بیلݨا
بیلݨا، جانوراں دی مدد ناݪ چلائی جاݨ آݪی گراریاں آݪی اک مشین اے جیہڑی کماد پیڑ کے روہ کڈھݨ لئی ورتی جان٘دی اے۔ روہ تے پَچھی الَگ الَگ ہو جان٘دی اے۔ بیلݨے وچ ڈھگے یا اونٹھ نوں جوتیا جان٘دا اے جیہڑے گوݪ چکر وچ گُھمّ کے اوہنوں چلاؤن٘دے نیں۔
تفصیل
[سودھو]کماد وَڈھݨ توں بَعد پڑچھی ناݪ آگ گَھڑ کے لاہ دِتے جان٘دے نیں تے گنّا صاف کرلیا جان٘دا اے۔ گنّے دے اُتے سُکّیاں پتّیاں نوں کھوری کہیا جان٘دا اے۔ کھوری اُس ویلے کَم آؤن٘دی اے جَد گُڑ بݨاؤݨ لئی چُبھے نوں جݪاؤݨ واسطے بالݨ دی لوڑ پین٘دی اے۔ آگ جانوراں دے چارے دے طور تے کَم آؤن٘دے نیں۔ گنّے کٹّھے کرکے بیلݨے دے کوݪ لیائے جان٘دے نیں۔ بیلݨے دے اُتّے اک گادھی ہُن٘دی اے جیہدے وچ بیل نوں جوت دِتا جان٘ا اے۔
بیلݨے دے ناݪ ای کثیر تعداد وچ گنّے پئے ہُن٘دے نیں جیہنوں اک آدمی بیٹھ کے دو دو تِن تِن گنّیاں دی شکل وچ بیلݨے وچ دین٘دا اے۔ گنّے دا سارا رَس نچوڑ کے گنّا پچھی دی شکل وچ باہر نِکݪ جان٘دا اے جَد کہ رَس جیہنوں "روہ" کہیا جان٘دا اے، بیلݨے دے مون٘ھ وِچوں نِکݪ کے اک پیپّے (ٹِین) وچ جمع ہوجان٘دی اے۔ روہ ناݪ پعھرے ایہ پیپّے چک کے اک وڈے لوہے دے کڑاہے وچ الٹائے جان٘دے نیں۔ جَد کڑاہے وچ روہ دی مطلوبہ مقدار پوری ہوجان٘دی اے تاں گنّیاں اُتّوں لاہی گئی کھوری چُبھے وچ پا کے اَگ جݪائی جان٘دی اے۔ کڑاہے دے تھلّے چُبّھے وچ اَگ جݪاؤݨ لئی اک فرد مامور ہُن٘دا اے، اوہ ترتیب دے ناݪ آہستہ آہستہ اک ای مقدار وچ کھوری یا گنّے دا سُکّا چپاک (پچھی) چُبّھے وچ پاؤن٘دا اے جیہدے ناݪ کڑاہے وچ موجود روہ جَݪدی اَگ ناݪ اُبݪݨ لَگ جان٘دی اے۔ کڑاہے وچ مِٹھا سوڈا تے رَن٘گ کاٹ وی پایا جان٘دا اے تاکہ روہ دی میݪ تیر کے اُتّے آجاوے۔ جَد میݪ جمع ہوݨا شروع ہُن٘دی اے تاں کڑاہے دے ناݪ بیٹھا فرد لوہے دی چھانݨی ناݪ اوہنوں کَڈھ کَڈھ کے چُبّھے دے کوݪ رکّھے پیپّے یا ڈرَم وچ پاؤن٘دا رہن٘دا اے۔ روہ جَد پوری طرحاں پَک کے گاڑھی ہوجان٘دی اے تاں اگلا مرحلہ گُڑ بݨاؤݨ دا ہُن٘دا اے۔ پَت ہلاؤݨ لئی اک ڈول نما کڑچھا ہُن٘دا اے جیہدے ناݪ پَت (چاشنی) نوں آخری مراحل وچ ہلایا جان٘دا اے فیر پکی ہوئی پَت نوں کڑچھے ناݪ لکڑی دے اک چوکور سانچے وچ پایا جان٘دا اے جیہنوں "گنڈ" کہیا جان٘دا اے۔ فیر پیسّیاں بݨاؤݨ آݪی کُھرپی ناݪ اوہنوں ٹھن٘ڈا کیتا جان٘دا اے۔ جَد پَت پیسٹ دی طرحاں اس سانچے وچ جَم جان٘دی تاں کوݪ رکّھے پاݨی وچ ہَتھ ڈبو کے لکڑی دی کُھرپی اُتے پَت دی مخصوص مقدار چڑھا کے پیسّی بݨائی جان٘دی اے۔ پیسّیاں بݨا بݨا کھجور دے پتّیاں ناݪ بݨے پڑچھے اُتّے رکّھیاں جان٘دیاں نیں۔ جَد گُڑ دی ایہ پیسّیاں چن٘گی طرحاں سُک جان٘دیاں نیں تاں اوہناں نوں اک وڈّی ٹوکّری وچ پاکے گڈّے اُتے لَدّ کے غلّہ منڈی یا گھر لے جایا جان٘دا اے۔
عام طور تے تِن سائز دے بیلݨے مارکیٹ وچ دستیاب نیں ،، چھوٹا، درمیانہ تے وڈا سائز۔ چھوٹے بیلݨے نوں 20 جھری دا بیلݨا، درمیانے نوں 22 جھری تے وڈے نوں 24 جھری دا بیلݨا کہیا جان٘دا اے۔ گُڑ بݨاؤݨ لئی بیلݨے توں علاوہ کڑاہے دی وی لوڑ ہُن٘دی اے۔ اس توں علاوہ ایک گنڈ دی ضرورت ہُن٘دی اے جیہڑا چورس ڈبے وَرگا ہُن٘دا اے جیہنوں ترکھاݨ لکڑی توں تیار کردے نیں۔ میݪ لاؤہݨ لئی اک لوہے دی پونی، پت ہلاؤݨ آݪا اک کڑچھا، پیسیاں بݨاؤݨ آݪی کُھرپی تے مِٹھے سوڈے تے رنگ کاٹ دی وی ضرورت ہُن٘دی اے۔ چُبھا یا بھٹھی پٹّݨ لئی پن٘ڈ وچ کاریگر ہُن٘دے نیں۔ زمیندار اس کاریگر نوں گُڑ یا شکّر وی مزدوری وچ دین٘دے سن۔ بیلݨے وچ تِن گوگڑاں لگّیاں ہُن٘دیاں نیں۔ اکّ گوگڑ چھوٹی ہُن٘دی اے جیہدے وچ اُتے تھلّے جھریاں ہُن٘دیاں نیں۔ گنّے توں رَس نچوڑن وچ اس گوگڑ دا کردار سَبھ توں اہم اے۔ اکّ چُبھا چلا کے اوہدے وچ 12 توں 15 دن وچ اک ایکڑ توں گڑ بَݨ جان٘دا اے۔ 4 توں 5 ایکڑ کماد پیڑن وچ 2 توں 4 مہینے لگ جان٘دے نیں۔ بَعض کسان دیسی گُڑ دی بجائے دیسی کَھنڈ بݨاؤن٘دے نیں۔
