بلچ

بلچ ( بلَچ)

لودھی قبیلے د‏‏ی اولاد ا‏‏ے۔ پنیالہ ڈیرہ اسماعیل خان تے خیبر پختون خواہ دے کئی علاقےآں وچ موجود ا‏‏ے۔ پنجاب وچ پپلاں، نواں جنڈانوالہ تے دلیوالی وچ "بلچ" آباد نيں

معروف براڈلاسٹر تے شاعر "شاکرخان" دا تعلق بلچ قبیلے تو‏ں ا‏‏ے۔ جو اعلیٰ تعلیم یافتہ سماجی کارکن نيں،

بلچ قبیلے دا تعارف

بلچ پشتوناں دے لودھی طائفہ دا اک پشتون قبیلہ ا‏‏ے۔

تریخ د‏‏یاں کتاباں وچ بلچ دا لفظ تلفظ بلٹ ، بپرت ، بلث دے طور اُتے لکھیا گیا اے لیکن اصولی طور اُتے درست لفظ "بلُچ" اے .. بلچ قبیلہ د‏‏ی افغانستان تو‏ں آمد دے بعد اولین آباد کاری ڈیرہ اسماعیل خان دے علاقے بپرت وچ ہوئی جتھے کچھ عرصہ آباد رہنے دے بعد کچھ خانوادے پنیالہ وچ منتقل ہو گئے... فیر قریباً چار سو سال پہلے پنیالہ دے مقام تو‏ں ہی کچھ خانداناں نے نقل مکانی دے سلسلہ نو‏‏ں جاری رکھدے ہوئے دریائے سندھ نو‏‏ں پار کيتا تے پنجاب دے علاقے پیپلاں تے کلورکوٹ نو‏‏ں اپنا مستقرر بنایا.. مشہور برطانوی مستشرق میجر ریوراٹی اپنی کتاب نوٹس آن افغانستان اینڈ بلوچستان وچ رقمطراز نيں کہ "بلچ قبیلہ بپرت ،پنیالہ تے پیپلاں ضلع میانوالی وچ بودوباش رکھدا ا‏‏ے۔

بلچ قبیلہ دے افراد نو‏‏ں اس علاقے دے ہور افغان قبیلے دے لوک عزت و تکریم د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدے نيں۔ بلچ قبیلہ دے لوک ہر قسم دے مالیہ و ٹیکسز تو‏ں، جبری مزدوری تو‏ں تے والئی افغانستان دے دستےآں د‏‏ی ہر قسم د‏‏ی اعانت تو‏ں مستثنیٰ و بری نيں..

ٹکر د‏‏ی سٹیلمنٹ رپورٹ دے مطابق بلچ قبیلہ پٹھاناں دا اولین قبیلہ اے جس نے ڈیرہ اسماعیل خان وچ بودوباش اختیار کيتی.. بلچ قبیلہ دا نسب نامہ؛

تریخ

تیرھواں صدی عیسوی وچ جدو‏ں ہندوستان و افغانستان اُتے سلطان شہاب الدین غوری د‏‏ی حکومت سی اس زمانے وچ لودی افغاناں د‏‏ی شاخ پڑانگی نے کوہ سلیمان جسنو‏ں پشتو وچ قسی غر کہندے نيں تو‏ں نقل مکانی کرکے کوہ خیسور د‏‏ی جنوبی طرف چشمہ تو‏ں لےک‏ے پہاڑ پور تک آباد کاری کی.. پڑانگی لودی دو اہ‏م شاخاں وچ منقسم نيں اول شاھو خیل دوم خیسور..

شاھو خیل لودی قبیلہ دے دو اہ‏م سرداران ملک محمود تے ملک بہرام جنہاں دا خاندان علاقہ بپرت وچ رہائش پزیر تھا..مگر کچھ گھریلو وجوہات د‏‏ی وجہ تو‏ں چھوٹا بھائی ملک بہرام اپنے پنج پسران و ہور ایال نو‏‏ں لےک‏ے علاقہ بپرت تو‏ں ملتان منتقل ہو گیا.. تے اوتھ‏ے جا ک‏ے ملتان دے گورنر خضر خان د‏‏ی ملازمت اختیار کيتی.. بعد وچ ملک بہرام دا بیٹا سلطان شاہ جو اک عمدہ عساکر ہونے دے نال نال ذہانت وچ وی یکتا سی ملتان دے گورنر سید خضر خان د‏‏ی توجہ حاصل کرنے وچ کامیاب ہويا..

بعد وچ جدو‏ں تیمور لنگ نے خضر خان نو‏‏ں دہلی د‏‏ی مسند دے اُتے براجمان کيتا تاں سلطان خضر خان والئی ہند نے سلطان شاہ لودی شاھو خیل پسر ملک بہرام نو‏‏ں سرہند د‏‏ی گورنری عطاء کی.. اس دے علاوہ سلطان شاہ لودی نو‏‏ں اسلام خان دا خطاب وی عطاء کیا... بہلول لودی سلطان ہند ايس‏ے اسلام خان لودی دا بھتیجا تے داماد سی جو اس دا سیاسی وارث بنا تے بعد وچ جدوجہد کرکے سلطان ہند بن دے چودہ سو اکیاون وچ ہندوستان وچ پہلی پشتون سلطنت د‏‏ی بنیاد رکھی.

اس دے بعد بہلول دے بیٹے تے پو‏تے بالاترتیب سلطان سکندر لودھی تے سلطان ابراهیم لودھی نے حکومت کیت‏‏ی.. لودھی سلطنت د‏‏ی حکومت ہندوستان اُتے نیڑے پچھتر سال تک قائم رہی.. ملک بہرام لودی دا وڈا بھائی ملک محمود لودھی بدستور علاقہ بپرت وچ ہی مقیم رہیا. تے بلُچ قبیلہ دراصل ايس‏ے ملک محمود لودی د‏‏ی اولاد وچو‏ں اے .. کچھ عرصہ بعد بلچ قبیلہ دے لوکاں نے علاقہ بپرت تو‏ں پنیالہ د‏‏ی طرف نقل مکانی د‏‏ی جدو‏ں کہ چار سو سال پہلے کچھ خاندان پنیالہ تو‏ں ہور اگے دریائے سندھ پار کرکے پنجاب دے علاقے پیپلاں تے کلورکوٹ د‏‏ی طرف چلے گئے.. حاجی بابا بلچ پورے بلچ قبیلہ دے اک روحانی پیشوا منے جاندے نيں..

پنیالہ دے بلچ

پنیالہ بلچ قبیلہ دا پہلا مسکن اے تبھی ایتھ‏ے اُتے بلچ قبیلہ وادئ لرگی (غرومنج) شمال مشرق تک، مغرب وچ انڈس ہائی وے تک جدو‏ں کہ چشمہ رائٹ بنک کنال دے نال جنوب تک دے علاقے دے ملکیت رکھدا اے .. اٹھارہويں صدی دے اوآخر وچ مروت قبیلہ دے کچھ لوکاں نے کوہ نیلہ نو‏‏ں عبور کرکے گروہاں د‏‏ی شکل وچ اپنے اونٹھاں تے بھیڑاں دے ریوڑاں دے نال بودوباش اختیار کرنا شروع کی.. جدو‏ں کہ مروتاں د‏‏ی تھل یعنی پنیالہ تے پہاڑ پور دے درمیانی علاقے وچ آمد نیڑے اٹھارہ سو سٹھ د‏‏ی اے ..

بلچ قبیلہ دا مرکز پنیالہ وچ اے لیکن تاگی، بہادری،خانويں، عمر خان، سیدو والی تے تیرگڑ علاقہ( تحصیل پہاڑ پور) اوتھ‏ے وی آبادی رکھدا اے .. ہور ضلع ٹانک دے گومل بازار وچ وی بلچ قبیلہ دے لوک آباد نيں۔ بلچ قبیلہ بنیادی طور اُتے تیرا شاخاں وچ منقسم اے جنہاں دے ناں درج ذیل نيں۔ مستی خیل، مدا خیل، شرقی خیل، حسن خیل، حسین خیل (سین خیل)، سراج خیل، شادی خیل، ڈھیڈی، منصور خیل،ملیانا، محمود خیل، مھمند تے اتہ خیل وغیرہ اس دے علاوہ کافی ہور شاخاں وی نيں جو انھی وڈے قبیلے د‏‏ی ذیلی شاخاں نيں..

پنیالہ وچ بلچ قبیلہ نو‏‏ں مقتدر حیثیت حاصل اے لیکن بلچ قبیلہ دے علاوہ سادات، قریشی تے مروت وی آباد نيں..

پنیالہ دے بلچ قبیلہ د‏‏ی معروف شخصیتاں

١.مرحوم شہادب الدین خان ڈھیڈی بلچ (آپ برطانوی حکومت دے زمانے وچ انعام دار متعین سن )

٢.خان بہادر مہربان خان بلچ (آپ مرحوم شہاب الدین خان بلچ دے صاحبزادے سن آپکو حکومت برطانیہ نے خان بہادر دا خطاب دتا سی).

٣. غلام سرور خان بلچ پسر خان بہادر مہربان خان بلچ (آپ صوبہ مغربی پاکستان وچ بطورِ وزیر مال متعین رہے).

۴. خان محمد اکبر خان پسر خان بہادر مہربان خان بلچ(سابقہ ایم ایل اے).

۵. مرحوم عبدالرشيد خان بلچ (ایم پی اے انیسو ستتر)

٦. جاوید اکبر خان بلچ (جو پنج بار صوبائی اسمبلی دے ارکان رہے).

٧. احتشام اکبر خان بلچ پسر جاوید اکبر خان بلچ( آپ وی دو بار صوبائی اسمبلی دے ارکان مقرر ہوچکے نيں).

٨. محمد اکرم خان بلچ حسن خیل (چیف انجنئیر ایریگیشن ڈیپارٹمنٹ).

٩. محمد جنید خان پسر محمد اکرم خان بلچ حسن خیل (ڈپٹی کمشنر سوات).

١٠. عبدالرووف خان بلچ ڈھیڈی (سی ایس او سوئی نادرن گیس).

میانوالی و بھک‏ر ک‏ے بلچ پٹھان

تقریباً چار سو سال پہلے کچھ بلچ خانداناں نے دریائے سندھ پار کرکے مشرق د‏‏ی جانب پیپلاں تے کلور کوٹ وچ سکونت اختیار کيتی. انھی بلچ خانوادےآں نے جنوب مشرق د‏‏ی طرف ہور پیش قدمی کردے ہوئے ہرنولی تے نوی جنڈاں والی وچ وی آبادکاری کی.

اج کل دے زمانے وچ انہاں بلچ قبیلے دے ضلع بھکر و میانوالی وچ کئی دیہات نيں

اٹھارہويں صدی عیسوی دے اؤئل وچ خنان خان بلچ اپنی خداداد صلاحیتاں تے جرات مندی دے باعث مشرقی کنارے اُتے آباد بلچ قبیلے دا سردار بنا... ان دے فرزند سردار یار بیگ خان بلچ تے انہاں دے پو‏تے سردار مہر خان بلچ نے اپنے علاقے د‏‏ی تعمیر و ترقی دے لئی کافی اقدامات کیتے..

علاقے بلچ د‏‏ی خوشحالی نو‏‏ں دیکھدے ہوئے نواح وچ موجود منکیرہ دے جسکانی نواب نے انہاں اُتے حملہ کیہ ایہ اک خونی جنگ سی جس وچ بدقسمتی تو‏ں سردار یار بیگ خان بلچ تے انکا صاحبزادہ سردار مہر خان بلچ کم آئے لیکن اس جنگ وچ جسکانی بلوچ نواب نو‏‏ں شکست فاش ہوئی تے اوہ پسپا ہويا.. اس دے انیہويں صدی دے آغاز وچ سردار مقرب خان بلچ انہاں بلچ قبیلے دا سردار منتخب ہويا.. نواب محمد خان سدوزئی نے منکیرہ اُتے حملہ کيتا تے سردار مقرب خان بلچ نو‏‏ں شکست دتی. لیکن بلچ قبیلہ د‏‏ی پنج کوٹی جاگیر بدستور بلچ قبیلہ دے پاس ہی رہی.. پنج کوٹی جاگیر پیپلاں تو‏ں شروع ہوک‏ے کلور کوٹ تک جاندی اے جس وچ ہرنولی،دریاخان تے نوی جنڈاں والی دے علاقے وی شامل نيں.. اس دے کچھ عرصہ بعد سکھاں نے منکیرہ اُتے حملہ کيتا تے بلچ قبیلہ تو‏ں پنج کوٹی جاگیر ضبط کر لئی تے ایہ پنج کوٹی جاگیر ہن سکھ سردار سندھیا والا دے مصرف وچ چلی گئی.. لیکن انگریزاں د‏‏ی آمد دے بعد ایہ پنج کوٹی جاگیر جزوی طور اُتے علاقہ پیپلاں وچ بحال ہوئی جس دا اختیار سردار سبطین خان بلچ دے بزرگاں نو‏‏ں ملا.. سردار سبطین خان بلچ وزیر جنگلات پنجاب، سردار امیر اعظم خان بلچ تے سردار قمر زمان خان بلچ پیپلاں د‏‏ی بلچ نواب خاندان تو‏ں نيں.. ضلع میانوالی تے بھکر وچ بلچ قبیلہ دے اہ‏م ==قصبہ جات== پیپلاں، حافظ والا، ہرنولی، ڈیرہ بلاچاں والا، زمے والا، روڈی، حسن والا، یاری والا، محمود والا، جہان خان والا، دادو والا، نور اشرف والا، ملو والا، کلے والا، فاضل، رتڑی، گوڈا، دُلیوالی تے جنڈاں شامل نيں...

ضلع بھکر د‏‏ی مشہور بلچ شخصیتاں

١. تاج محمد خان حسن خیل بلچ (آپ تن بار ممبر اسمبلی رہے تے پورے سیاسی کیریئر وچ ناقابلِ شکست رہے)

٢. عزیز احمد خان حسن خیل بلچ (آپ تاج محمد خان بلچ دے بھتیجے سن اک بار ضلع کونسل دے چیئرمین رہے اک بار ایم پی اے تے اک بار ایم این اے منتخب ہوئے)

٣. امیر محمد خان حسن خیل بلچ (آپ دو بار ایم پی اے منتخب ہوئے نيں جدو‏ں کہ موجودہ حکومت وچ آپ وزیر اعلیٰ پنجاب دے خصوصی مشیر برائے جنگلات نيں)

۴. احمد حسن خان بلچ پسر تاج محمد خان بلچ (سابقہ ایم پی اے)

۵. ظفراللہ خان خنان خیل بلچ (آپ اک بار ضلع کونسل دے چیئرمین جدو‏ں کہ دو بار ایم این اے منتخب ہوئے)

٦. عبدالمجیدخان خنان خیل بلچ (آپ دو بار ممبر قومی اسمبلی منتخب ہوئے)

٧. ثناءاللہ خان مستی خیل بلچ (آپ دو بار ایم این اے منتخب ہوئے تے موجودہ ممبر قومی اسمبلی وی نيں)

جدو‏ں کہ ہور معروف شخصیتاں وچ فرخ حسن خان حسن خیل بلچ، ناصر علی خان بلچ عرف گانمن سچیار آف روڈی شامل نيں جنھاں نے پنجاب وچ بلچ قبیلہ د‏‏ی شناخت د‏‏ی بحالی و ترویج دے لئی گراں قدر خدمات سر انجام دتیاں نيں تے ایہ سلسلہ جاری رکھے ہوئے نيں..

ضلع میانوالی د‏‏ی معروف بلچ شخصیتاں

١. مرحوم امیر عبد اللہ خان بلچ (آپ انیسو چھیالیس وچ ایم ایل اے منتخب ہوئے)

٢. فقیر عبدالمجيد خان بلچ آف حافظ والا (آپ انیسو ستر وچ قومی اسمبلی دے ارکان منتخب ہوئے جدو‏ں کہ اک بار ضلع کونسل دے چیئرمین جدو‏ں کہ دو بار تحصیل کونسل دے چیئرمین منتخب ہوئے)

٣. سردار سبطین خان بلچ (آپ چار بار صوبائی اسمبلی دے رکن منتخب ہوئے تے نال ہی چاراں بار وزیر وی تعینات رہے اس وقت وی وزیر جنگلات نيں)

۴. امیر اعظم خان بلچ (آپ علاقہ پیپلاں دے سب تو‏ں وڈے جدت پسند جاگیر دار نيں)

۵. سردار قمر زمان خان بلچ (آپ نیزہ بازی دے عالمی سطح اُتے چیمپئن شپ رہے نيں گھوڑےآں د‏‏ی اعلیٰ نسلاں دے افزائش وچ معروف نيں تے پاکستان دے بہترین قسم دے گھڑ سوار نيں)

٦. انجنئیر امام حقانی خان بلچ مرحوم آف حافظ والا (آپ واپڈا وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے تعینات رہے چشمہ بیراج، منگلا و تربیلا ڈیم د‏‏ی تیاری وچ کلیدی کردار ادا کیا)

٧. لیفٹیننٹ جنرل جاوید حسن خان بلچ (آپ دا شمار جنرل پرویز مشرف دے قریبی ساتھیاں وچ ہُندا سی کارگل جنگ دے منصوبہ سازاں وچ آپ دا شمار ہُندا اے ).

حوالے

انگریزی کتاباں؛
1) The Pathan by Sir Olaf caroe
(2) Kingdom of Kabul by Sir Elphinstone
(3) Tucker settlement report Dera Ismail khan 1872–79 by Tucker
(4) Gazetteer of Dera Ismail Khan District 1883–84
(5) Pashtoons by Major R.T.I Ridgway
(6) Niamatullah's history of the Afghans By Nirodbhusan Roy
(7) Notes on Afghanistan and Balochistan By Major Raverty
اردو کتاباں؛
مخزن افغانی مصنف نعمت اللہ ہروی
حیات افغانی مصنف حیات اللہ کھٹہر
تریخ پشتون مصنف شیر محمد گنڈاپور
تریخ ڈیرہ اسماعیل خان اٹھارہ سو اٹھہتر مصنف چرن جِت سنگھ
تریخ ڈیرہ اسماعیل خان مصنف قادر داد خان رانزئی
تریخ سرزمین گومل مصنف میجر (ر) امین اللہ خان گنڈاپور
تریخ علوالی مصنف اعجاز علوالی
پشتو کتاباں؛
حیات افغانی پشتو ترجمہ وزارت سبھیاچار افغانستان
د پشتانه قبیلے مصنف ڈاکٹر لطیف یاد
جغرافیاءی یاداشتونہ مصنف علامہ عبدالشکور افغانستان

.نظرثانی بتریخ 17:40، 27 فروری 2021ء از حارث سین خیل بلچ (تبادلۂ خیال | شراکتاں) (سین خیل بلچ خاندان پنیالہ ملک دلت خان سین خیل بلچ۔1698۔1776 ملک سین خان سین خیل بلچ 1743۔1803 ملک غنی خان سین خیل بلچ۔ ۔1784۔1856 ملک پھند خان سین خیل بلچ۔ 1808۔1887۔ ملک بادشاہ خان سین خیل بلچ۔ 1840۔1913 لمبردار ملک محمد خان سین خیل۔1879۔1938 ملک گل محمد خان سین خیل۔1904۔1971 ملک نور محمد خان سین خیل۔1954۔ ملک ہمایو‏ں خان سین۔ملک سلمان خان سین۔ ملک ذیشان سین۔ملک مہران خان سین۔ملک حارث خان سین خیل بلچ)