نوں جوہری معمل، جوہری بجلی گھر تے ایٹمی بجلی گھر دے نام توں وی یاد کیتا جاندا اے۔ اصل وچ نیوکلیئر ری ایکٹر اک ایسی اختراع نوں کہیا جاندا اے کہ جو نیوکلیئر زنجیری تعامل (nuclear chain reaction) نوں پیدا کردا اے تے پھر اسنوں قابل تضبیط انداز وچ قائم رکھدا۔ بنیادی طور اُتے اک نیوکلیئر ری ایکٹر انتہائی سادہ طریقۂ کار اُتے کم کردا اے تے فی الحقیقت تمام تر تابکار تے مضر صحت مواد استعمال کرنے دے باوجود مقصد محض بھاپ پیدا کرنا ہُندا اے تاکہ اس بھاپ نوں دباؤ دے تحت عنفہ (turbine) دے پنکھاں اُتے مار کر برقی مولّد (electric generator) چلیایا جاسدے جو بجلی پیدا کردا اے۔
کِداں کم کردا اے ؟[سودھو]
اک نیوکلیئر ری ایکٹر جداں کہ نام توں ظاہر اے جوہری نیوکلر ذرات یعنی زیرجوہری ذرات وچ موجود جہدی توانائی نوں بطور ایندھن استعمال کردا اے تے اس توانائی توں کم لے کے عنفہ چلیایا جاندا اے جو بجلی پیدا کرنے دا سبب ہُندا اے۔ ہن چونکہ اوہ جوہری نویات جو اس طرح جہدی توانائی دا اخراج کردے نيں ناپائیدار عناصر وچ ہُندے نيں تے انہاں نوں مشعہ نویدہ (radionuclide) وچ شمار کیتا جاندا اے جو اس توانائی نوں تابکاری دی شکل وچ نکالتے رہندے نيں، لہذا، نیوکلیئر ری ایکٹر دے عمل نوں ایويں وی بیان کیتا جاسکدا اے کہ نیوکلیئر معمل، تابکار ایندھن نوں استعمال کر کہ قابل استعمال برقی توانائی یا بجلی پیدا کردا اے۔
محض ایندھن[سودھو]
جوہری یا ایٹمی بجلی گھر وغیرہ دے نام توں جوہری توانائی دا جو تصور پیوست ہو چکيا اے اصل وچ بجلی دی پیداوار توں اس دا کوئی خاص تعلق نئيں تے کوئلہ یا کوئی تے حیاتیاندی ایندھن یا پن چکی وغیرہ استعمال کر دے چلیائے جانے والے عام بجلی گھر دی طرح جوہری بجلی گھر وی بالکل ویسے ہی کم کردا اے۔ دونے ہی اقسام دے بجلی گھر یا باالفاظ ہور معملین (reactors) پانی نوں گرم کر دے بھاپ تیار کردے نيں جس توں برقی مولّد چلا کر بجلی بنائی جاندی اے تے فرق صرف پانی گرم کرنے دے لئی استعمال کیتے جانے والے ایندھن دا ہُندا اے۔
نیوکلیئر انشقاق[سودھو]
- نیوکلیئر انشقاق
تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: نیوکلیئر ری ایکٹر
اک نیوکلیئر ری ایکٹر دا ایندھن لکڑی دی طرح جلنے دی بجائے نیوکلیئر انشقاق (nuclear fission) دے عمل توں حرارت پیدا کردا اے، نیوکلیئر انشقاق دے وقت جدوں جواہر دے نوات (nuclei) شق ہُندے نيں تو چھوٹے جواہر وچ ٹوٹنے دے نال ہی نال انہاں توں توانائی وی خارج ہُندی اے تے اسی توانائی نوں جوہری توانائی کہیا جاندا اے جو حفری ایندھن (fossil fule) دی حرارتی توانائی دی طرح پانی ابالنے دے مقصد وچ لگائی جاسکدی اے۔
بعض جواہر دے شق ہونے یعنی انشقاق کرنے دی وجہ انہاں دی بے ثباندی کیفیت ہُندی اے تے اسی وجہ توں انہاں نوں بیثبات جواہر (unstable atoms) تے انہاں دے نوات نوں مشعہ نویدہ کہیا جاندا اے، ایہ بیثبات جواہر مقداری طبیعیات دے اصولاں دے مطابق ائتلاف (fussion) تے یا پھر انشقاق دے مظاہر پیدا کرسکدے نيں تے اس دوران متعدد اقسام دے ذرات یا اشعاع دا اخراج کردے نيں جنہاں نوں جوہری توانائی وی کہیا جاندا اے تے تابکاری (radiation) بھی۔