بھوٹان دا سبھیاچار

بھوٹان وچّ ہو رہی سنگیتک پریڈ

بھوٹان دے لوکاں دا سبھیاچار دوسرے دیساں نالوں کجھ وکھرا ہے۔ اوہ اپنے راجے دا آدر کردے ہن۔ لوکاں نے اپنی سوچ توں اپر اٹھ کے اس نوں ودھیا دیس بنا دتا ہے۔ بھوٹان دے لوک سادہ جیون بسر کردے ہن۔ اوہناں دی ڈونگھی روحانیت، اوہناں دے مٹھاں اتے مندراں توں پرارتھنا چکراں اتے پرارتھنا جھنڈیاں راہیں باہر آؤندی ہے۔ اوہناں دا سادھارن سبھاء اتے صاف دلی ہی اوہناں دے من دی سکونتا دا راز ہے۔

دھرم اتے ریتی رواج

بھوٹانی بودھی بھکھشو کھڑکی وچوں ویکھدا ہویا

بھوٹان وچ زیادہ تر لوک بدھ دھرم نال سبندھت ہن۔ اتھے بودھی دھرم نوویں صدی وچ پرچلت ہویا| بھٹان دے دور-دراڈے دے کھیتراں وچ بودھی دھرم دی ہوند پہاڑیاں دیاں چوٹیاں، مٹھاں، جھرنیاں، گھاٹیاں اتے لہراؤندے پرارتھنا جھنڈیاں وچ وی جھلکدی ہے۔ بودھی اپنی نجی زندگی توں اپر اٹھ کے ساری کائنات نوں برابر سنمان دندے ہن، خاص کرکے اگنی، وایو، جل نوں۔ لوک موت توں بعد پنر جنم وچ وشواس رکھدے ہن لوکاں لئی موت دا مطلب دوبارہ جنم راہیں اک نویں جیون وچ پرویش کرنا ہے۔ اس کرکے کسے دے مرن 'تے بہت ساریاں رسماں-رواج نبھائے جاندے ہن۔ بھٹان دے لوک متک سریر دا سسکار کردے ہن پر کئی حصیاں وچ متک سریر نوں پہاڑاں دیاں چوٹیاں 'تے انج ہی رکھ دتا جاندا ہے تاں کہ مرن توں بعد سریر پنچھیاں اتے جانوراں دی خوراک وجوں کم آ سکے۔ مرن توں بعد 7واں، 14واں، 21واں اتے 49واں دن وچ متک دے ناں دے پرارتھنا جھنڈے لگائے جاندے ہن اتے کئی دھارمک رسماں نبھائیاں جاندیاں ہن۔

کم اتے کھان پین

اما داتشی (ཨེ་མ་དར་ཚིལ།) چاولاں نال

بھوٹان دے اصلی رنگ اس دی مٹی وچ سمائے ہوئے ہن۔ بھٹان دے 70 فیصدی لوک کھیتی باڑی اتے پسو پالن کتے نال جڑے ہوئے ہن پر پن-بجلی دا نریات اتے سیرسپاٹا دیش دے مکھ سادھن ہن۔ چول اتھوں دا مکھ بھوجن ہے۔ سور اتے مرغے دا ماس ماساہاری لوکاں دی وشیش پسند ہے۔ سبزیاں وچ پالک، کدو، شلغم، مولیاں، ٹماٹر، پیاز، آلو، پھلیاں اتے دریائی بوٹی اتھے دے لوکاں دی وشیش پسند ہن۔ دیش دے وکھ-وکھ حصیاں وچ جوں، پھاپھرا دی کاشت کیتی جاندی ہے۔ 'پھڈل ہیڈّ پھرن' (گھاہ) دی سبزی لوکاں دی خاص پسند ہے۔ بھٹان دے لوک مرچاں دے دیوانے ہن۔ مرچاں کیول مصالے دے طور 'تے نہیں بلکہ سبزی دے طور 'تے ورتیاں جاندیاں ہن۔ لال، ہریاں، موٹیاں، پتلیاں، لمیاں، گول، سکیاں ابالیاں، پاؤڈر اتے آچاری مرچاں ہریک پکوان دا اہم حصہ ہن۔ 'ایماداشی' 'ایما' ارتھات 'مرچ' اتے 'داشی' ارتھات پنیر بھٹان دا راشٹری پکوان ہے۔ ایہہ پکوان دودھ اتے پنیر وچ مرچاں ابال کے بنایا جاندا ہے اتے اس نوں لال رنگ دے چول، جو کہ بھٹان دے خاص ہن، نال کھادھا جاندا ہے۔ 'شیا' (چاہ) دا ذائقہ مرچاں دے پکوڑے، مرچاں دی چٹنی اتے 'زاوو' (بھجے ہوئے چول) دے نال لیا جاندا ہے۔ پر چاہ وچ چینی اتے دودھ نہیں سگوں چاہپتی دے نال 'یاک' دے دودھ دا مکھن اتے نمک پایا جاندا ہے۔ بھٹان دے لوکاں نوں پنیر وشیش طور 'تے پسند ہے۔ یاک دے دودھ دا پنیر سکا کے سخت کیتا جاندا ہے اتے پھر اس نوں 'ٹافی' وانگ چوسیا جاندا ہے۔ اس نوں کسے سبزی وچ نہیں پایا جاندا۔ بھٹانی لوک 'ڈوما' (پان) دے بہت شوقین ہن، اس نوں تحفے وجوں وی دتا جاندا ہے۔ بھٹانی پان وچ صرف تنّ چیزاں ہی پاؤندے ہن—پان دا پتہ، سپاری اتے نمبو۔

پہناوا

بھوٹان دیاں عورتاں اک خاص پہناوے وچّ

بھوٹان دے لوکاں دا قومی پہناوا مرداں لئی 'گو' اتے عورتاں لئی 'کیرا' ہے۔ سارے بھٹانی لوک سرکاری دفتراں، سکولاں اتے عامَ تے خاص موقعیاں 'تے قومی پہناوا پہندے ہن۔ پرش، مہلاواں اتے بچے رنگدار قسم دے بھٹانی کپڑے توں بنیا روائتی پہراوا پہندے ہن۔ پرش گوڈیاں تکّ لمبائی والا پہراوا جس نوں 'گو' کیہا جاندا ہے، جو روائتی بیلٹ نال قمر تکّ بنھا ہندا ہے اتے گوڈیاں تکّ کڈھائی والے بوٹ پہندے ہن۔ مہلاواں پیراں تکّ لما پہراوا پہندیاں ہن، جس نوں 'کیرا' کیہا جاندا ہے اتے اس دے نال 'ٹوگو' نامک چھوٹی جیکٹ پہندیاں ہن۔ دپھترا دے کیندراں وچ جاندے ہن تاں لما 'سکارف' پہندے ہن۔ وکھ-وکھ رنگاں دے سکارف، پہنن والے دے پدھر جاں عہدے دی مہتتا درساؤندے ہن۔ پیلے رنگ دا سکارف کیول راجے جاں مکھ گرنتھی دوارا ہی پایا جا سکدا ہے، جدوں کہ عامَ لوکاں دی سفید سکارف ہی پہننا ہندا ہے۔ مہلاواں پرشاں دے نالوں سمانتا اتے آزادی دا زیادہ انند ماندیاں ہن، اتھے وراثتی جائداد دے ادھیکار ودھیرے کرکے لڑکی نوں ہی دتے جاندے ہن۔ بھٹان دے کئی ورگاں وچ ویاہ توں بعد لڑکا لڑکی دے نال اس دے پیکے گھر وچ رہندا ہے اتے جیکر اوہناں دا طلاق ہو جاوے تاں پھر لڑکا اپنے ماں-باپ دے گھر واپس چلا جاندا ہے۔

باہرلے جو

• Kuensel – online version of Bhutan's national newspaper
• Bhutan Times Archived 2007-03-04 at the وے بیک مشین – online private newspaper
• A hidden and mysterious kingdom – by Alkan Chaglar
• Nomads of Tibet and Bhutan
• "The Changing Face of Bhutan" Archived 2009-08-28 at the وے بیک مشین, Arthur Lubow, Smithsonian magazine, March 2008
• Bhutan Culture Archived 2007-12-12 at the وے بیک مشین