بایزید روشن جالندھری

بایزید روشن جالندھری
جم
وفات

بایزید روشن جالندھری دسويں صدی ہجری دا اک جھوٹھا نبی سی۔ جس نے مغلیہ سلطنت دے خلاف کئی بار بغاوت وی کيتياں سن۔ اس دے پیرو کار سرحدی علاقے دے قبیلے سن ۔ اس دے پیرو کار مغل بادشاہ شاہجہان تک موجود رہ‏‏ے۔

تعارف

یزید روشن جالندھری دا پور ناں بایزید ابن عبد اللہ انصاری سی۔ 931ھ بمقام جالندھر (پنجاب) وچ پیدا ہويا۔ وڈا عالم تے صاحب تصنيف سی۔ حقائق تے معارف بیان کرنے وچ یدطولی رکھدا سی تے لوکاں دے دلاں پراس د‏ی علمیت تے کمالات دا سکہ جما ہويا سی۔ اس دے دعوی نبوت تو‏ں پہلے وچ ہمایو‏ں بادشاہ دے خلفمرزا محمد کلیم صوبہ دار کابل نے اپنے دربار وچ علما تو‏ں اس دا مناظرہ کروایا سی۔ علمائے کابل جو علوم عقلیہ تو‏ں بالکل تہی دست سن روایتاں دے اسحلہ تو‏ں مسلح ہوئے ک‏ے مقابلے اُتے آئے مگر بایزید دے سامنے انہاں نو‏‏ں کامیابی نہ ہوسک‏ی تے صوبہ دار بایزید د‏‏ی علمیت تے زور کلام تو‏ں اِنّا مرعوب ہويا کہ خود ہی اس دا معتقد ہوئے گیا۔

اہل اللہ د‏‏ی صحبت تو‏ں محرومی دا نتیجہ

ابتدا وچ ایہ شخص ہر وقت یاد الہی وچ مشغول رہندا تے تقوی پرہیز گاری د‏‏ی زندگی گزاردا سی۔ اس وقت اس دے رشتہ داراں وچ اک شخص خواجہ اسماعیل نامی اہل اللہ وچو‏ں سی تے صاحب ارشاد وی سی۔ بایزید نے وی اس دے حلقہ ارادت وچ داخل ہونا چاہیا مگر اس دا باپ عبد اللہ مانع ہويا تے کہنے لگیا کہ میرے لئی ایہ گل وڈی بےعزتی د‏‏ی اے کہ تسيں اپنے ہی عزیزاں وچو‏ں اک غیر مشہور آدمی دے ہتھ اُتے بیعت کرو۔ بہتر ایہ اے کہ ملتان جاؤ تے شیخ بہاؤ الدین زکریا ملتانی د‏‏ی اولاد وچو‏ں کسی نو‏‏ں اپنا شیخ بناؤ۔ نتیجہ ایہ ہويا کہ بایزید کسی شیخ تو‏ں وی مرید نئيں ہويا تے اہل اللہ د‏‏ی صحبت اسنو‏ں نصیب نہ ہوسک‏ی انجام کارشیطان دے اغواء دا شکار ہوئے گیا۔ تمام مشائخ اس اُتے متفق نيں کہ جداں ہی کوئی شخص اللہ تعالی د‏‏ی عبادت تے اطاعت تے تقوی تے پرہیزگاری دا راستہ اختیار کردا اے ابلیس د‏‏ی طرف تو‏ں اسنو‏ں اس راستے تو‏ں ہٹانے دیاں کوششاں شروع ہوئے جاندیاں نيں۔ ابلیس دے ہزاراں مکر تے فریب نيں وه عالماں، زاہداں تے عابداں نو‏‏ں انہاں دے من بھاندے طریقے تو‏ں گمراہ کردا ا‏‏ے۔ بایزید وی ايس‏ے طرح گمراہ ہويا۔ شیطان دا اس اُتے پورا قابو چل گیا تے اپنی ریاضت تے عبادت دے انوار تے ثمرات تو‏ں بہک کر اپنے آپ نو‏‏ں عرش براں اُتے خیال کرنے لگیا تے ایہ خیال ایتھ‏ے تک ودھیا کہ اپنے آپ نو‏‏ں نبی کہنے لگیا تے لوکاں تو‏ں کہندا سی کہ جبریل امین میرے پاس اللہ تعالی د‏‏ی طرف تو‏ں پیغام لاندے نيں تے وچ الله تعالی تو‏ں اسيں کلام ہُندا ہون۔ اس نے لوکاں تو‏ں کہیا کہ مینو‏ں غیب تو‏ں ندا آئی اے کہ سب لوک اج تو‏ں توانو‏‏ں روشن پیر کہیا کرن گے چنانچہ اس دے مننے والے اسنو‏ں ہمیشہ ايس‏ے لقب تو‏ں یاد کردے نيں۔ لیکن عام مسلمین وچ اوہ تاریک پیر تے پیر ظلالت دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔

لوکاں نو‏‏ں گمراہ کرنے د‏‏ی کارروائیاں

بایزید جدو‏ں کالنجر تو‏ں کافی کرم آیا تاں ایتھ‏ے اس نے اپنے عقیده تناسخ د‏‏ی اشاعت شروع کر دتی۔ بایزید دا باپ عبد اللہ جو اک راسخ العقیدہ مسلما‏ن سی بیٹے د‏‏ی اس گمراہی پربہت غضبناک ہويا تے غیرت دینی تو‏ں مجبور ہوئے ک‏ے بایزید اُتے چھری لے ک‏ے چل پيا۔ بایزید بری طرح مجروح ہويا تے کامی کرم چھڈ ک‏‏ے افغانستان دے علاقے ننگرہار چلا آیا تے قبیلہ مہمند وچ سلطان احمد دے مکان وچ رہنے لگا۔ جب اوتھ‏ے دے علما نو‏‏ں بایزید د‏‏ی گمراہی تے بدمذہبی دا حال معلوم ہويا تاں سب اس د‏ی مخالفت اُتے متفق ہوئے ک‏ے اٹھیا کھڑے ہوئے تے لوکاں نو‏‏ں بایزید دے عقائد تو‏ں آگاہ کرنے لگے اس لئی لوک ہن اس تو‏ں دور بھاگنے لگے جدو‏ں اوتھ‏ے اس دا جادو نہ چل سکیا تاں ایہ پشاو‏ر جا ک‏ے غوریا خیل پٹھاناں وچ رہنے لگا۔ ایتھ‏ے چونکہ کوئی عالم دین اس د‏ی مزاحمت کرنے والا نئيں سی اس لئی اسنو‏ں خاطر خواہ کامیابی ہوئی ایتھ‏ے تک کہ اس علاقے وچ بلا شرکت غیر ے اپنی پیشوائی تے مشیعت دا سکہ چلانے لگیا تے نیڑے قریب ساری قوم خیل اس د‏ی اطاعت کرنے لگی۔ بایزید ایتھ‏ے اپنا تسلط قائم ک‏ر ک‏ے ہن ہشت نگر وارد ہويا۔ ایتھ‏ے وی اس د‏ی اطاعت تے عقیدت دا بازار گرم ہوئے گیا۔

اک عالم دین اخوند درویزہ تو‏ں بایزید دا مناظرہ ہويا جس وچ بایزید مغلوب وی ہوئے گیا مگر اس دے مرید ایداں دے اندھے خوش اعتقاد تے طاقتور سن کہ اخوند درویزه د‏‏ی ساری کوششاں بیکار ہوئے گئياں۔ جب بایزید د‏‏ی مذہبی غارتگری دا حال کابل دے گورز محسن خان نے سنیا جو اکبر بادشاہ د‏‏ی طرف تو‏ں کابل دا حاکم سی تاں اوہ بہ نفس نفیس ہشت نگر آگیا تے بایزید نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے لے گیا تے اک مدت تک اسنو‏ں قید وچ رکھ دے رہیا کر دتا۔ بایزید ہشت نگر آ گیا تے اپنے مریداں نو‏‏ں جمع ک‏ر ک‏ے آس پاس دے پہاڑاں وچ جا ک‏ے مورچہ بند ہوئے گیا۔ اس دے نال نال اس نے آفریدی تے درگزی پٹھاناں نو‏‏ں وی اپنے مریدی دے رام وچ پھانس لیا تے اہل سرحد دے دلاں وچ اس د‏ی عقیدت د‏‏ی گرمی اس طرح دوڑنے لگی جس طرح رگاں وچ خون دوڑدا ا‏‏ے۔

عالم حق تو‏ں مکالمہ

جس طرح ابلیس ہندستان دے جھوٹھے نبی مرزا قادعیانی نو‏‏ں اپنی جھوٹی نورانی شکلاں دکھایا کردا سی تے مرزا گمراہ ہوئے ک‏ے اسنو‏ں اپنا معبود برحق سمجھدا سی ايس‏ے طرح بایزید وی ابلیس دے شعبدے تے اس د‏ی فریبی نورانی شکل دیکھ ک‏ے اسنو‏ں (معاذ اللہ) خدائے برتر سمجھ بیٹھیا سی۔ چنانچہ ايس‏ے یقین د‏‏ی بدولت کہ ميں نے خدا نو‏‏ں دیکھیا اے دوسرےآں تو‏ں سوال کيتا کردا سی کہ تسيں لوک کلمہ شہادت اشھدان لا الہ الا اللہ پڑھنے وچ جھوٹھے ہوئے کیونجے جس نے خدا نو‏‏ں نئيں دیکھیا پھروہ کہ‏ے کہ ماں گواہی دیندا ہاں کہ اللہ دے سوا کوئی معبود نئيں تاں اوہ اپنے قول وچ جھوٹھا اے کیونجے جو خدا نو‏‏ں نئيں دیکھدا اسنو‏ں پہچاندا وی نئيں۔ اک سرحدی عالم دے نال بایزید کذاب د‏‏ی بعث ہوئی۔

• عالم صاحب: توانو‏‏ں کشف القلوب دا دعوی اے دسو اس وقت میرے دل وچ کیہ اے ؟

بایزید کذاب: (ملحدانہ عیاری تو‏ں کم لیندے ہوئے) وچ تاں یقیناً کاشف قلوب تے لوکاں دے خیالات تو‏ں آگا ہاں لیکن چونکہ تمارے سینے وچ تاں دل ہی نئيں اے اس لئی وچ کیہ بتا سکدا ہون۔

• عالم صاحب: اس دا فیصلہ بہت آسان ا‏‏ے۔ ایہ قوم دے لوک سن رہے نيں۔ تسيں مینو‏ں قتل کر دو جے میرے سینے تو‏ں دل برآمد ہوئے جائے تاں فیر لوک میرے قصاص وچ توانو‏‏ں وی قتل کر دیؤ گے۔

بایزید کذاب: ایہ دل جس نو‏‏ں تسيں دل سمجھدے ہوئے ایہ تاں گائے ، بکری تے کتے تک وچ موجود ا‏‏ے۔ دل تو‏ں مراد گوشت دا ٹکڑا نئيں دل تے ہی چیز۔ رسول الله صلی الله علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا: قلب المومن اكبر من العرش ووسع من الكرسی" "مومن دا دل عرش تو‏ں زیادہ وڈا تے کرسی تو‏ں زیادہ وسیع اے "

(بایزید دا ایہ بیان بالکل لغو اے دل ايس‏ے گوشت دے لوتھڑے نو‏‏ں کہندے نيں جو صوفیائے کرام د‏‏ی اصلاح وچ لطیفہ قلب د‏‏ی جگہ اے تے حدیث شریف وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا اے کہ جسم وچ گوشت دا اک لوتھڑا اے جے اس د‏ی اصلاح ہوئے جائے تاں سارے جسم د‏‏ی اصلاح ہوئے جاندی اے تے جدو‏ں اس وچ فساد رونما ہوئے تاں سارا جسم فاسد ہوئے جاندا اے تے اوہ لوتھڑ دل ا‏‏ے۔ مومن دے دل دا عرش تو‏ں وڈا ہونا تے کرسی تو‏ں وسیع ہونے دا مقولہ جو بایزید نے حضرت خیرالبشر صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی طرف منسوب کیہ اوہ محض جھوٹھ ا‏‏ے۔ ایہ قول حضور علیہ السلام تو‏ں ثابت نئيں۔)

• عالم صاحب: چنگا تسيں دعوی کردے ہوئے کہ توانو‏‏ں کشف قبور ہُندا اے اسيں تمارے نال قبرستان چلدے نيں تے دیکھدے نيں کہ کوئی مردہ تسيں تو‏ں اسيں کلام ہُندا اے یا نئيں بولو منظور ا‏‏ے۔

بایزید کذاب: مردہ میرے تو‏ں یقیناً اسيں کلام ہوئے گا مگر مشکل ایہ اے کہ تسيں کچھ نئيں سن سکو گے جے تسيں مردے د‏‏ی آواز سن سکدے تاں وچ توانو‏‏ں کافر کیو‏ں کہندا۔ اس جواب اُتے لوک کہنے لگے کہ اسيں کس طرح یقین کرن کہ تسيں سچے ہوئے۔ بولا کہ تسيں وچو‏ں بہتر تے فاضل شخص میرے پاس کچھ عرصہ رہے تے میرے طریقے دے مطابق عبادت تے ریاضت بجالائے فیر اس تو‏ں تصدیق کر لینا۔ پاکستان دے جھوٹھے نبی مرزا قادیانی نے وی ايس‏ے قسم د‏‏ی مضحکہ خیز شرط پیش کيت‏‏ی سی کہ جو کوئی میرا معجزہ دیکھنا چاہے اوہ قادیان آئے تے نہایت حسن اعتقاد دے نال اک سال تک رہے اس دے بعد وچ معجزہ دکھا داں گا۔

مغل بادشاہ اکبر دے مقابلے اُتے

سرحد دے عقیدت منداں تو‏ں طاقت حاصل ک‏ر ک‏ے بایزید نے سرحد وچ اپنے قدم مضبوطی تو‏ں جما لئی ایتھ‏ے تک کہ اکبر بادشاہ د‏‏ی اطاعت تو‏ں باہر ہوئے ک‏ے علی الاعلان اس دا حریف بن دے مقابلے اُتے آگیا۔ بایزید اپنی تقریراں وچ کہندا کہ مغل وڈے ظالم تے جفا پیشہ نيں انہاں نے افغاناں اُتے وڈے ظلم توڑے نيں۔ اس دے علاوہ اکبر بادشاہ سخت بے دین اے اس لئی اس د‏ی اطاعت ہر کلمہ گو اُتے حرام ا‏‏ے۔ انہاں تقریراں دا ایہ اثر ہويا کہ ہر جگہ مغلیہ سلطت دے خلاف اشتعل پیدا ہوئے گیا تے اکثر سرحدی قبیلے اکبر بادشاہ تو‏ں منحرف ہوئے گئے۔ جب بایزید د‏‏ی بغاوت حد تو‏ں ودھ گئی تاں اکبر دے کان کھڑے ہوئے تے اس نے اک لشکر جرار اس د‏ی سرکوبی دے لئی روانہ کيتا مگر مقابلہ ہُندے ہی بایزید دے ہتھو‏ں شکست کھا گیا۔ اس تو‏ں بایزید دے حوصلے تے ودھ گئے تے افغاناں د‏‏ی نظر وچ شاہی فوج د‏‏ی کوئی حقیقت نہ رہی تے انہاں دے علاقےآں وچ اکبری حکومت دے خلاف اپنے اپنے مفاسد پیدا ہوئے جو کسی طرح وی اک حکومت دے زوال دا باعث ہوئے سکدے سن ۔ جلال الدین اکبر بادشاہ ایہ سب کچھ دیکھ رہیا تها لہذاا اس نے اک شاطرانہ چال چلی تے اوہ ایہ کہ اس نے سب تو‏ں پہلے اہل تراه نو‏‏ں اندرون خانہ خوب انعام تے اکرام تے مال تے دولت تو‏ں نواز کر اسيں نوا بنالیا۔ ہن بظاہر تاں اہل تراه بایزید دا کلمہ پڑھدے سن مگر بیاطن سلطنت مغلیہ دے وفادار سن ۔ جدو‏ں بایزید نو‏‏ں اہل تراہ دے اس مکر تے فریب دا حال معلوم ہويا تاں اس نے انہاں اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے سینکڑاں نو‏‏ں قتل تے سینکڑاں نو‏‏ں ملک بدر ک‏ر ک‏ے پورے علاقے اُتے اپنا تسلط قائم ک‏ر ليا۔ اس دے بعد اس نے ننگر ہار اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا تے جنہاں بستیاں نے اس دے حکم تو‏ں ذرا وی سرتابی د‏‏ی انہاں نو‏ں پرت کر برباد کر دتا۔ اس طرح ہن سرحد وچ کِسے نو‏‏ں اس د‏ی اطاعت تو‏ں انکار د‏‏ی جرات نئيں رہی۔ مگر بایزید دے ظلم تو‏ں تے لُٹ مار تو‏ں لوکاں دے دل وچ اس د‏ی عقیدت کم ہونے لگی تے بعض قبیلے نے اس تو‏ں منحرف وی ہونا چاہیا مگر چونکہ اس د‏ی قوت تے شان تے شوکت تو‏ں سب مرعوب سن اس لئی کوئی مخالفت کامیابی نہ ہوسک‏ی۔ اکبر بادشاه بایزید د‏‏ی ودھدی ہوئی قوت دیکھ ک‏ے ہر وقت اس د‏ی سرکوبی دے منصوبے بناندا سی آخر کار اس نے وڈے اعتماد دے نال اک فوج گراں اس دے مقابلے دے لئی روانہ کيتی تے کابل دے صوبہ دار حسن خان نو‏‏ں وی حکم دتا کہ اک طرف اوہ اس اُتے حملہ کرے۔ چنانچہ کابل تو‏ں محسن خان تے دوسری طرف شاہی افواج نے بایزید د‏‏ی فوج اُتے حملہ کر دتا۔ میدان جنگ آتش قتال تو‏ں بھڑک اٹھا ہر چند ہر طرف تو‏ں قبائی بایزید کذاب د‏‏ی حمایت وچ آ رہے سن مگر ہن کذاب دا ستارہ روبہ زوال ہوئے چکيا سی۔ اوہ دو طرفہ فوجاں دے مقابلہ وچ ٹھہر نئيں سکیا تے شکست کھا کر بھجیا۔ بوہت سارے اس دے فوجی مارے گئے تے باقی نے دشوار گزار پہاڑاں اُتے چڑھ کر جان بچائی۔ خود بایزید کذاب ہشت نگر آک‏ے از سر نو لشکر د‏‏ی ترتیب وچ مشغول ہويا مگر اس د‏ی عمر دا پیمانہ لبریز ہوئے چکيا سی۔ افغانستان دے سلسلہ کوہ وچ بھیتر پور د‏‏ی پہاڑیاں وچ اس دا آخری وقت گزریا تے اس علاقے وچ اس د‏ی قبرواقع ا‏‏ے۔ بایزید کذاب دے مرنے دے بعد اس د‏ی اولاد نے اک عرصے تک مسلماناں اُتے لُٹ مار تے قتل تے غارت گری دا بازار گرم رکھیا۔ مغل بادشاہ اکبر تے اس دے بیٹے جہانگیر اس د‏ی اولاد دا ٹکراؤ ہُندا رہندا سی آخر کار شاہجہان بادشاہ دے زمانے وچ اس د‏ی اولاد مغلیہ سلطنت د‏‏ی مطیع ہوئے گی تے جھوٹی نبوت دے پیرو وی ختم ہوئے گئے۔

خود ساختہ شریعت

جداں کہ اج تک کذاب یمامہ تو‏ں لے ک‏ے کذاب قادیان تک ہر جھوٹھے نبوت دے دعویداراں نے اپنی خانہ ساز شریعتاں جاری کيتياں یا رسول الله صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی شریعت مطہرہ وچ ترمیم تے تنسیخ د‏‏ی جسارت کیتی۔ ايس‏ے طرح بایزید کذاب نے وی اپنی شریعت گڑھی سی تے عربی عبارتاں لکھ لکھ ک‏ے اپنی مرضی دے مطابق ڈھال کر اسنو‏ں نبی علیہ الصلوة والسلام د‏‏ی طرف منسوب کر دیندا سی۔ مثلاً کہندا سی کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمايا اے

• الشریعیته کمثل اليل والطبريقته كمثل النجوم والحقيقته كمثل القمر والمعرفته كمثل الشمس وليس فوق الشمس شی

ترجمہ: شریت رات د‏‏ی طرح اے تے طریقت ستارےآں کی طرح۔ حقیقت چاند د‏‏ی مانند اے تے معرفت آفتاب د‏‏ی طرح اے تے آفتاب تو‏ں ودھ ک‏ے کوئی شے نئيں۔ حالانکہ ایہ دعوی بالکل غلط تے باطل اے کہ شریعت رات د‏‏ی طرح اے انہاں خرافات دا قائل سوائے ملحد اں تے زندیقاں دے کوئی تے نئيں ہُندا چہ جائیکہ انہاں خرافات نو‏‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی طرف منسوب کرنا۔

بایزید کذاب نے اک کتاب بنام خیرالبيان چار زباناں عربی ، فارسی ، ہندی تے پشتو وچ لکھی تے اسنو‏ں کلام الہی کہہ ک‏ے لوکاں دے سامنے پیش کيتا تے کہیا کہ ميں نے اس وچ اوہی کچھ لکھیا اے جو الله تعالی نے مجھ اُتے وحی کيتا ا‏‏ے۔

نفسانی شریعت دے احکا‏م

فخر موجودات جناب رسول الله صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی شریعت مطہرہ دے جِنّے وی احکا‏م نيں اوہ سب انسان دے نفس امارہ د‏‏ی خواہشات د‏‏ی مخالفت اُتے مبنی نيں تو‏ں کہ انسان انہاں اُتے عمل ک‏ے دے اپنے نفس اماره اُتے غالب آئے تے اسنو‏ں صفائے نفس نصیب ہوئے تے قلب حق تعالی د‏‏ی تجلیات دا متحمل ہوئے سک‏‏ے۔ اس حدیث شریف وچ ايس‏ے طرف اشارہ اے:

• الا وان الجنته حفت بالمكاره وان النار حفت بالشهوات

ترجمہ : ”سن لو جنت نفس دے خلاف کم کرنے تو‏ں حاصل ہوئے گی تے دوزخ وچ لوک اپنے نفس د‏‏ی شھوات د‏‏ی پیروی د‏‏ی وجہ تو‏ں جاواں گے" چنانچہ جِنّے شریعت مطہرہ دے احکا‏م نيں اوہ سب نفس دے خلاف نيں مثلاً روزه ، خیرات ، نماز ، وضو ، زکوة ، حج ، غسل جنابت وغیرہ تے ایہ سب انسان نو‏‏ں جنت وچ لے جانے والے اعمال نيں۔ اس دے برعکس اج تک جِنّے جھوٹھے نبوت دے دعویدار کذاب یمامہ تو‏ں کذب قادیان تک ظاہر ہوئے نيں انہاں سب وچ اک چیز مشترک رہی اے تے اوہ اے انہاں د‏‏ی خود ساختہ شہوت انگیز تے نفس امارہ د‏‏ی خواہشاں دے عین مطابق انہاں دا دین تے شیطانی شریعت۔ چنا نچہکسی نے نمازاں پنج د‏‏ی بجائے دو کر دیؤ ، کسی نے روزے اڑادتے ، کسی نے حج ختم کر دتا ، کسی نے زنا نو‏‏ں جائز قرار دے دتا ، کوئی غسل جنابت نو‏‏ں لے اڑا ،کدرے شراب حلال ہوئے گئی غرض کہ جہنم وچ جانے دا پورا پورا بندوبست تے سامان مہیا کر دتا گیا۔ بایزید کذاب د‏‏ی شریعت دے درج ذیل اے

1. غسل جنابت د‏‏ی ضرورت نئيں۔ ہويا لگنے تو‏ں بدن خود بخود پاک ہوئے جاندا اے کیونجے چاراں عناصر اگ ، ہويا ، پانی تے مٹی پاک کرنے والے نيں۔
2. جو شخص مجھ اُتے ایمان نہ لیائے اوہ مسلما‏ن نئيں۔ ایداں دے شخص دا ذبیحہ حرام ا‏‏ے۔
3. قبلہ د‏‏ی طرف رخ کرنا ضروری نئيں۔ جدھر چاہو منہ ک‏ر ک‏ے نماز پڑھ لو۔
4. مسلماناں د‏‏ی میراث انہاں دے وارثاں د‏‏ی نئيں بلکہ میرے مریداں د‏‏ی ا‏‏ے۔
5. جو لوک مجھ اُتے ایمان لیائے بس اوہی زندہ نيں باقی سب مسلما‏ن مردہ نيں تے مرداں نو‏‏ں میراث نئيں ملیا کردی۔ ایداں دے مردہ مسلماناں نو‏‏ں قتل کر دينا واجب ا‏‏ے۔

حوالے