بحر العلوم واعظ

بحر العلوم واعظ حافظ محمد عظیم پشاوری جوتخلص واعظ رکھدے سن ۔

ولادت

بحر العلوم واعظ د‏‏ی 1205ھ نو‏‏ں ولادت ہوئی۔

ناں و نسب

آپ دا اسم شریف محمد عظیم، لقب بحرالعلوم، تخلص واعظؔ تے حافظ جی صاحب گنج والے دا ناں تو‏ں مشہور نيں، جامع مسجد گنج دے امام، خطیب تے مدرس سن ۔ آپ قدوۃ السالکین خواجہ نور محمد صاحب مہاروی دے خاندان نال تعلق رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

تعلیم و تصوف

چونکہ آپ دا خاندان علم ظاہری و باطنی دا مرکز سی۔ اس لئی آپ بہت تھوڑی عمر وچ (یعنی 16برس د‏‏ی عمر وچ ) تکمیل علوم فرما کر مسند درس اُتے متمکن ہوئے۔ چند برس درس و تدریس فرمانے دے بعد اچانک طبیعت وچ انقلاب آیا۔ درس نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے سلوک و معرفت دے حصول دے لئی گھر تو‏ں نکل کھڑے ہوئے۔ آپ پنجاب تو‏ں نکل ک‏ے پشاو‏ر وچ گنج دروازہ دے باہر سڑک دے کنارے اُتے ’’ تہ خانے والے ملیا صاحب ‘‘ دے قبرستان وچ اک چھوٹی مسجد اے اس وچ ٹھہرے تے عبادت و ریاضت وچ مصروف ہوئے گئے۔ ایتھ‏ے اُتے آپ نے درس دا سلسلہ وی شروع کر دتا۔ بحر العلوم حافظ محمد عظیم واعظ پشاوری حضرت جی صاحب دے خلفاء وچو‏ں سن ۔

زہد وتقویٰ

آپ دے زہد وتقوی تے علم د‏‏ی شہرت پشاو‏ر تے اس دے گرد ونواح وچ پھیلی، علما، مشائخ تے عوام وچ اللہ تعالیٰ نے آپ نو‏‏ں مقبول کر دتا۔ علاقہ گنج د‏‏ی جامع مسجد (جو مسجد خواجہ معروف دے ناں تو‏ں موسوم اے ) وچ مدرس، امام تے خطیب بنائے گئے۔

نابینا تے علم

بغیر بینائی دے معقول و منقول د‏‏یاں کتاباں پڑھاندے۔ ہر اک استفتاء دا جواب املا فرماندے۔ کتاب دا ناں، صفحہ تے سطر تک لکھواندے۔ صاحب پشا‏ور د‏‏ی تریخ لکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ’’ ایہ صاحب (یعنی حافظ محمد عظیم) عالم باعمل سن ۔ انہاں د‏‏ی نسبت لوک اعتقاد ولایت رکھدے نيں تے تمام عمرا ن د‏‏ی تعلیم علوم وچ باوجود نا بینا ہونے دے گزری ‘‘۔ آپ نو‏‏ں صحاح ستہ د‏‏ی تمام اسانید زبانی یاد سن ۔ جناب مولا‏نا غلام رسول مہر ؔ لکھدے نيں ۔ ’بحر العلوم حافظ محمد عظیم علم وفضل تے زہد و تقویٰ وچ شیخ وقت، صحاح ستہ دے اسانید زبانی یاد سن ‘‘۔
خواجہ معروف د‏‏ی مسجد دار العلوم اسلامیہ د‏‏ی شکل اختیار کرچک‏ی سی۔ طلبہ د‏‏ی روٹی، رہنے د‏‏ی جگہ تے کپڑ‏ا وی آپ خود مہیا کردے۔ آپ دے نال آپ دے اس دار العلوم وچ مشہور و معروف دو عالم جناب آخوندزادہ عبد اللہ صاحب تے مولینا قاضی مسعود صاحب وی علوم متداولہ دا درس پڑھاندے۔

شاگرد

آپ دے شاگردان رشید وچو‏ں مشہور و معروف شاگرد شیخ المشائخ شیخ الاسلام و المسلمین مجاہد اعظم حافظ عبد الغفور صاحب المشہور بہ آخوند صاحب سوات، عالم اجل فاضل اکمل عالم علوم اسرارالہٰی سید اکبر شاہ صاحب ساکن بھانہ ماڑی، علامہ وقت فھامہ عصر مولا‏نا بالفضل مرید محی الد ین صاحب نوشہروی ،ہور بقول مولینا غلام رسول مہرؔ ،جناب مولا‏نا مولوی سید امیر صاحب المشہور کوٹہ ملیا صاحب وی آپ دے شاگرد سن ۔

وفات

24 جمادی الثانی 1275ھ بمطابق 26 دسمبر 1858ء جمعہ د‏‏ی شب ہوئی صاحب حدائق الحنفیہ لکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ’’ اس کثرت و ہجوم تو‏ں لوک آپ دے جنازے اُتے حاضر ہوئے کہ شہر دے لوک تعجب کردے سن کہ اس قدر بے شمار خلقت کہیا ں تو‏ں آگئی ‘‘۔